-к е с т е .  Қ ан там ы р лар ы н ы ң   ж арак аттан уы

Гемостаздың  II  кезеңі  -  тромбин  түзілуі.  Протромбиназанын  бетіне 

адсорбцияланған  протромбин  V,  X  жэне  Са2+  ионыныц  қатысуымен 

тромбинге айналады.  Тромбин қан ұйытатын ең маңызды, әсерлі  фермент.

Гемокоагуляцияның III  кезеңі  - фибриногеннщ фибринге айналуы.

Тромбин 

әсерімен 

алдымен 

фибриногеннен 

золь 

тэрізді 

фибринопептидті  фибринмономер  түзіледі.  Одан  эрі  Са2+  ионының 

қатысуымен  полимсрлену процесі  басталады.  Фибринмономер  еритін  фибрин 

(soluble)  полимерге.  ал  еритін  фибрин  -  по-лимер  плазмалық  XIII  фактордың 

жэне  кан  жасушалары  мен  жасушалардың  фибриназа  ферментінің  қатысуы- 

мен  ерімейтін  фибринге  (фибрин  insoluble)  айналады.  Ерімейтін  фибриннен 

қан тромбасы пайда болады да ұюы аякталады.

Қан ұюынын ең соңғы кезеңі  - ретракция мен фибринолиз,

Қан  ұйытан  кезде  пайда  болтан  фибриннің  қатысуымен  тромб  қүралады 

да  қатайып  тығыздалады,  яғни  регракцияланады.  Ретракцияланган  тромб 

қантамырының  жарақаттанган  жерін  бітсп,  сыртка  қан  кетуін  гоктатады. 

Тромб кан тамыры түтігін тарылтады.

Осындай  тромб  пайда  болысымен  фибринолиз  басталады,  яғни  фибрин 

ыдырай  бастайды.  Бұл  үрдістің  биологиялық  мэні  кан  тамыры  саңылауын 

бұрынгы  калпына  келтіру.  Фибринолиз  еріткіиі  ферментінің  катысуымен 

өтеді.

Фибринолиздің  бірінші  кезеңінде  қандағы  проактивті  заттар  белсенді 

(бұлардың кұрылымы  белгісіз)  заттарға айналады.  Ол  қандағы  плазминогенге 

эсер етеді.  Екінші  кезеңде ол  плазминге  (фибриногіизинге)  айналады.  Үшінші 

кезеңде - фибрин фибринолизин эсерінен  пептидтер мен амин кышқылдарына 

ыдырайды.

Фибринолиз  кезінде  пайда  болтан  өнімдерді  организм  өзінің  басқа 

жасушаларының  керегіне  жұмсайды.  Әрбір  қезеңнің  фермент  әсерін 

күшейтетін  жэне  тежейтін  затгары  инактиваторлары  болады.  Солардың 

қарым-катынасына  қарай  фибринолиз  біресе  үдейеді,  біресе  тежследі.  кан 

үюы  күшейсе,  отан  жауап  ретінде  фибринолиз  күшейеді,  ал  ол  баяуласа  не 

тоқтаса,  бұган  жауап  ретінде  кан  тамырында  қан  ұюының  күшейгенін 

көрсететін  көптеген  тромбалар  пайда  болады,  фибронолиз  бәсеңдейді,  тіпті 

тоқталады.

А нтикоагулянттар.  Қан  плазмасыңда  көптеген  ұйытатын  заттар  болса 

да,  cay  адамның  қан  тамырында  әдетте  қан  үйымайды,  сүйық  күйінде 

сақталады.  Мүның  себебі  қанда  оның  үюына  жол  бермейтін  табити  заттар  - 

антикоагулянттар болады.

Табити  антикоагулянттар: 

1)  эрдайым  канда  болатын  бастапкы 

антикоагулянттар; 

2) 

қан 

үюы 

кезінде 

пайда 

болатын 

қосымша 

антикоагулянттар болып 2 топка бөлінеді.

Бастапқы  антикоагулянттар  қатарына  антитромбопластиндер,  ягни 

ротромбиназалардьщ  пайда  болуын токтататын*  тежейтін,  антитромбиндер  (I, 

II,  III,  IV)  жэне  гепарин  жатады.  Гепарин  канның  базофил  жасушасында, 

майлы  дэнекер  тінде  түзіледі.  Ол  гемокоагуляцияның  бірден  3  кезеңін,

195

плазмалық  жэне  тромбоциттік  түрткілердің  белсенділігін  тежейді,  аз 

мелшерде  фибринолиз  әсерін  күшейгеді.  Гепарин  гиалуронидазаға  эсер  етіп, 

заттың  капиллярлардан  өгуін  күшейтеді,  антиген  мен  антитәннің  қосылу 

реакциясына  карсы  әрекет  жасайды  (ингибитор),  ісіну,  кабыну  үрдістерін 

бэсендетеді.  Сондықтан да гепарин медицинада кеңінсн қолданылады.

Қосымша  ангикоагулянттар  қатарына  фибрин  (тромбиннің  90%-ін 

адсорбциялайды),  пептидтер,  X,  XI  түрткілер  (бүл  түрткілер  II  факгордың 

әсерін әлсіретеді) жатады.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: