Адам физиологиясы
Жасқа байланысты жыныс ерекшеліктері
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жасқа байланысты жыныс ерекшеліктері
Ұрықтық даму кезеңінің 6-ші аптасынан аталық және аналық бездердің белгісі калыптасады. Осы кезеңнің 2-ші айында олар аталық және аналық бездерге ажыратылады. Атабездің гормондары ұрыктық дамудын 8-ші аптасынан басталады, Андрогендер нәрестенің гендік батдарланған жынысын жүзеге асырады. Нәрестенің 4 жэне 7 айлығында гипоталамустың қызметі еркектерге тэн сергулі нсмес эйелге тэн оралымды түріне ауысады. Еркектердің ішкі жыныс мүшелері құрсақтағы даму кезеңінің 8-10 аптасында, ал сыртқы мүшелері 20- шы аптасында пайда болады. Андрогендер еркек жыныс мүшелерін дамытады, аталық бездердің үмата түсуін камтамасыз етеді. Олар жеткіншсктік шакта ұлдардың жыныстық дамуына, дене тұлғасы калыптасуына, анаболик ретінде белок алмасуына, гемопоэзге, бұлшықеттердің өсуіне эсер етеді. 5 7 4 Ұлдардың жыныстық дамуы 2 кезеңнен тұрады: 10-15 жас арасында жыныс мүшелері жэне қосымша жыныс белгілері дамиды, ал 15 жастан кейін ұрык дамыту (сперматогенез) кезеңі басталады. Еркектердін жыныстык жетілуі 14-18 жаста қалыптасады. Аналық бездерде фоликуланың пайда болуы құрсактагы дамудың 4-ші айынан байқалады. Ол үшін гонадотропиннің ықпалы қажет емес. Аналық, бездерде стероидіы гормондар сөлінісі қүрсақтағы дамудың аяғында басталады. Аналық бездердің гормондары жыныс мүшелерін қалыптастыруға қатыспайды. Бүл қызметті анасының, бала жолдасының жэне бүйрекүсті безінің эстрогендсрі атқарады. Жаңа туылган кыз балалардын қанында алгашқы 5-7 күндсй анасынын гормондары болады. Кейін ол жойылып, аналық бездерде фолнкулалар саны азаяды. Аналық бездердің дамуын 3 кезеңге бөледі: алғашқы 6-7 жаста
8 жастан бірінші етеккірі байқалғанша - балаңдық (препубертаттык) жэне одан кейінгі жыныстық кемелденуге дейін - балигаттық (пубсртаттық). Баландық кезеңде эстрогендер сөлінісі және олардың қалдықтарын несеппен шығарылуы (экскрециясы) көбейеді. қосымша жыныстық белгілер пайда болады. Әдетте, 10 жастан бастап сүт бездері өседі (тслархе), ал 12 жастан (9-14 жастар арасында) жыныс жамылғылары шыгады (нубархе). Дене тұлгасының өсуі жеделдейді, әйелге тэн кескін пайда болады. Әйелдердің үрпақ жаңғырту қабілеті 13-15 жаста қалыптасып бітеді. Бапиғаттық кезең қыз балалардың бірінші етеккірі келумен сипатталады (менархе). Орталық географиялық еңдікте көбінесе бұл 12-13 жаста байқалады. Алғашкы 1-2 жылда етеккір оралымы ановуляциялы (жүмыртқа жасушасы шықпастан, сары дене түзілместен) болуы ықтимал. Осы кезеңнен бастап аналық бездердің эстроген сөлінісі күшейеді. Сөйтіп бозымдыц кезеңде (17-18 жаста) қыздардың жыныс гормондарының сөлінісі ересек эйелдерге сэйкес келеді. Жыныстық жетілудің аяқталуы - жыныстьщ кемелдену орі анизмнің өсуі аяқталтан кезенде (эйелдерде 21-23 жас, еркектерде 23- 25 жас) туады. Сондықтан жыныстық мәселелер балалар өміріндегі төтенше маңызды мәселе. Үлдар мен кыз балалардың, жігіттер мен қыздардың жыныстық тәрбиесі жас кезендеріне сэйкестеліп, дұрыс, жүйелі жоне мұқият жүргізілуі тиіс.
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|