Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd


Ілгерінді,  жоғарылы, қысаң езулік



Pdf көрінісі
бет114/224
Дата08.09.2023
өлшемі10,2 Mb.
#106765
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   224
Байланысты:
Жүнісбеков

Ілгерінді, 
жоғарылы, қысаң езулік
/ілгерінді, 
төменді, ашық 
езулік
 үйлесім әуезді сөздердің жасалым желісі
Ілгерінді, 
жоғарылы

қысаң езулік
/ілгерінді, 
төменді

ашық езулік 
[сірә] 
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты (7.10-сурет).
Бірінші (буын) құрақ
С
і
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
қысаң 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
ілгерінді, жоғарылы, қысаң езулік 
дауыссыз дыбыс.
І 

 
тілдің тік қалпына қарай – 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай – 
қысаң езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай – 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
ілгерінді, жоғарылы, қысаң езулік
дауысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
Р
ә 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді,
ерін қалпына қарай
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, ілгерінді
дауыссыз дыбыс.


173
Ә 
– тілдің тік қалпына қарай 
төменді
, ерін қатысына қарай 
ашық 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
төменді, ашық езулік, ілгерінді
дауысты дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
ілгерінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
ілгерінді 
болып 
шығады.
8.10-
сурет. 
[
Сірә
]
сөзінің құрама желісі
7.10-сурет. 
[Сірә]
сөзінің құрама желісі
Ілгерінді, 
жоғарылы,
 қысаң езулік/ілгерінді, 
жоғарылы,
 доғал 
еріндік үйлесім әуезді сөздердің жасалым желісі
Ілгерінді, жоғарылы, 
қысаң езулік
/ілгерінді, жоғарылы, 
доғал ерін-
дік 
[ілүу] 
сөзінің құрамындағы құрақтардың жасалым сипаты (7.11-су-
рет).
Бірінші (дауысты) құрақ
І – 
тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы
, ерін қатысына қарай 
қысаң 
езулік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дыбыс. 
Үйлесім жасалым белгілері: 
ілгерінді, жоғарылы, қысаң езулік
да-
уысты дыбыс.
Екінші (буын) құрақ
Л
ү
– тілдің тік қалпына қарай 
жоғарылы,
ерін қалпына қарай 
доғал 
еріндік
, тілдің көлденең қалпына қарай 
ілгерінді
дауыссыз дыбыс.


174
Үйлесім жасалым белгілері: 
ілгерінді, жоғарылы, доғал еріндік 
дауыссыз дыбыс.
Сөз құрамындағы құрақтардың үйлесім әуезі біркелкі 
жоғарылы, 
ілгерінді
болғандықтан, сөздің өне бойына тән үйлесім әуез де 
жоғарылы, ілгерінді 
болып шығады
.
Осы жасалым сипаттамаларға 
сүйене отырып, 
ілүу
сөзінің жасалым тізбегін модельдейміз.
 
 
 
8.11-
сурет.
[
Ілүу

сөзінің құрама желісі
7.11-сурет. [Ілүу] сөзінің құрама желісі


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   224




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет