Алматы №1 (135) 2012
қой, еттің еті бір бөлек, с‰йегі бір бөлек, сорпасы бір бөлек боп әбден «есеңгіреп»
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Вестник КазНУ.
| қой, еттің еті бір бөлек, с‰йегі бір бөлек,
сорпасы бір бөлек боп әбден «есеңгіреп» пісіпті (О. Әубәкіров, 49 б.). «Ет пісірім» – халықтық уақыт өлшемі: шамамен бір тамақ пісетін уақыт [3, 170 б.], «ет пісірім уақыт» ҚТФС-да жоқ, УФ қатарына енген ауызекі сөйлеу тілінде жиі қолданылады. Қалыпты қолданыстағы бұл тіркеске қосымша «тас», «есеңгіреп пісіпті» сөздері қосылып, жайма- лану арқылы жасалған ОФТ-сы «өте көп уақыт өткендігін» білдіреді. Осылайша, фразеологизмнің экспрессивті- стилистикалық реңкін, мағынаның бағалауыш- тық компонентінің өзектіленуін өзгерте оты- рып, оның семантикасын к‰шейту немесе әл- сірету, нақтылау мақсатында өзектілеудің осы т‰рі қолданылады. Осыған байланысты біз қарастырып отырған ФТ-ның өзектіленуінің құрылымдық-семантикалық осы т‰рі және се- мантикалық тәсілдер аралығындағы ауыспалы тәсіл болып саналады. Окказионал ФТ-ның өзектіленуінің бір тәсілі болып саналатын плео- назм ФТ-ның денотативті мағынасын өзгерту- ге емес, белгілі бір стилистикалық, эмотивті әсерге қол жеткізу мақсатында қолданылады. Плеоназмның атрибутивті, объектілік, ФТ толықтауыштық кеңеюі сияқты т‰рлері бар. Нақтылаушы сөздердің енуінің нәтижесінде ФТ-ның негізгі тұрақты м‰шелерінің мағы- насы нақтыланады, ФТ образды немесе эмо- циялық-экспрессивтік негізі жандана т‰седі. Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 49 Кейде ФТ-ның мазмұны тұрғысынан алғанда жаңа енгізулер артық болып келеді, себебі олар тұлға мағынасына ешқандай өзгеріс енгізбейді, ал оның көркемдігі тұрғысынан алғанда тиімді, себебі олар фразеологизмнің мағынасына жаңа эмоциялық-экспрессивті реңк береді, тіркестің прагматикалық әлеуетін және суреттеліп отыр- ған оқиға немесе құбылыстың эмотивтілігін арттырады. ______________ 1. Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық т‰сіндір- ме сөздік. – Алматы: Сөздік-Словарь, 1998. – 304 б. 2. Шкляров В.А. Современный русский язык. Лексика. – М.: Просвещение, 1977. – 337 с. 3. Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. – Алматы: Ғылым, 1977. – 712 б. 4. Шаранда Г.И. Фразеология в произведениях Ганса Фаллады: Дис. канд. филол. наук. – Минск: Наука, 1966. – 200 с. 5. Покрасс Г.С. Некоторые средства и речевые приемы создания комического в советском фелетоне. – М.: Изд. Моск. ун-та, 1970. – 235 с. 6. Мокиенко В.М. Славянская фразеология. – М.: Высшая школа, 1989. – 287 с. 7. Сәрсенбаев О. Г‰лжаһан. Таңдамалы шығармалар: 2 томдық. – Алматы: Жазушы, 1992. – 1 т. – 428 б. 8. Ахмади Ж. Ж‰рек қартайса, ажал аңду салады. – Алматы: Қайнар, 2000. – 192 б. 9. Әубәкіров О. Мың мінездеме. – Алматы: Жазушы, 1989. – 239 б. 10. Әмірбек К. Мың бір мысал. – Алматы: Жазушы, 1991. – 187 б. 11. Тұрлыбек Д. Қазақы қалжыңдар. – Алматы: Нұрлы Әлем, 1999. – 16 б жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|