Алматы мектегь 1989



Pdf көрінісі
бет56/74
Дата08.09.2023
өлшемі4,18 Mb.
#106755
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   74
Байланысты:
syzdykova rabiga shalabaev belgibai korkem mtindi lingvistik

с у м д ы қ , о й б а й с а л у , з а р қ а ғ у , с о р л ы , сор, қ а й-
гы, қ а р б а л а с у , қақтығ у, тынымсыз қ а р ғ ы с , қатты а й ға й , д а у ы с
с а л у , ы з а л ы ун, и і а б ы н д ы , турліктіру
т. б. О л а р д ы а в т о р т ү р л і
к ө р і к т е у і ш т ә с і л д е р м е н т ү р л е н д і р е ж ұ м с а й д ы . М ы с а л ы , т ү б і р л е с
с ө з д ер д і қ о л д а н у (сор — с о р л ы ) , д ы б ы с т ы қ ү й л е с і м д е р (— уай,
қ а р г ы с ы ц н а н қ а н қ ү с с ы н қ а с д ү с п а н ы ң ! ) , т ұ р а қ т ы т і р кс ст ср д і
п а й д а л а и у ( « қ ү б а қ а л м а қ
з а м а н ы » , « ұ л а р д а й ш у л а т у » ) т. б. 
А ш ы н ғ а н к е з д е соны т і р к е с т е р де т у ы н д а й д ы а в т о р қ а л а м ы п а н :
ы з а о я н у , а ш у л ы а қ ы л , м о л п э л е , м а й д а н б е р у , сырт б еру, жаны
а я нк е с , б ө г д е б о л у
( « е р е к ш е
б ол у »
м а ғ ы н а с ы н д а — « С о и ы ц
о р а й ы н д а ж ү р г і н ш і к р е с т ь я н д а р д о с т ы г ы мен көме г і де б е г д е
б о л д ы » ) . Қ е й д е бір т і р к е с т і ң өзін а вт ор т ү р л і ш е м а ғ ы н а д а ж ұ м -
с а й д ы. М ы с а л ы , « с ы т ы л а 5еру» — « б ә л е к т е н у ,
б өлі н і п ш ы ғ у »
м а ғ ы м а с ы н д а бір ж у м с а л с а , « қ а ш у , з ы т у » м а ғ ы н а с ы н д а т а ғ ы д а
ж ү м с а л а д ы .
« . . . О с ы л а р д ы ц ж ы г ы л ғ а н ы п к е р г е н соң, Ә з і м б а й л а р енді а н ы к
с ы р т берді . С о п ы сезіп, т а ғ ы ө р ш е л е н е ұ м т ы л г а и А б ы л ғ а з ы л а р ,
епді бір қ а п т а ғ а н д а , ж а п ы а я н к е с м ы р з а л а р а у ы л д а п с ы т ы л а
берді .
Ш о д ы р д ы ң білегі ж а ң а қ ы з ы п а л ғ а н еді. О л т у р а Ә з і м б а й д ы
к о з де п ү м т ы л ы п ж ү р . Б і р а қ а н а н ы ц а ты ж е т к і з б е й , б ұ д а н с ы ­
т ы л а береді. Қ а з і р Ш о д ы р т а ғ ы соны б ет к е а л ы п тебініп, ү м т ы л -
ғ а н д а , Ә з і м б а й а н ы қ қ а ш у ғ а б еттеді . Ө з г е т об ы д а а з а й ы п к а л ­
г ан қ а л п ы н д а , ж ө ң к і л і п ж о н е л і п б а р а д ы » .
С о ң ғ ы м а ғ ы н а с ы н д а ж у м с а л ғ а н т і р к е с б а с қ а д а с и н о ш і м д с -
ріімен б і р л і к т е келіп, т е кс т і ң д и на м и к а с ьг н а р т т ы р ы п тұр.
Тек с т е г і д н а л о г т а р д а б ел г іл і м а қ с а т қ а ж ұ м с а л ы п , т е к с т і ц
к ө р к е м қ ұ р ы л ы м ы н ж а с а у ғ а қ ы з м е т етіп т ұ р а д ы . А йт а к е т е р бір 
ж а й , текс т ег і т ұ т а с қ а н д и а л о г т а р д ы ң е з і н д і к ролі, қ ы з м е т і б ар.
М ы с а л ы : «— Қ ы р ы л ғ ы р д ы ң ма лы !
— Т ө б е ң н е н ү р ғ ы р , қ а с к ө й л е р !
— Өр т е н і п өл, Ы р ғ ы з б а й ! . .
— Т ү қ ы м - ж ү р а ғ а т ы ң ж ы л а п өссін, ө ң ш е ң бай!
— Қ ә з ж а с ы м ж і б е р м е с і н , қ а с - д ұ с п а н !
— Ж е т і м д е р д і ң з а р ы с оқсын!
— Ж а у ! Ж а у ғой мЬінау!...
Қ а с т ы ң ісі ғой бұл с ү м д ы к ! — д е с к е н з а р мен ыз а а у ы л
і ішін тегі с к ерпе ді ».
95


Н&месе*
«— У о, т і л е у і ц берсІн!

— А й н а л а й ы н о р ы с ь м !
— О, жол ын, б олсын !
— Б а л а - ш а ғ а ц иг і лі г і н к ө р! — десіп, б а й л а р ы с о қ қ ы көрі-сіг 
ж а т қ а н қ а т ы п д а р , ш е ш е л е р б а қ а н д а р ы н с е р м е п Жүг і рі п тыстг 
ж ү р » .
Л л ғ а ш қ ы . д и а л о г — тегіс ж ұ р т т ы ң ш ек т е н т ыс з ұ л ь г мд ы қ қ г
а й т қ а н л а ғ н е т қа рғ ь г с ы б о л с а , екіншгсі — сол ж у р т т ы ң дос кө 
м е г і н е ы р з а л ы қ б і л д і р г е н а л ғ ы с ы . О р ы с к р е с т ь я н д а р ы н ы ң дос 
т ы ғ ы е р е к ш е бір с ә у л е л і сезімімен, а й р ы қ ш а ы қ ы л а ;с-мейірім' меі 
с у р е г т е л е д і . О л а р д ы ц с о ғ ы с к а а р а л а с у ы з о р л ы қ ш ы л а р ғ а « ж е т і м
ж е с і р д і ң қ а р ғ ы с ы н д а й » тиеді.
« Ау ыл үсті қ ы р а ы - т о п а н . К е д е н л е р д і б ұ ғ а н шей і н қ а т т ы с оқ
қ ы г а ү ш ы р а т ы п , ү й д і - үй г е
т ы қ с ы р ы п , ж а п ы р ы п к е л е ж а т қ а і
ж а у топ, енді д ә л осы ж е р д і ц ө з і н д е - а қ ж е т г м - ж е с і р д і ң қар.ғы 
с ы н д а й ү р ғ а н , қ а т т ы қ о л д а р ғ а кезі кт і ».
Ж а з у ш ы а р а с ы н д а т в б е л е с к е б а л а кө-зшен б а ғ а б ер у д і д 
ү м ы т п а й д ы .
« Р а қ ы м т а й ж ы л а п ж а т ы п :
— А т а т а й , мен е р ж е т е м і н , с о н д а ол қ у р а ғ а н Әз і і мб а й д ың ба 
сын мен д е ж а р а м ы н ! — д ед і .
А с а н д а м ү н ы қюстап:
— Т ү р а т ү р с ын ,
б ә л е м д е р , біз де ү л к е н б о л а р м ы з ,
сонд
а т а м н ы ң к е г і н ә п е р е м і з ! — деді...»
Т е к с т е әр э п и з о д т ы ң е р е к ш е л і г і н е қ а р а і і , с ө й л е м қ ұ р ы л ы с т а
ры д а ө зг е р і п о т ы р а д ы . К ү р е с д и н а м и к а с ы н , оқлгғаның ішкі тол 
қын - тын ь г сын д ә л б е й н е л е у үші н, ж а з у ш ы с ө й л е м қ ү р ы л ы с ы
не ш е т ү р л і қ ү б ы л т ы п , қ ы с қ а қ а й ы р ы л ғ а н , е кі - ү ш с өз д ен т үра 
тын с ө й л е м д е р д е н ( « А й ғ а й мен егес!») б і р н е ш е коміпонентте 
т ұ р а т ы н қ ү р м а л а с с е й л е м д е р г е дей і н қ о л д а н а і д ы 
( « А б ы л ғ а з і
ү ш ы п о т ы р ы п , а у ы л о р т а с ы н д а ғ ы е з ү йі не ж е т е бере, т а с а д а түр 
ғ ан Т ә к е ж а н н ы ң Қ а р а т ө б е л
а т ы н а қ а р ғ ь ш мініп, 
б е л д е у д е і
қ а р а ш о қ п а р ы н қ а ғ ы п
іліп, а й ғ а й д ы с а л ы п ,
Т ә к е ж а н ү л ын
қ а р с ы ш а у ы п ш ы қ т ы . » ) .
Ж а з у ш ы қ а р а м а - қ а р с ы екі к ү шт і (зүлыімдьгқ пен д о с т ы қ т ы
екі т о п т ы ң бейнесі р е т і н д е а л ы п , о л а р д ы бірнбіріне қ а р с ы қойыг
ш е н д е с т і р е қ о л д а н а д ы . Бі рі — д о с б ейнесі , о ры с к р е с т ь я н д а р ь
е к і нші с і — ж а у б ейнесі , ж у а н Ы р ғ ы э б а й б а л а л а р ы . Екі күш, еғ 
бейне, екі топ. Ж а з у ш ы қ о л д а н ь г м ы н д а ғ ы а н т о н и м д і к м а ғ ы н а д г
ғы т і р к е с т е р — « ж у а н а у ы л д а р » — «дос о б о з » о с ы л а й ш а ү л к е
о б р а з д ы қ к ү ш - қ у а т а л а д ы : « Б ү л күн к е ш к е шейі н ж а у а у ы л д а
ж а ғ ы н а н тыр>с ет кен с ы б ы с б і л і н б е д і » . — « С о н ы м е н , жю л да н ен; 
б ә г е л у г е б о л м а й т ы н ы н а й т ы с ып , д ос об о з ж у р у г е қ а м д а н д ь п
96


Үз і нд І ні ң с о н ғ ы б ө л е г і н д е а р е н й ғ а енді А б а й бейнесІ ш ы ғ а д ы .
\.бай т ұл ғ а с ы. ..
А б а й б ей несі н т о л ы қ қ а н д ы етіп ж а с а у ғ а қ ы з м е т ет ет і н м ик ро-
і б р а з д а р ш ы ғ а р м а т е к с і нд е әр т ұ с т а н , әр ж а ғ д а й ғ а б а й л а н ы с т ы
;өрініс береді . Ө з і н і ң р у х а н и т у ы с ы — к е д е й л е р г е ж а с а л ғ а н қ а с -
а н д ы қ т ы естіген с әттегі о н ы ң ж а н к ү й з е л і с і н і ц ө з і н е н - а қ б і р а з
к а й д ы а ы ғ а р у ғ а б о л а д ы .
« М а ғ а ш т а р ж а у ы з з о р л ы қ т ы ң
б а р к ө л е м і н а ш қ а л ы , А б а й
; а т т ы қ и н а л ы п , т ы н ы ш т ы қ а л а а л м а д ы . Б і р к е з д е үнс і з курсі- 
ііп, а у ы р н а л а ғ а т ү с к е н ш а ғ ы н д а , О с п а н д ы есіне а л д ы .
«Әр ж а қ қ а т о л қ ы п к е т к е н д е а ң д а м а й а у ы т қ ы п б а с с а д а , қ у а ь 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   52   53   54   55   56   57   58   59   ...   74




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет