Алматы мектегь 1989
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
| астана жүрт
т і р к е с і д э л е л д е й т үс ед і . С о ц ғ ы т і р к е с — байтақ жүрт д е г е н н і ң т у р а д у б л е т і , ө йт ке ні м а ғ ы н а л а р ы б і рдей. Қ а з а қ т і лі н д е « б а й т а қ » сөзінін, « а с т а н а , о р т а л ы қ қ а л а » ма- г ы н а с ы н д а ғ ы қ о л д а н ы с ы д а ж о қ емес. А л п а м ы с 5 а т ы р : Б а й с ы н деген өз ел і м, Ж н д е л і — байтақ қ а л а м ы з — д ейді . М ұ н д а ғ ы б ай- так, қалсі т і р к е с і н і ң өзі « о р т а л ы қ қ а л а , а с т а н а қ а л а » д ег е н ді аң- г а р т а д ы . Б ү л у етістігі де, о с ы д а н кейінгі т а л д а у д а к ө р с е т і л г е п д е й , «ой- р а н д а л у , ш а б ы л у » д ег с н м а г ы н а п ы б ер е т і н көне т ұ л ғ а . О н сан байтақтың б ү л у і — қ а з а қ п о э з и я с ы үші н т ұ т а с о б р а з . М а х а м б ет осы о б р а з д ы п а й д а л а ны г і , к ө т е р і л і с б а с п і ыс ы І І с а т а й ж а у қ о л ы н а н қ а з а т а п қ а н күн — е л д і ц ш а б ы л г а н , о й р а н д а л ғ а н , ха- л ы қ б а с ы н а а у ы р ш а қ т у г а н күні д ег е н д і а йт ы п түр. Б ү л у сөзі қ а з а қ т ы ң б а т ы р л а р ж ы р л а р ы ш д а д а , X V — X I X га- с ы р л а р д а ж а с а п өт ке н а қ ы н - ж а з у ш ы л а р ы н ы ң т і л і н д е де к ез д е - седі: Он сан н о ғ а й б ү л г е н д е , О р м а м б е т х а н өлгенде. . . О с ы айт- қ а н ы м б о л м а с а , Н о ғ а й л ы е л і ң б ү л е д і ( « Қ а м б а р б а т ы р » ) . Кіпіі қ а р а қ а л м а қ б ү л е р д е . . . Ецсесі бпі к к е ң с а р а й , М о р т ы қ б о л а р б ү л г е н соц ( Б ү х а р ж ы р а у ) . Б ү л сөз осы т ү л ғ а д а көнері п, м а г ы - насы к ө м е с к і л е н е т ү с к е н д і к т е н , осы күнг і к е й б і р к і т а п т а р д а бір- де б ө л г е н со ң б олы п , б і р д е б ү л і н е р д е б о л ы п ж а з ы л ы п , қ а т е үсы- иылып ж ү р . Ал ш ы н д ы г ы н д а « б ү л у » мен « б ү л і н у » — екоүі екі б ө л е к с ө з д ср . Б ү л у — « о й р а н д а л у , ы д ы р а у , т о з у » д ег ен с е м а н - т н к а л ы етістік, а л б ү л і н у б о лс а, « б ұ з ы л у , а л ғ а ш қ ы қ а л п ы н а н ай- 19 р ы л у » д ег е н с и я қ т ы ұ ғ ы м д а б ұл к ү н де а к т и в қ о л д а н ы л а т ы н та- ныс сөз. Б ү л у етіст і г і неп ж а с а л г а н б ү л і к сөзіп өт кен г а с ы р д а г ы к а зак, л е к с п к о г р а ф т а р ы « р а з о р е н и е , г и б е л ь » деп к ө рс е т е д і , а л қа - зі ргі к ү п д е б ү л і к — « ш ы р ы қ б ұ з а т ы н д а у - ж а н ж а л , ө к і м е т бплігі- не қ а р с ы қ ү р а л д ы д ү м и у » дст ен м а ғ ы н а н ы б ерс т і н сөз ( Қ а з а қ т і л і н і ң т ү с і н д і р м е еөздігі, 1976, II т о м ) . Т е г і нд е б ү л у мен б ү л і н у бір т ү б і р д е н ж а с а л ғ а н с ө з д е р деп т а н ы ғ а н кү н д е де, б і р і н і ц ор- н ы п а е кі н ші сі и ж а з у ғ а б о л м а й д ы С о н д ы қ т а н б а р ш а к ө п ш і л і к к е т а н ы с « б ү лг е н е л де н б ү л д і р г і а л м а » д ег еп мә те лд і « бү л і н г ен ел- д ен б ү л д і р г і а л м а » ден ж а ц а р т ь і п аГіту ж ө н емсс. 4 -Мінкен е р » г д е г с н ө л е ң і и д е М а х а м б е т өз д ері т у р а л ы , ө з і ні ң с а р б а з д а р ы т у р а л ы « Б ұ л с ы қ ы л д ы нет ксн ер?» деп с ү р а қ қ о й ып а л а д ы д а , о ғ а н: К ө л д е н е ц ж а т қ а н Ж а н ы қ т а н , жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|