Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қосымша энергия шыгыны
| Астың өзіндік динам ика.іык қуаттық әсері. Тамактанған сэтте алмасу
қарқыны күшейіп, энергия әдеттегіден элдекайда көи жұмсалады. Мұны астың өзіндік динамикалык эсері деп атайды. Ол ас кұрамына байланысты, тамақта белок басым болса, энергия әдеттегіден 30%, ал тамақта көмірсу басым болса тек 15% көбірек жүмсалады.
Дененің қимыл-әрекетіне, оның ауыр-жеңілдігіне қарай энергия бірде коп, бірде аз жұмсалады. Ой еңбегімен айналысқан адамдарда энергия шығыны негізгі алмасу мөлшерінен 2 - 3%-тей ғана басым. М.А. Шатерников дэріс окыган кезде жұмсалган энергия мөлшерін калориметрлік камерада өлшеген. Лекция камерадан радио аркылы берілгендіктен, лектор оны ешбір эмоциясыз және артык кимылсыз оқығанның өзінде 1 сағат ішінде 1,6 ккал энергия жұмсаған (сатмағынын эрбір килограмына шаққанда). Эмоция әсерінен энергия негізгі алмасудан 337
10-19% жоғары болуы мүмкін. Адам дснесіне түсетін ауыртпалыкгы біртіндеп кушейтсе, энергия шыгыны да ауыртпалык салмагына қарай эр дәрежеде көбейіп отырады, мзселен, зат алмасу барысында адам жогарыда корсетілгендей, сагатына орта есенпен 1 кг салмаққа 1 ккал (4,2 КДЖ) энергия жұмсалса, жай отырганда ол 1,5 ккал (6,3 кДж), жеңіл жұмыс істелген кезде (кеңсе қызмстксрлсрі, тігіншілер, мұгалімдср) -1,8-2,5 ккал (7,5-10,5 КДЖ) энергия жұмсайды. Жай жүріи кызмст атқаргандар (лаборанттар, дэрігерлер, кігап түптеушілер) 2,8-3,2 ккал (11,8-13,4 КДЖ), ал жұмыста жеңіл-желпі кимыл жасайтындар (металлистер, сылаушылар, агаш үсталары) 3,2- 4,0 ккал (13,4-16,8 КДЖ) жэнс ауыр кара жүмыс істейтіндер 5,075 ккал (21,0-31,5 кДж) энергия жұмсайды. Ересек адамда жұмсалган энергия кәсіп ерекшелігінс карай 5 топка бөлінеді (14-кесте). Энергия шыгыны екі түрлі калоиметриялык здіспен анықталады. Олардың біреуі - денеден шықкан жылу энергиясымен тікелей калориметрмен өлшеу (тікелей калориметрия), екіншісі - газдар алмасуы арқылы өлшеу (жанама калориметрия). Энергия шыгынын тікелей өлшеу үшіи калориметриялық камера колданылады (53-сурст). Адам дснесінен бөлініп шыккан жылу камсраның төбесіндегі шыны түтік аркылы өтетін суды жылытады, ал камераның кабырғасы жылу сақтайтын материялдан жасаған. Демек, жылынган судың температурасын белгілі бір мерзім ішінде өткен судыц көлемі арқылы біле отырып, денеден шыккан энергия мөлшерін есептеп шығару қиын смсс. 14-кесте. Энергия шыгынының кәсіби ерекшеліктсрі Топтар Кәсіби ерекшелікіері Энергия шыгыны (тәулігіне ккал) Бірініші топ Қара жұмыска катысы жок мамандықтар: мекеме басшылары, гылыми қызметксрлер, баспасөз қызмстксрлері, инженер-техник қызметкерлер, мэдіениет қызметксрлері, мұгалімдер, дэрігсрлср т.б. 2200-2800 Е кініііі топ Дене еңбегімен жэне жеңіл еңбекпен айналысатындар: инженер-техник қызметкерлері, агрономдар, мал дәрігсрлсрі, дүкеншілер, дэрігер мен медбикелер, санитарлар.жаттыктырушылар, т.б. 2300-3000 Үшінші топ Еңбегі механикаландырылған: станокта істейтін жүмысшылар, токарьлар, жеңіл колік жүргізуиііер, хирургтар, бригадирлер 2500-3200 Төртінші топ Жартылай механикаландмрылған мамандыктар: ауылшаруашылыгы жұмысшылары, мүнайшылар, металлурггер, хируротар, бригадирлер. • 2900-3700 Бесінші топ Қара жұмысшылар: тасушылар, шахтерлер, болат қорыгушылар, агаш кесушілер. 3900-4300 Энергия шыгынын жанама калориметрия эдісімен, яғни белгілі бір мерзімде денете сіңген оттегінің молшерін не денедегі шыққан комірқышкыл газ мөлшерін өлшеу арқылы аныктаута болады. Әрбір қоректік зат тотыккан кезде оттегі эртүрлі мөлшерде жұмсалады, сондай-ақ денеге сіңген оттегінін эр литріне шыгатын калория жеке коректік заттарда бірдей емес. Бір литр отгсгі жұмсалган сэтте шыгатын энергия мөлшсрі оттегінің калориялық эквиваленті дсп аталады. Бұл эквивалент корсктік заттың түріне, оның тыныс корсеткішіне байланысты. Жанама калориметрия жасауда екі түрлі эдіс, яғни оксиспирография және Дуглас Холден одістері қолданылады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|