Кең  таратан  жуқпалы  ауруларды  білу

факторлары  кешенінің  эсері,  олардың  әрекетіне  организмнің  қарсыласу 

қуатын  өсіру  жолдары  туралы  проблемаларды  толыгынан  тек  маман 

жариялай алады.

СӨС мәселелері  нақты  бір аурулардың алдын алуға багытталуы  ыктимал, 

бұл  тұста үлкен  көңіл  сол  аурудың  катер  факторлары,  оны  аластату жолдары 

туралы  акпаратты  назарына  ала  отыра,  ауру  және  онымен  байланысты 

мәселелерге бөлінуі  керек.

Қайталанар  (екінші)  профилактика  тұсындағы  СӨС-  бұл  аурулардың 

алдын  алу,  бұған  иагологиялык үрдісті  кетіру  немесе оны  әлсірету,  икемділік 

қабілетін  жақсарту  үшін  аурудың  әрекеті  оны  күтетін  адамдардың  кызметі 

туралы  мэселелер  бұган  енетін.  Мүндай  өзекті  моселелерді  басиабетінде 

көтерудің, аурулардағы  маңызы ерекше екені  күмәнсіз.

Гигиеналық  тэрбие  мен  СӨС  принциптерін  жұқпалы  аурулардың  алдын 

алу  үрдісінде  бекітудің  рөлі  сөзсіз  дүдэмал  тудырмайды.  Мұнда  патогенді 

микробтардың 

организмте 

еніп 

көбеюімен 

байланысты 

аурулардың 

туындауын,  дамуын  таралуын  токтату,  аурулардың  алдын  алу  үрдісініц 

негізгі  мәселесі  болмақ.

Алгашқы 

профилактика 

ішек 

инфекциясы 

қоздыргыштарының 

биологиялык  ерекшеліктері,  олардың  таралу  жолдары  туралы  мәселелерді 

назарына  алады.  Аурулардың  ерте  танылған  белгілері  дорігерге  деркезінде 

қаралудың  маңызы,  аурудың  гүрі,  қалпы,  аурулардың  алдын  алу  шаралары 

коршаған  орта  жэне  тұрмыстағы  санитариялық,  гигиеналык  жагдайлардың 

рөлі,  тағам  өндірісі,  котамдық  тагам  мекемелерін  бақылауға  алу,  сумен 

камсыздандыру кажеттілігі т.б.  шаралар түсіндіріледі.

Тиімді  тагам,  шынығу  кімге  де  болмасын  қажетті  гигиеналық  талап 

алғашқы профилактика шарасы ретінде қарастырылады. 

'

Аурулардың  коздыргыштары  жайына  келетін  болсақ,  онда  мамандар 

назарына  орай  халык  денсаулығына  деген  жауапкершілікті  қалыптастыру, 

тиесілі  мінез  таныту,  ережелерін  түсіндіру,  қоршаган  ортамен  қарым- 

катынасты  шектеу,  сақтану  шараларын  қадагалау  мәселелеріне  багытталуы 

керек.  Аурумен  тікелей  қарым-қатынаста  жүрген  мамандардың  түргындарга 

арнайы ақпарат берулері  қажет.

СӨС-н  қалыптастыру  ең  алдымен  залалды  дагдылардан  (арақ-шарап, 

темекі,  есірткі  қолдану)  аулақ  болумен  байланысты  болады.  Ақпарат  арак- 

шарап,  темекі,  есірткі  ауызга  алудың  кез  келген  түрлерінің жалпы  адам  жэне 

когам  денсаулыгына  кесел  кслтіретіні  жайында  болуы  кажет.  Алкогольді 

тежеусіз  қолдану,  оның  салдары,  маскүнемдіктің  медициналык,  медико- 

психологиялық, 

қүқыктық, 

адамгершілік, 

этикалық 

экономикалық, 

демографиялык  аспектілері,  алкогольдің  адам  денсаулыгына  етер  физикалық 

жэне  психикалық  эсері,  қоршаған  ортамен  қарым-қатынасы  туралы 

мағлүматтар келтіріледі.

Әсіресе,  жүкті  әйелдердің,  бала  емізегін  аналарды,  балалар  мен 

жасөспірімдердің  алкогольге  деген  үйірсектігі,  алкоголь  жэне  жарақат, 

жарым-жандық  қылмыс  арасындагы  себеп-салдарлы  байланыс  проблемасына 

ерекше назар аударылады.

Мұнымсн  катар  алкоголизмнен  құтылуға  мүмкін  болар  жолдары  туралы 

акпарат  қажет-ақ.  Алкоголизм  мен  маскүнемдікті  алдын  алу  шаралары,  мае 

күйінде  қылмысқа  барған  адамдардың  құқықтық,  адами  жауапкершілігі 

туралы үкімет шешімдерін  жалпы халыққа үктыру.

СӨС-н  калыптастыруда  темекімен  күреске  айрыкдиа  коңіл  бөлінеді. 

Темекінің  таралып  ксткендігі,  оны  колга  алуга  мэжбүр  кылатын  факторалр, 

шылым  гүтінінің  қүрамдас  бөліктері,  канцерогендер,  тыныс  алу  агзалары,  ас 

қорыту,  жүрек-тамырлар  жүйесі  т.б.  аурулардың  туындауындагы  гемекінің 

рөлі  хакындағы  мэліметтерді  жікгеп  талдай  келе,  темекінің  медициналык, 

психологиялық, олуметтік аспектілері туралы акиарат беріледі.

Тактикалық  тұргыда  темекіге  деген  теріс  кезқарасты  қалыптастыру 

ләзім.  Бүл  жүмыс  жас,  жыныс,  денсаулык  жағдайын  ескере  отырып 

жүргізіледі.  Осылайша  балалар  мен  жасөспірімдерге  арналған  ақпараттың 

негізін  денеміздің  табиғи  дамуына,  психикалық  эмоциялык  элеміне  етер 

эсері,  кыздар  мен  бала  туар  жастағы  әйелдермен,  темек  тартатын  жүкті 

эйелдер  организмдеріндегі  өзгерістер  салдары  жэне  осындай  аналардан  туар 

бала болашағы т.б.  жөніндегі  мағлүматтар қүрайды.

Денсаулықты сактауга себеп болатын негізгі  компоннттер:

- тиімді тамақтану;

- табигатына орай  қимыл белсенділігі;

- шынығу;

- психикалық денсаулықка деген оң көзқарас;

- тэн,  киім күтімі;

- тұрмыстағы гигиеналық режимді ұстану;

- еңбек пен демалыстың тиімді режимін қадагалау;

- денсаулыкка нұқсан  келтірмейтін,  қалыиты жынысгық кұлық;

- темекіден, есірткіден, алкогольден, орынсыз дәрі-дәрмектен тартыну;

- экологиялык жағымды  (позитивті) мінез-құлық.

Mine,  осындай  оз  денсаулығына  деген  кімнің  де  болмасын  бұган  үксас 

айқын  сенім,  СӨС,  жас,  элсуметтік  жэне  басқа  ерекшеліктері  ескеріле 

отырып,  денсаулықты  сақтауга  деген  багдардың  алгышарты  болып  кала 

бермек.

Жүрек тамырлары  ауруларының алдын  алу үрдісінде СӨС-ның насихаты 

мына  боліктерден  түруы  керек.  Дені  сау  адамдар  жэне  ауырар  алдындагы 

сәтті  басынан  өткеріп  жүргендер  үшін  атеросклероз  ауруының  кең  таралуы, 

жүрек  ишемиясы,  қан  айналысының бұзылуы,  катер  факторлары  (артериялык 

қысымның  көтерілуі,  күйзелістер,  деннің  артық  салмагы,  жеткіліксіз  кимыл 

белсенділігі,  алкоголь,  темекі  т.б.,  өзіңе  деген  каскөйлікке  бой  алдыру  т.б.) 

туралы  мәліметтердің  мэн-маңызы  көкейкесті  болмақ.  Жүрек  жэне  кан 

тамырлары  ауруларының  көбінен  өмір  салтын  өзгерту  аркылы  айығуға 

болатындығын  кашан  да  айрыкша  атап  көрсетіп  жүру,  тиесілі  үсынымдар 

беру  керек.  Тұрғындар  аурулардың  бірінші  белгілері  туралы  мәліметтерді 

білулері  қажет.

