Мембрана аркылы тасымал. Жасушаның бүкіл тіршілік эрекеті
мембрананың откізгіштігіне байланысты болады.
Откізгіштік - жасушаның
әртүрлі заттарды өз қабықшасы аркылы екі жағына бірдей өткізу кабілеті.
Жасушаның өткізгіштігі - заттарды іші мен сыртына карай тасымалдау және
қалыпты жағдайда, оларды мембрана бетінде немесе астарында таратып бөлу
тетіктерінен күралады. Сөйтіп зат алмасу, биопотенциалдар өндіру үрдістерін
қамтамасыз етеді.
Тасымал - қоректік жэне қуаттық заттардың жасушаға келуін, калдық
өнімдер мен биологиялык дэртті нәрселердің одан шығарылуын, иондардың
алмасуын камтамасыз етсді. Тасымалдың бірнеше түрі бар: диффузия,
белсенді тасымал, экзо - жэне эндоцитоз (3-сурет).
Диффузия - бүл заттардың мөлшері көп жағынан аз жағына қарай, яғни
молшсрлік айырмашылығына (градиенткке) сэйкес етуі. Мембрана арқылы
отТек (02) жэне көміркышқыл газы (С02) осы тэсілмен өтеді. Иондар,
глюкоза мен амин қышқылдары, майлар баяу өтеді.
Диффузия ағының бағыты иондардың мөлшеріне жэне электрохимиялық
зарядына байланысты болады. Олардың таралысы карама - қарсы зарядка
жэне аз мөлшерлік бағытта жүреді. Диффузия селқос, жеңілдеген тэсілдер
мен осмос жэне сүзіліс (фильтрация) түрінде болады.
Селқос тасымал - заттарды өткізу кезінде зат алмасу энергиясын
жұмсайды. Бұл мембрананың екі жағында заттардың мөлшері бірдей болып
теңескенге дейін жүреді.
Судан сескенетін заттар липид кабатында ерін барып өтеді. Су жэне онда
жаксы еритін заттар мембрана саңылауы немесе уақытша болатын акаулары
(кинки) аркылы кіреді. Еріген заттар мембранадан өте алмаган жагдайда, су
олардың мөлшері коп жағына карай итерме (осмостық) күшке сэйкес
жайылады.
Транспортируемая 3 -с у р е т . М е м б р а н а арқы лы за г г а р д ы ң с е л қ о с ж э н е д ә р т т і тасы м а л д а н у ы .
