изиологий ‘ык  керіністер.  Олар  біртүтас

нұскасының  саналы  түрде  жосиары  мен  бағдарламасы  өрнектследі  Мақсат- 

тілектіц орындалуы  ырықтыц катысуымен түзіледі.

Орталық  жүйке  жүйесінде  болашақ  эрскет  нэтижесін  салыстыргыш 

(акцептор),  кері  байланыс  арқылы  жеткен  оның  көрсеткіштерін,  белгіленген 

нышандармен  сэйксстігін  анықтайды.  Мақсаттың  орындалган  нэтижесіне 

қарай,  жагымды  немссе  жагымсыз  эмоция  қалыитасады.  осыган  орай  әрекет 

тиылады нсмесе жаңа шешімдер қабылданады.

Психикалық 

әрекетті 

бірнеше 

эдістер 

аркылы 

зсрттейді. 

Олар 

физиологиялық,  психолоі иялық,  социологиялык,  кибернетикалық,  моделдеу, 

электрофизиологиялык  эдістер.  Сонымен  бірге  пікірлесу,  ауызша  жауап, 

бақылау,  тәжірибе,  эртүрлі  техникалық  (радио-,  видео-,  кино-,  ЭЕМ) 

аспаптар,  психологиялык сынамалар жиі  қолданылады.  Адамныц психикалық 

әрекеттері  мен  кейбір  күйлері  алдыңгы  тарауларда  талданды.  Сондықтан 

ықылас,  ой,  тіл,  сана  іспетті  нсихикалық  үрдістердің  эрскетгік  негізін 

анықтаган дұрыс.

Ы қм лас

Ы қмлас 

зейіи,  көцілдіц  белгілі  нэрселерге  кажетті  мэлімет  алу  үшін 

бағытталып,  оган  кадалуы.  Басқаша  айтқанда,  организмнің  тітіркенуге  жауап 

беру даярлығын  көрсстетін оныц ссргектік белсенді  күйі.

Ықылас  срікті  жэне  еріксіз  болып  екі  түрге  бөлінеді.  Еріксіз  ықылас  -  

туа  біткен  жүйке  тетіктері  арқылы  жүзеге  асырылатын  қүбылыс.  Ерікті 

ықылас  адам  психикасын  мақсатты  жүмылдырагын  және  жанама  түрде 

болатын  элеуметтік  дамудың  жемісі.  Ықылас  кысқа  мсрзімді  жэне  ұзақ 

мсрзімді  болуы  ықтимал.  Ол  сыртқы  олем  заттары  мен  қүбылыстарына,  не 

адамныц 

ішкі 

күйіне, 

ойына, 

сезіміне 

бағытталады. 

Ықыластың 

толықтьнынан, тұрақтылыгынан,  көлемінен  адамның  іс-эрекеті, сезуі,  гүйсігі, 

зердссі, ақыл-ойы, тіпті санасы тэуслді келеді.

Ықыластың  этүрлі  керіністері  бағдарлау  рефлексіне,  мидың  жергілікті 

қозу  және  іежелу  үрдістеріне,  сезім  мүшелерінің  эсерленісі  мен  организмнің 

табиги 

мұқтаждықтарына 

байланысты. 

Сондықтан 

ықыластың 

физиологиялык  қасиетін  ұгыну  үшін  И.П.  Павловтың  шартты  рефлекс,  ми 

қыртысының ішкі тежелуі, талдау-синтез эрекеті туралы  ілімін арқау етеді.

Сонымен  қатар,  А.А.  Ухтомскийдің  доминанта  туралы  еңбектері 

бойынша,  ықылас  кезіндегі  үстемді  қозу  оніагы  теріс  индукция  (кезеліс) 

үрдістері  аркылы  оның  шогырлануына  жагдай  жасайды.  Көптеген  деректер 

бойынша,  ықылас  пен  сергектіктің  шығу  тегі  ұқсас.  Оларға  да  торлы 

қүрылым,  шашыраңкы  таламус  жүйесі,  оның  қыртыстық  жобаланысы  және 

гипоталамус  жауапты.  Торлы  кұрылымның  белсендіруші  ықпалы  эуелі  ілмек 

(лемниск) жолдарымен келетін  арнамалы серпіністерді  ми қыртысына тікелей 

экстраталамустық  жолдар  (ішкі  капсула  немесе  субталамус)  арқылы 

жеткізеді.

Торлы  қүрылымның  белсендіруші  эрекеті  эртүрлі  сезім  мүшелері 

козғанда  немесе  ми  кыртысының  (ұласқан)  аймактарының  кұлдыраушы

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: