Негізінде электр энергияның өндірілуі, жеткізілуі жəне пайдаланылуы, үш фазалы қорек көздері, тоқ жүретін жүйелер жəне тоқ қабылдағыштар арқылы орындалады. Бұл үш фазалы жүйенің бір фазалы жүйемен салыстырғандағы артықшылықтарына байланысты. Айнымалы синусоидалды тоқ теориясында бір фазалы тоққа қарағанда, үш фазалы тоқтың есептеуі мен талдауы күрделі, себебі оларда бірнеше ЭҚК мен тоқтар бар. Сондықтан ЭҚК мен қабылдағыштардың схемаға қосу əдістерін еске алу қажет. Үш фазалы электр тізбекті бір-бірінен бұрышқа ығысқан, бірдей жиіліктері бар ЭҚК əрекет ететін үш бір фазалы жиынтығын айтады. Үш фазалы тізбек 3 элементтен тұрады: үшфазалы генератор, бір фазалы немесе үшфазалы электр қабылдағыштар және генератор мен қабылдағыштарды өзара қосатын қажетті желілік сымдар. Үшфазалы генератор синхронды (асинхронды) машина түрінде жасалады. Генератор статорында орама орналасқан, бұл орама үш бөліктен немесе үш орамадан, өзара бір-біріне қарағанда ығысқан. Әр орама жеке тізбек бола алтындығтан оларды фаза деп атайды. Фаза термині екі ұғымда бірдей қолданылады: 1 синусоидалы шаманың координат басынан ығысу бұрышын сипаттайды, 2 үшфазалы тізбекте жеке ораманы сипаттайды. Фаза түстері стандартталған: Ах- желтый- сары, Ву – зелёный-жасыл, Сz – красный-қызыл (ЖЗК)
Айнымалы токтың үш фазалы генератор схемасы
Үшфазалы жүйені 1891 ж. алғаш жасаған және енгізген орыс инженері-электротехник М.О.Доливо-Добровольский (1862 — 1919). Инженер үшфазалы генератор, трансформатор, асинхронды қозғалтқышты және олардың барлық тетіктерін ойлап тауып құрастырған.
Үшфазалы жүйені 1891 ж. алғаш жасаған және енгізген орыс инженері-электротехник М.О.Доливо-Добровольский (1862 — 1919). Инженер үшфазалы генератор, трансформатор, асинхронды қозғалтқышты және олардың барлық тетіктерін ойлап тауып құрастырған.
Тарихы
Симметриялы үш фазалы жүйе
Генератор фазаларында симметриялы үшфазалы ЭҚК жүйесі индукцияланады. Жүйеде ЭҚК-дің амплитудалары бірдей, жиіліктері бірдей бірақ өзара 120o бұрышқа ығысқан. ЭҚК-дің лездік мәндері мен әрекетті мәндерді комплекстері. Симметриялы үшфазалы жүйенің ЭҚК алгебралық қосындысы кез келген мезетте 0 тең.
Яғни
Схемаларда фазалардың бастақы үштарын латын алфавитының бастапқы әріптерімен ( А, В, С ), ал соңғы үштарын соңғы әріптерімен ( X, Y, Z ) белгілейді.
Схемаларда фазалардың бастақы үштарын латын алфавитының бастапқы әріптерімен ( А, В, С ), ал соңғы үштарын соңғы әріптерімен ( X, Y, Z ) белгілейді.
Жүктеменің әр фазасы генератор фазасымен екі сыммен жалғанады: тұра және кері. Нәтижесінде байланыспаған үшфазалы тізбекті аламыз. Тізбекте алты жалағанатын сымдар пайда болады. Жалғанатын сымдадың саның азайту мақсатында фазаларды жұлдызша немесе үшбұрышша жалғайды.
Жұлдызша жалғау деп фазалардың соңғы үштарын бір түйіндеп жалғауды айтады.
Жұлдызша жалғау деп фазалардың соңғы үштарын бір түйіндеп жалғауды айтады.
Жұлдызша жалғау
Желілік сымдар генератор мен қабылдағыш фазаларымен тізбектей жалғанғандықтан жұлдызша жалғауда фазалық ток пен желілік ток бір ток болып табылады.
Желілік сымдар генератор мен қабылдағыш фазаларымен тізбектей жалғанғандықтан жұлдызша жалғауда фазалық ток пен желілік ток бір ток болып табылады.
Желілік кернеулер сәйкес келетін фазалық кернеулердің геометриялық айырымға тең.
