тып қалды; үйыкүгап қал- ды; кетіп қалды т. б. шаршап қалды; ңор- қып қалды; шоишп қал- ды т. б. (соңғы тіркестер- дің) -п кетті (шаришп Kerri; қорқып кетті; шошып кетті...) формаларына ма- ғынасы жақын (жығы- лып қалды; қүлап қал- ды). -п сал форманты жетекші етістікке амал- дын бірден именбей-жас- қанбай істелетінін білді- ретін реңк үстейді. Мы- салы: айтып салды; суы- рып салды; шығарып сал- ды; -п кет форманты жетекші етістікке амал- дың бірден я кенеттен баска күйге немесе қа- лыпқа көшкенін білдіре- тіндей реңк үстейді. Мы- салы: қалғып кетті; иіар- шап кетті; іиөлдеп кетті; үсіп кетті; суып кетті; қайнап кетті; басып Kerri; қорқып кетті.
-п көр форманты жетекші етістікке амалды жүзеге асырып байқау я жүзеге асырып көру ма- ғынасын көрсететін реңк қосады. Мысалы: аіиып көр; айтып көр; жазып көр; сөйлесіп көр; тыцдап көр; оқып көр; татып көр.
-п қой форманты жетекші етістікке амал-
жамайды. Мысалы: жата қалды; ұйықтай қалдьі; шошып қалды; келе қал- ды т. т. -й сал форманты жетекші етістікке амал- дың нәтижесін күтпей-ақ (көрмей-ақ) бірден тез немесе жүрдім-бардым жүзеге асуын білдіретін- дей реңк қосады. Мыса- лы: ала сал; жаза сал; тастай сал; көре саА; оқи сал; кря сал; жия сал]; іше сал; біле сал т. т.
-й кет форманты жетекші етістікке амал- дың кенеттен, лажсыздан, ырықсыздан басқа қа- лыпқа я күйге кешкенін білдіретіндей реңк қоса- ды. Мысалы: ңисая кетті; сүлай кетті; қүлай кетті; үйьщтай кетті; жантая кетті т. б.
-й керформанты жетекші етістікке амал- ды орындауды я жүзеге асыруды өтіну, тілеу, сү- рау (жалбарыну) реңкін жамайды. Мысалы: айта көр; бара көр; қарай көр; сүрай көр; біле көр т. т.
-й қой формантЫ жетекші етістікке амал-
256
иіығар; ңүр-ап шығар дьін нәтижесін күтерлік- хей раймен тиянақтап орьтндауды алдын-ала ес- кертетіндей реңк үстейді. Мысалы: айтып қой; кө- ріп қой; жазып қой; оқып қой; тыңдап қой; тазалап қой; апарып ңой; әкеліп қой т. б. -п таста форманты жетекші етістікке амал- ды қүлшына, жігерлене мүдірмей тез істеуді біл- діретіндей реңк жамайды. Мысалы: жазып таста; оқып таста; сыпырып таста; тазалап таста; бі- тіріп таста; өиііріп таста т. б.
-п түс форманты жетекші етістікке амалды шұғыл орындау реикін жамайды (секіріп тусті; ытқып түсті; қарғып түс- ті; ыріиып түстіт. т.), сон- дай-ак. бүл форманттың -п кеп түс деген күрде- ленген түрі де қолданыла береді, бірақ күрделі формант амалды әрі ке- нет, әрі өте шұғыл істеу реңкін күшейтіңкіреп тү- суді білдіреді (ыршып кеп түсті; атқып кеп түс- ті; оріиып кеп түсті т. т.).
-п шық форманты Жетекші етістікке амал- Дьі ақырына дейін аяк- тау, тындыру мәнін үс- тейді. Мысалы: айтып Ыық; оқып шың; көріп иШқ; қарап іиың; бояп Шық; айналып шық т. т.
(ойла-п шығар; қала-п жүзеге асыруды (асыра қоюды) аңғаратындаіі ренк косады. Мысалы: айта қой; көре ңой; біле қой; жаза ңой; тыңдай қой; тазалай қой; апара қой т. б. -й таста форманты жетекші етістікке ондағы амалды басқа бір әрекет-* тен бүрын жол-жөнекей серпіле тындыра салу ма* ғынасын үстейді. Мыса- лы: сілтей тсіста; көтере тастсі; лаңтыра тастап; орай тастап; түйрей тас- ratiт. б.
-й түс форманты жетекші етістікке амал- ды бөгелмей тағы да я үс- тей, жалғастыра, күшей- те, я бәсеңдете, солғын- дата істеу реңкін жамай- ды. Мысалы- айта түс; бара түс; біле түс; бгре түс; көре түс; қарай түс; отыра түс т. т. -л шық форманты жетекші етістікке амал- ды басқа бір әрекеттен я бүрын, жол-жөнекей, я онымен жарыстыра тын- дыру мағынасын жаыай- ды. Мысалы: айта шық; ала шың; біле шық; іше
9-б22
257
(ойла-п шығар; қала-п шығар; құра-п шығар т. б.) -п баста (аналити- калық формант емес). -п біл (аналитика- лық формант емес). -п бақ (аналити- калық формант) форман- ты жетекші етістікке амалды шын ықыласпен, тыңғылықты ниетпен тын- бай істеу (жүзеге асыру) мағынасын үстейді. Мы- салы: айтып бақ; көріп бақ; естіп бақ (түсінді- ріп баң; істеп бақ) т. б.
-п біт (аналитика- лық формант) форманты жетекші етістікке амал- ды шегіне жеткізу, аяк- тап болу мағынасын қо- сады. Мысалы: айтып біт; жазып біт; жинап біт; та- сып біт т. б.
-п жібер (аналити- калық формант) форман- ты жетекші етістікке