Алматы 2013 Рецензенттер: Алибеков С. Т
жүктеу/скачать 2,59 Mb.
|
Халықаралық жеке құқық лекция
| Консулдық некелер. Бiздiң заңнама Қазақстан Республикасының аумағында консулдық некелердi, яғни шетелдiк дипломатиялық өкiлдiктер мен елшiлiктерде жасалатын некенi таниды.
Шетел азаматтарының арасында Қазақстан Республикасының аумағында елшiлiктер мен өкiлдiктерде жасалатын некелер екi жақты танудың негiзiнде ғана жарамды болып танылады. Ол үшiн елшiлiк жiберiп жатқан елдiң Қазақстан Республикасымен тиiстi келiсiмi болуы қажет. Бұған қоса мұндай некелердiң жарамдылығына тағы бiрқатар талаптар қойылады: а) екi жақты келiсiмнiң болуы, яғни шетел мемлекетiнде осындай консулдықтардағы некенiң танылуы; ә) некеге тұрушы екi тұлға да сол елшiлiк пен консулдықты жiберген мемлекеттердiң азаматы болуы. Басқа мемлекеттермен жасалған консулдық ковенциялар өз мемлекетiнiң азаматының некесiн консулға тiркеуге рұқсат етедi. Мұндай консулдық конвенциялардың көпшiлiгiнде консул сол қабылдаушы мемлекеттiң заңына сәйкес некенi тiркеуi тиiс деп көрсетiлген. Тек кейбiр консулдық конвенцияларда ғана консул некенi өзiнiң келген мемлекетiнiң заңнамасына қарсы болмаса, өз мемлекетiнiң заңы бойынша тiркеуiне болады деп көрсетiлген. Куба мен Финляндия арасындағы консулдық конвенцияларға сәйкес, консул некенi тек өзi келген мемлекеттiң заңнамасына қайшы болмаған жағдайда ғана өз мемлекетiнiң заңы бойынша тiркеуi тиiс болып табылады. Консулдық конвенцияларда осындай некенiң тiркелгендiгi туралы жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына хабарлау қажеттiгi туралы жазба жасалуы мүмкiн. Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдiктермен басқа мемлекетте некеге отыруы. Қазақстан Республикасының азаматтары шетелдiктермен бiздiң аумақта да, сонымен қатар, басқа мемлекет аумағында да некелесуi мүмкiн. Мұндай некелер сол некеге отырушы мемлекеттiң заңдарының талаптарымен қойылған неке нысанына сәйкес болуы шарт. Тиiстi мемлекеттiң муниципалитетiнде, мэриясында немесе басқа да органдарында және дiни ғұрыптарды сақтай отырып жасалған неке сол мемлекетте танылғанымен, кейiннен, бiздiң мемлекетте танылуы мүмкiн бе деген сұрақ туады. Бiздiң заңнама бұл орайда нақты жауапты берiп отыр. Қазақстан Республикасының «Неке және отбасы туралы» Кодексінің ережесiне сәйкес, егер неке Қазақстан Республикасының аумағынан тыс, сол тиiстi мемлекеттiң заңнамасы бекiт-кен нысанда тiркелетiн болса және ол Қазақстан Республикасының некенi тiркеуге байланысты заң талаптарына қайшы болмайтын болса, ол неке заңды деп танылуы ықтимал болып табылады. Басқаша айтқанда, мұндай неке заңды болып танылуы үшiн бiздiң мемлекеттiң некелесу бойынша заңының материалдық нормалары бұзылмауы тиiс болып табылады. Бұл сөздердің мазмұнын ашатын болсақ, бiздiң мемлекеттiң азаматтығында тұрған тұлғаның некесi жарамды болуы үшiн ол бiздiң заңнаманың қоятын материалдық шарттарын сақтауы керек. Шетел-дiкке қатысты айтар болсақ, қазақстандық азаматпен некеге тұру үшiн оған бiздiң заңнаманың талаптарын сақта деп айта алмаймыз, өйткенi, ол неке бiздiң мемлекеттiң аумағында емес, басқа мемлекеттiң аумағында жасалуы тиiс. Осыған сәйкес некенiң жасалған орнының заңы қолданылуға жатады. Некенiң нысанына байланысты, оның жарамды деп танылуының негiздерi басқа да болды. Тарихтан мысал келтiретін болсақ, 1937 жылы Л. деген азамат Тегеранда ирандық қалыңдық Амалиямен некелеседi. Неке Тегерандағы орыстың Православиелiк шiркеуiнде жасалады, өйткенi ирандық заңнама бойынша дiни нысанға жол берiлген. 1958 жылы Тбилисиде тұрып жатқан Л. Раиса дегенмен некелеседi. 1960 жылы Л., қайтыс болып кеткеннен кейiн Амалия мұраға бiрден мұрагер бола отырып, Л-дiң екiншi некесiн заңсыз деп тануды сұрап Грузиялық сотқа талап арызын бередi. Сот талап қоюшының пайдасына iстi шешедi. Егер Қазақстан Республикасының азаматы мен шетел азаматының некесiн тиiстi мемлекеттiң жергiлiктi органдарында тiркеу кезiнде бiздiң азаматтың шетел азаматымен некелесуге құқығын танитын қағазды талап етсе, онда мұндай анықтама қағазын Қазақстан Республикасының тиiстi мемлекеттердегi елшiлiгi бере алады. Сонымен қатар, жоғарыда атап кеткенiмiздей, консулдық конвенцияларда консулдың мемлекетiнiң азаматы некеге тұрғандығын тiркеп тұру мiндетi көрсетiледi. Мысалы, кейбiр мемлекеттердiң консулдық жарғылары мұндай мiндеттi тiкелей көрсетуi мүмкiн. Мысалы, бұрынғы Кеңес мемлекетiнiң заңнамасында бұл тiкелей көзделген болатын. Қазақстан Республикасы азаматтарының арасында шет мемлекетте некенi бекiту. Қазақстан Республикасының шегiнен тыс тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының арасындағы неке тиiстi мемлекеттегi Қазақстан Республикасының елшiлiктерiнде жүзеге асырылады. Некенi тiркеу азаматтық хал жағдайының бiрден-бiр актiсi болып есептеледi. Қазақстан Республикасының консулдықтарында шетел аумағында некенi бекiту кезiнде толығымен бiздiң мемлекеттiң заңдары басшылыққа алынуы тиiс, өйткенi екi азамат та Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады. Консулға мұндай некелердi бекiту құқығы бiздiң заңнама бойынша анықталады. Ол дегенiмiз: а) бiздiң елшiлiкте немесе өкiлдiктерде тiркелген неке азаматтық хал актiлерiн жазу органдарында некенi тiркеумен бiрдей күште танылады; ә) некенi консул тiркеген кезде ол бiздiң заңнаманың бекiтетiн материалдық талаптарын сақтауға мiндеттi. Мұндай некенi келушi мемлекетте (қабылдаушы мемлекет) тану ол мемлекеттiң материалдық нормаларының сақталуына тiкелей байланысты. Шетелде жасалған шетелдiктердiң некесiн Қазақстан Республикасында тану. Осы уақытқа дейiн бiздiң азаматтардың шетелде жасаған некелерi туралы, яғни аралас некелер туралы сөз қозғаған болатынбыз. Бiздiң мемлекеттiң аумағынан тыс, шетелдiктердiң жасалған некелерi туралы айтар болсақ, олар бiздiң мемлекетте танылады. Сонымен, шетелде жасалған неке, егер ол сол мемлекеттiң талаптарын сақтайтын болса, олар заңды болып табылады. Сәйкесiнше, егер шетелдiктердiң арасындағы неке солардың жеке заңдарының талаптарын және некеге отыру жерiнiң талаптарын сақтай отырып жасайтын болса, ол бiздiң республикада да сөзсiз танылады. Бұл аталғанымыз бiздiң мемлекетiмiздiң жария тәртiп туралы ескертпесiмен қаншалықты дәрежеде шектелуi мүмкiн? Бұл сұраққа да бiздiң «Неке және отбасы туралы» Кодекс жауап бередi. Оған сәйкес, егер жасалған неке бiздiң Қазақстан Республикасының негiзгi құрылысына қайшы болатын болса, онда шетелде шетелдiктердiң арасында неке танылмауы мүмкiн. Осы ережеге сәйкес, жекелеген жағдайларда сауал туып отырады: шетелдердiң заң талаптарын сақтай отырып жасалған полигамдық неке бiздiң мемлекетте танылуы мүмкiн бе? Бiздiң заңнама бойынша, мұндай неке бiздiң мемлекетте танылмайды деп айтуға болмайды, бiрақ мұндай некенiң болуы, кез келген басқа некенiң болуы сияқты Қазақстан Республикасында некенi жасауға кедергi болып табылады. Некенi жарамсыз деп тану. Қазақстан Республикасында шетелдiк пен бiздiң азамат арасында жасалған неке бiздiң заңнама ережелерiне сәйкес жарамсыз болып табылуы мүмкiн, өйткенi бұл тұста некенiң жасалу орны үлкен маңызға ие болып табылады. Кейбiр жағдайларда жалған(фиктивный) некелер де кездесiп қалады. Ол бiздiң заңнаманың талаптарын айналып өту мақсатында жасалады. Мысалы, Қазақстан Республикасына кiру-шығу ережелерiн айналып өту мақсатында. жүктеу/скачать 2,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|