Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd
жүктеу/скачать 10,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Жүнісбеков
- Бұл бет үшін навигация:
- Үндесім дыбыстар
| фонетикалық
белгілер сингармонология - лық белгілер үндесім түрленім 5.2-сызба. Қазақ тілі дыбысының үйлесім түрленім белгілерінің құрамы 6.2- сызба. Қазақ тілі дыбысының үйлесім түрленім белгілерінің құрамы қыс аң аш ық ері н( ді к) езу(л ік ) тіл орта сы тіл арт ы кейі нді ілг ері нд і езулі к ері нд ік төм енді ж оғ ары лы фонетикалық белгілер үйлесім белгілер үйлесім түрленім 5.3-сызба. Қазақ тілі дыбысының үйлесім түрленім белгілерінің құрамы Үндесім дыбыстар Қазақ тілі дыбыстарының үндесім (сингармониялық) түрленімі өз алдына зерттеу саласы болып бөлінді. Соның нәтижесінде қазақ тіліндегі үндесім дыбыстардың құрамы анықталып, жүйесі сипатталып шықты. Тіл-тілде сөздің құрамындағы дауысты-дауыссыз дыбыстарды ұйыстырып, бас-аяғы бүтін бір сөз (немесе бір буын) етіп тұратын лингвистикалық құбылыс болады. Қазақ (түркі) тіліне тән мұндай 112 құбылыс үндесім (сингармонизм) құбылысы немесе үндесім заңы (сингармонизм заңы) болып табылады. Сонымен, буын не сөз құрамындағы дыбыстардың (дауыстылар- дың да, дауыссыздардың да) бір әуезбен айтылуын үндесім құбылысы дейді. Дыбыстарды (тағы да, дауыстыларды да, дауыссыздарды да) буын не сөзге біріктіріп тұратын (фонологиялық) құрсауды (просодиканы) үндесім (үндестік – ескі атау жүйесі бойынша) заңы дейді. Егер дыбыстардан буын құрап тұрса, буын құрауыш (просодика слога), ал сөз құрап тұрса, сөз құрауыш (просодика слова) деп аталады. Үндесім құбылысы төрт әуездің (жуан, жіңішке, еріндік, езулік) араласымынан (комбинациясынан) пайда болады: жуан езулік; жуан еріндік; жіңішке езулік; жіңішке еріндік. Үндесім әуезінің түрлерін белгілеу үшін арнайы дәйекшелер жүйесі қабылданған (дәйекше әріптің оң жақ жоғарғы бұрышына қойылады): жүктеу/скачать 10,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|