АҒылшын тілін оқытуда мультимедиалық ОҚыту бағдарламасын жасауда ақпараттық-коммуникативтіктехнологияларды қолдану

УДК 004.519: 338.27 

 

АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫН 

ЖАСАУДА АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАТИВТІКТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ 

ҚОЛДАНУ 

 

Жарекеева М.Б., 

rim_mag@mail..ru

 

 

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧ лттық университеті, 

Астана Ғылыми жетекші – аға оқытушы Г. Омарова 

 

Еліміз  жылдар  бойы  аңсаған  тәуелсіздікке  қол  жеткізісімен,  шет  тілі  де 

мемлекетаралық тіл мәртебесіне ие болды. Ендігі кезекте шет тілінің қолданылу аясын кезек 

кҥ ттірмес  мәселенің  бірі  болды.  Осы  орайда  қоршаған  ортада  ағылшын  тіліне  кӛ ңіл  де, 

ықылас  та  жылдан  жылға  артып,  оны  оқытудың  тиімді  әдіс-тәсілдері,  технологиялары 

бойынша зерттеу жҧ мыстары, оларды тәжірибеге енгізу шаралары қолға алынды. 

 

Ағылшын  тілін  саналы  меңгерту,  оны  ӛ з  деңгейінде  қажеттілікке  айналдыру,  бір 

жылғы  мәселе  емес,  сондықтан  ағылшын  тілін  оқыту  ісімен  шҧ ғылданатын  мамандар 

арасында  туындайтын  бір  сҧ рақ:  ағылшын  тілінде  ӛ з  ойын  ауызша  және  жазбаша  еркін 

жеткізе  алуға  қалай  ҥ йрету  керек?  Оқушыны  ынталандыру  ҥ шін  қандай  әдіс-тәсілдерді, 

технологияларды қолданған жӛ н? 

 

Оқыту  тілі  ӛ зге  тілде  жҥ ргізілетінмектептерде  тіл  ҥ йрету  туралы  жазылған 

әдістемелік  және  ғылыми  материалдарды  зерделей  келе,  ақпараттық  технологияларды 

пайдалану  туралы  мәселеге  тоқталуды  жӛ н  деп  санап,  осы  тақырыпта  жинақтаған  іс-

тәжірибемді ортаға салмақпын. 

 

Білім беру саласында тҥ рлі технологиялар енгізілуде, бірақ олардың ішінен қажеттісін 

таңдап, сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдану басты талап. Мәселе, технологияларды кеңінен 

пайдалану емес, мәселе – тҧ лғаны нәтижеге бағыттай білім беру. Қазіргі таңда айтар болсақ, 

кӛ рнекілік  әдісі  мен  техникалық  қҧ ралдарды  қолдану  әдісін  ақпараттық-коммуникативтік 

технологияның бір ӛ зі атқара алады. 

 

Ақпараттық  технология  –  ақпаратты  жинау,  сақтау  және  ӛ ңдеу  ҥ шін  бір 

технологиялық  тізбекте  біріктірілген  әдістер  мен  ӛ ндірістік  және  бағдарламалық-

технологиялық 

 

91

 

қҧ ралдардың  жиынтығы.  Қазақ  әдебиетінің  классигі  ҧ лы  атамыз  Абай  Қҧ нанбайҧ лы: 

«Шәкірттердің  жақсы  оқу  ҥ шін,  оның  оқуға  деген  ынтасы  және  қызығушылығы  зор  болу 

керек», - деген. 

 

Ағылшын тілін оқытуда жаңа технологияларды, техникалық қҥ ралдарды сабақта жан-

жақты  қолдану,  мҧ ғалімнің  кӛ птеген  қиындаған  қызметтерін  жеңілдетіп,  осы  іскерліктің 

ҧ

сынымды  жаңа  тәсілдерінің  пайда  болуына  мҥ мкіндік  туғызады.  Осындай  жаңа 

жолдардың  біріне  ақпараттық  оқыту  жҥ йесіндегі  компьютерлік  бағдарламалардың  тҥ рлері 

арқылы тіл ҥ йретуді жатқызуға болады. 

 

Ағылшын  тілі  сабақтарында  ӛ зім  қолданып  жҥ рген  компьютерлік  бағдарламамен 

жҧ мыс істеу тҥ рлерін атап ӛ тер болсам: 

 

Лексиканы меңгерту. 

 

Мәтіндік  лексиканың  кіріспесінде  және  онымен  жҧ мыс  істеуде,  мысалы,  азық-тҥ лік, 

сауда, киім және т.б. 

 

Сӛ йлеу жҧ мыстары. 

 

Кӛ птеген  бағдарламаларды  микрофонмен  жҧ мыс  істеуді  қарастырады.  Сӛ здер  мен 

сӛ з  тіркестері  тыңдалғаннан  кейін,  оқушы  оны  қайтала  йды.  Бҧ дан  соң  диктордың  сӛ зді 

айту, яғни дыбыстау ерекшелігін тыңдай отырып, жеткіліксіз жақтарын аңғарып, оқушы оны 

тҥ зетуге мҥ мкіндік алады. 

 

Оқушылардың  сӛ йлеу  тілін  дамытуда  диалогтың  да  берері  мол.  Диалог  –  сӛ йлесудің 

ең негізгі тҥ рі болып саналады. Диалогтік сӛ йлесуді естіп-тыңдаумен біртҧ тас та, жекелей 

де  пайдалануға  болады.  Диалогтік  сӛ йлеу  коммуникативтік  оқытудың  негізгі  ҧ станымына 

сәйкес келеді. 

 

Коммуникативтіліктің  жауап  алынған  жағдайда  ғана  жҥ зеге  асуы  оның  ҧ станымы 

болып  есептеледі.  Ауызекі  сӛ йлеу  –  жауаптасу  арқылы  жҥ зеге  асады,  ал  жауаптасуға 

дейінгі дайындық кезеңдері былайша сараланады: 

 

І кезең: диалогпен танысу; 

ІІ кезең: диалогті жаттау: 

 

ІІІ  кезең:  диалогті  қойылымға  айналдыру,  яғни  сӛ йлеу  іс-әрекетін  қойылым  іс-

әрекетімен ҧ штастыру. 

 

Жазуды оқыту. 

 

Жҧ мыстың бҧ л тҥ рі сауатты жазу дағдыларымен, есте сақтау қабілеттерін дамытады, 

әрі  пернетақтаны  меңгеруге  септігін  тигізеді.  Тыңдау,  сауатты  жазу,  әріптерді  теру  секілді 

ҥ

ш іс-әрекетті бір уақытта біріктіреді. 

 

Коммуникативтік  сӛ йлеу  әрекетінің  қай  тҥ рі  болса  да  лексикалық-грамматикалық 

дайындық деңгейіне сҥ йенеді. Белсенді сӛ йлеу әрекетін ҧ йымдастыруда ауызекі жауаптасу 

мен мәтін бойынша жҧ мыс негізгі қҧ рал болып табылады. Сонымен  қатар, ақпараттық оқу 

қҧ ралдары  (компьютер,  аудио-визуалды  қҧ ралдар)  бойынша  да  оқушылар  белсенді 

коммуникацияға  тҥ се  алады.  Ауызекі  сӛ йлеу  тілін  қалыптастыруда  сӛ здер  мен  сӛ з 

тіркестерінің  қолданылуын,  сӛ йлем  қҧ растыруды,  тҧ рақты  сӛ з  тіркестерін  қолдануды, 

сҧ рақ  қоюдың  барлық  тҥ рлерін  ҥ йрену  тиімді.  Оқушылардың  сӛ йлеу  дағдылары 

ауызекісӛ йлеу жҥ йесінен, сҧ раққа қысқа да толық жауап қарастыра алуынан, оқығандарын 

ауызша  да,  жазбаша  да  мазмҧ ндап  беретіндей  дағды-машықтарынан,  шығармма,  хат  жазу 

дағдыларынан қҧ ралады. Ағылшын тілін оқытуда ең алдымен тәжірибелік мақсат қойылады, 

оған  оқушылардың  сӛ здік  қорларын  байыту,  сауатты  жазуға  ҥ йретуге  сӛ йлесуге, 

кӛ ргендерін, естігендерін әңгімелеп беруге ҥ йрету қажет. Ал бҧ л іс-әрекеттерді сауатты да 

дҧ рыс жҥ зеге асыру ҥ шін грамматикалық жҧ мыс жҥ ргізілуі қажет. 

 

Компьютерлік  оқыту  бағдарламаларының  қай  қайсысы  болмасын  ӛ з  мазмҧ нынан 

грамматикалық  жҧ мыс  жҥ ргізуді  тыс  қалдырмайды,  белгілі  бір  грамматикалық 

қҧ рылымының жҧ мыстарын қамтиды. 

 

Компьютердің  білім  беру  қҧ ралы  ретінде  кең  таралуының  алғы  шарттарын  ғалымдар 

тӛ мендегідей саралайды: 

 

 

92

 

1.

 

Компьютер  шексіз  ақпарат  әлемінде  енуге  және  ақпаратты  жҥ йелі  тҥ рде  талдап, 

сараптауға  мҥ мкіндік  береді.  Ақпаратты  алудағы  жоғары  жылдамдық  адамның  ақпараттық 

мәдениетінің ҥ немі ӛ суіне жағдай жасайды.  

 

2.

 

Компьютер  адамның  зерттеу-танымдық  әрекетінң  әмбебап  қҧ ралы  ретінде 

ерекшеленеді.  

 

3.

 

Ӛ

зге  қҧ ралдардан  компьютердің  ерекшелігі  –  оның  қатысымдық  қҧ рал  бола  алуы. 

Яғни,  білімгер,  ол  арқылы  қатысымның  барлық  тҥ рлерін  жҥ зеге  асыра  алады.  Бҧ л  – 

мәтіндерді  оқу,  сҧ хбат  жасау,  жазу,  тыңдау  әрекеттері.  Тіл  ҥ йренуде  бҧ л  мҥ мкіншіліктер 

ең маңызды.  

 

4.

 

Қҧ рал білімгерлерге ӛ з әрекеттерінің нәтижесін айқын кӛ рсете алады. Білім алуда 

дҧ рыс  шешім  жасай  білуге  деген  оқушылардың  ӛ зіндік  тәсілін,  стратегиясын 

қалыптастырады.  

 

5.

 

Компьютердің  кӛ мегімен  жаттығулардың  кешенді  тҥ рлерін  аз  уақытта  орындау 

мҥ мкіншілігі туындайды.  

 

Ағылшын  тілі  сабағында  компьютерді  қолдану  мәтіндер  мен  ақпаратты  білуге  жол 

ашады.  Тіпті  нашар  оқитын  оқушылардың  ӛ зі  компьютермен  жҧ мыс  істеуге  қызығады, 

ӛ

йткені,  кейбір  жағдайларда  компьютер  білмеген  жерін  кӛ рсетіп,  кӛ мекке  келеді. 

Қазақстан  Республикасының  мемлекетаралық  тілі  –  ағылшын  тілін  жаңа  технологиялар 

арқылы  оқыту  ісі  кҥ ннен-кҥ нге  ӛ зекті  болып  келеді.  Тілді  ақпараттық-коммуникативтік 

технология  арқылы  оқыту  –  тіл  ҥ йренушінің  ӛ з  бетімен  тіл  ҥ йрену  қабілеттерін 

жетілдіруіне игі ықпал ететін тиімді жҥ йе болып табылады.  

 

Қазіргі  кезде,  ақпараттық  технологиялар  ғасырында  әр  тҥ рлі  мультимедиялық 

программалар  шет  тілін  ҥ йретуде  ҥ лкен  орын  алады.  Берілген  мақалада  мен 

мультимедиалық оқыту программаның артықшылығы мен кемшілігін қарастырамын.  

 

Шет  тілі  туған  тілге  қарағанда  әліппе  кезеңінен  бастап,  оқу  және  айту  бағыты  бойынша, 

яғни  бірнеше  жасанды  жолмен  ҥ йретіледі.  Сондықтан,  оқытушы  мен  мультимедиалық 

қҧ ралдың  шет  тілді  ҥ йретудегі  мәселесі  –  ҥ йрену  барысын  тілді  тануда  шынайы  ортаға 

барынша жақын ету, сонымен қатар ҥ йренушінің ынта мен қызығушылығын арттыру.  

 

Мультимедиалық  технологиялар  білім  беру  процесін  дамытып,  білім  беру  ақпаратын 

қабылдау  процесіне  ҥ йренушінің  сезім  компоненттерін  тарту  арқылы  білім  берудің 

тиімдірек болуына мҥ мкіндік береді.  

 

Бҥ гінде  мультимедиа-технологиялар  –  оқу  процесін  ақпараттандырудың  даму 

бағытының  бірі.  Программалық  және  әдістемелік  қамтамасыз  етуінің  жетілдіруінде, 

материалдық  базада,  сонымен  қатар  оқытушы  қҧ рамының  біліктілігінің  міндетті 

жоғарылауында  білім  беруде  қазіргі  заманғы  ақпараттық  технологияларды  табысты 

қолданылуы байқалады.  

 

Мультимедиалық программалар шынайы коммуникациялық ортаға ҧ қсас интерактивті 

ортаны жасайды.  

 

Ол  ҥ йреніп  жатқан  тілдің  фонетикалық,  лексикалық,  грамматикалық  мәліметтердің 

меңгеруі  мен  ҧ ғынуына  мҥ мкіндік  береді.  қазіргі  мультимедиалық  программалар 

ҥ

йренушіге келесі мҥ мкіндіктерді ҧ сынады: интерактивті жаттығулар, қайталау сабақтары, 

әр  сабақтың  сӛ здіктері,  грамматикалық  анықтамалар,  сӛ здерді  ҥ йрену  ҥ шін  re-wise 

жҥ йесі,  дыбысталуды  микрофон  арқылы  жаттықтыру  және  т.б.  Аталған  ерекшеліктер  әр 

тҥ рлі мультимедиалық курстарда кездеседі.  

 

Ҥ

йретуші мультимедиалық программалар ӛ зінің мақсаттылығымен ерекшеленеді. Тілді 

бастапқы кезеңінен (Beginner деңгейі), ҧ мытып қалғандар ҥ шін (False Beginner, Pre-  

 

Intermediate),  жеткілікті  шамада  бастапқы  деңгейі  бар  және  тілді  жалғастырушылар  ҥ шін 

(Intermediate,  Upper-Intermediate),  сонымен  қатар  тілді  жетік  білетіндерге  (Advanced) 

арналған программалар бар.  

 

Шет  тілін  ҥ йренудегі  мультимедиалық  программалырдың  артықшылықтары:  1) 

мәліметті ҧ сынудың кӛ рнекілігі (тҥ сті пайдалану, безендірілуі, бейне, дыбыс және т.б. ) 

 

 

 

93

 

2)

 

шапшаң  кері  байланыс  –  ҥ лгерімнің  мониторингі  (ҥ йлесімді  тест-жҥ йелер 

мәліметті  меңгерудің  лездік  бақылауларын  қамтамасыз  етеді;  интерактивті  тәртіп 

ҥ

йренушінің оқу мәліметінің жылдамдығын ӛ зі таңдауға мҥ мкіндігі бар);  

 

3)

 

әмбебаптылық  (тілдің  барлық  аспектілерінде  және  сӛ йлеу  қызметінің 

тҥ рлерінде қолдануды ҥ йрену);  

 

4)

 

мәліметтің тепе-теңдігі (жаттығулардың ең тиімді сәйкесі, барлық немесе әрбір 

коммуникативті біліктілікті бекіту және алу; дыбысталудан оқуға бірқалыпты ӛ ту, 

бҧ дан әрі грамматикалық жаттығуларға және т.б.)  

 

5)

 

жеке  ықпал  ету  (мәліметтің  қиындығын  ӛ з  еркімен  таңдау,  жаттығуды 

орындаудың жҥ йелілігі, лексикалық мәліметті таңдау мҥ мкіндігі);  

 

6)

 

мәліметтің бір тілде жазылуы;  

7)

 

мәліметті берудің әртҥ рлі формасы мен мазмҧ ны;  

8)

 

программаның негізгі бӛ лімін толықтыру мҥ мкіндігі.  

 

Мультимедиалық программалырдың кейбір кемшіліктері: 

 

1)

 

шынайы  коммуникацияның  жоқтығы  (интерактивті  тәртіпте  де;  дербес  қарым-

қатынас, диалогтың, жоспарсыз сӛ здерді айту мҥ мкіндігі жоқ);  

 

2)

 

нәтижені  бағалаудың  әлсіздігі  (программа  нақты  алгоримтде  жазылады  және 

жауаптың  бірнеше  нҧ сқасы  болмайды,  мысалы,  ауызша  нҧ сқа,  ҧ сақ  қателіктер  немесе 

сӛ здердің  жазылуының  әртҥ рлі  нҧ сқалылығы  және  т.б.  –  жауап  автоматты  тҥ рде  қате 

деп саналады);  

 

3)

 

тапсырманы  орындаудың  шектеулі  уақыты  (кӛ птеген  мультимедиалық 

программаларда осы функциялар болады, бҧ л шет тілін жеке ҧ йренушілер ҥ шін кедергі 

болады);  

 

4)

 

кӛ птеген  программалардың  интерфейсі  жҧ мыс  істеу  ҧ шін  қолайсыз  және 

ҧ

қыпсыз  жасалғандығымен  ерекшеленеді  (ӛ те  кішкентай  шрифт;  автоматы  бақылау 

функциясы  жоқтығынан  ҥ лгерімнің  ӛ зін-ӛ зі  бақылауының  қиындығы;  дыбыстық 

жаттығуларда жеке сӛ здер мен сӛ з тіркестерін қайталау функциясының жоқтығы).  

 

Қолданған әдебиеттер тізімі 

1.Білім заңы. Алматы, 2007 ж. 

2.

 

А.  Иманбаева,  Оқу-тәрбие  ҥ рдісін  ақпараттандыру  ділгірлігі.  Қазақстанмектебі,  №2, 

2000  

3.

 

Гудилина С.И., Интернет-семинар art.ioso.ru  

 

4.

 

Концепция коммуникативного обучения иноязычной культуре в средней школе. – 

М., Просвещение, 1993. 3. Политика в области образования и новые 

информационные технологии. Информатика и образование. – 2006. - № 5  

 

5.

 

Г.Л.  Селевко,  Современные  образовательные  технологии.-  М.  Народное  образование, 

1998  

 

6.

 

Е.И.Пассов. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению.-

М.: Просвещение.1991.