Тыныс  алу  ағзалары  ауруларын  алдын  алу  ксзінде  алдымен  катер 

факторларымен  (темекі,  коршаған  ортаныц  ластануы,  аллергендер),  тұргын 

үй  ішіндегі  тазалыкпен, 

шынығу,  спортпен  шұгылдану  пайдасымен 

таныстыру керек болады.  Аурулардьщ созылмалы  сипаты  бар  науқастар үшін 

режимді  қадағалау,  табиги  факторларды  пайдалану,  сауықтырудын  халықтык 

эдістерін орындаудың маңызы үлкен.

Осындай 

қалыптағы 

түрғындар 

топтарыныц 

жэне 

эр 

адам 

ерекшеліктерін  ескере  отырып,  елмен  барлық  аурулардың  түрлері  бойынша 

түсіндіру жұмысын откізу қажет.

СӨС  насихатын  денсаулыкты  сақтау,  аурудың  алдын  алу т.с.с.  шығыны 

аз,  кол  жстерлік,  залалы  жок  эдістер  аспектілерінде  еткізу  керек.  Осы 

эдістердің  арасында  түргындарды  табиғи  сауықтырудың  дэстүрлі  емес 

әдістеріне ерекше көңіл бөлінбек.

Салауатты  өмір  салтын  мақсат еткен,  кең  таралған  қозғалыстардың бірі  - 

судың,  жердің,  ауаның  пайдалы  қасиеттерін  пайдалану  принциптеріне 

негізделген  12  кагидадан  тұратын  П.К.  Ивановтың  тұргындарды  табиғи 

сауыктыру  жүйесі  болып  табылады.  ТМД  республикаларының  көбінде, 

облыстарда,  қалаларда  П К.  Иванов  жүйесіне  негізделген  арнайы  орталыктар 

ұйымдастырылып ашылды.

Адам  өміріндегі  проблсмаларды  шсшу  -  қайғы-касіретті  біршама 

жеңілдеу  өткеруге  дем  беретін,  бакытты,  табысты  өмірге  жеткізе  алатын 

трансцендентальды  медитацияны  насихаттау  болады.  Бүл  эдіс  адамды 

табиғат,  қоршаған орта көмсгі  арқылы организмге эсер ететін барлық залалды 

факторларды,  күйзелістерді  аластатуга  өзінің  ішкі  күшқуатын  багыттайды. 

Медитация  кезінде  дене  керемет  босаңсыған  жағдайға  келеді,  күйзелістерді, 

шаршаганыңды  кетіреді.

Су  емі,  сауна  моншаның  түрлерін  дүрыс  пайдаланганда,  денсаулық 

жақсарады,  аурулардың  алды  алынады,  өмірлік  үлкен  маңызы  бар 

функциялар әлуеттенеді.

Сылау-ысқылаудың  неше  түрлері  Су-Джок  тсрапиясы,  рефлексотерапия, 

денсаулық  топтарында  шейпингпен  шүғылдану,  атлетикалык  топтарда 

айналысу,  жай  серуен,  жүгіру  жэне  басқалары  -  адам  денсаулыгын  сақтауға, 

ныгайтуға  бағдарланған  түрлі  ауруларды  бастан  өткергендер,  созылмалы 

аурулары барлар үшін сауықтырудың физикалык әдіс үстанымдарынын үлкен 

маңызы  бар.  Бұл  ең  алдымен  аэрофитотерапия  (емдеу,  эфир  майлары  жэне 

дэрілік өсімдіктер  көмегімен түрлі  аурулардың алдын алу),  гелиотерапия  (тұз 

шахталарында  өкпе  ауруы  бар  науқастарды  емдеу),  түрлі  ингаляторлар, 

электр қуатын колдану, индукциялык-магниттік өрістер т.б.

Соңғы жылдары тиімді  және кеңінен мына әдістер қолданыс тауып жүр:

- фитотерапия - эртүрлі дэрілік касиеті бар өсімдіктерді колдану;

-  гомеотерапия  -  шипалы  касиеттері  бар  өсімдіктер  мен  баска  табиғи 

компоненттерден  дайындалган  недәуір  шектелген  дэрі-дэрмекті  қолдана 

емдеу.

Тұрғындар  арасында  сауыктырудың  барлық  эдістерін  жергілікті 

ерскшелікгср мсн  мүмкіндіктсрді ескере отырьш, кеңінен  насихаттау кажет.

Денсаулықты сақтаудың жолы элі де көп.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: