Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология


§ 79. ТУЫНДЫ ЕТІСТІКТІҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ҚҮРЫЛЫМЫ



бет102/173
Дата02.04.2023
өлшемі0,66 Mb.
#78541
түріОқулық
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   173
Байланысты:
АХМЕДИ-ЫСҚАҚОВ-Қазіргі-қазақ-тілі

§ 79. ТУЫНДЫ ЕТІСТІКТІҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ҚҮРЫЛЫМЫ
Түбірлерден немесе негіздерден (туынды сөздерден) жұрнақ арқылы жасалатын туынды сөздердің белгілі (бір жүйе бойынша қалыптасқан) морфологиялык құры- лымы болады. Әдетте, сол қүрылымның бір компонек- ті — жаңа форма жасауға негіз болатын дербес мағьг5 налы сез болса, екінші компоненті — сол бірінші компо- нентті белгілі бір сөз табына айналдыратын жұрнақ болады. Мысалы: тіс+те, арқан+да, сабын + да, ақ+та, екеу+ле, көлбең + де, ойбай+ла, саба+ла, кел + тір, оқы + т... сиякты туынды етістіктің әрқайсысы екі-екі компоненттен қүралған. Бірак. осы мысалдардағы туык- ды етістіктердің жұрнақтары біреу ғана (-ла, -ле...) да, осы жұрнақ жалғанып түрған негіздер — әлденешеу және олар басқа-баска. Солардың ішінен тіс, арқан, са- бын деген негіздерді алсак, олар — зат есімдер; ал. ақ — сын есім, екеу — сан есім, ойбай — одағай, көл- бең — бейнелеуіш сөз, саба, кел, оқи дегендер — етіс- тіктер. Бұдан туынды етістіктер тіліміздегі негізгі сеэ топтарының қайсысынан болса да жасала беретікі ай' қын керінеді. Осыған орай, туынды етістіктер, жасала- тын негіздеріне қарай, есімдерден жасалған етістіктер және етістіктерден жасалған етістіктер деген екі салаға бөлінеді және де, алғашкылар есім негізді етістіктеРі сопғылар етістік кегізді етістіктер деп аталады.

230



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   98   99   100   101   102   103   104   105   ...   173




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет