Ќан жїйесі физиологиясы


Рецепторлар және олардың жіктелуі



бет92/128
Дата31.12.2021
өлшемі6,9 Mb.
#23273
түріОқулық
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   128
Байланысты:
Ќан жїйесі физиологиясы

Рецепторлар және олардың жіктелуі. Рецепторлар деп ішкі және сыртқы орта тітіркендіргіштерінің әсерін қабылдап, оларды ерекше электрохимиялық сигналдарға - жүйке импульстеріне айналдыратын арнаулы сезімтал жүйке ұштарын айтады. Рецепторлар сезім жүйесінің бастапқы буынын құрайды, сондықтан олар жануарлар организміндегі әр түрлі ақпараттардың көзі болып табылады.

Рецепторлар орналасу орнына, морфологиялық ерекшеліктеріне, мамандану сипатына қарай бірнеше топқа жіктеледі. Орналасу орнына қарай олар сыртқы (экстеро-) және ішкі (интеро-) рецепторлар болып бөлінеді. Экстерорецепторлар тітіркендіруді қабылдау ерекшеліктеріне байланысты алшақтық (дистанциялық) және жанаспалы (контактық) болып жіктеледі. Алшақтық рецепторлар тітіркендіргіш әсерін белгілі бір ара қашықтықтан қабылдай береді (мысалы, көру, есту, иіс талдағыштарының рецепторлары). Жанаспалы рецепторлар тітіркендіргішпен тікелей жанасқанда ғана қозады. Интерорецепторларды ішкі ағзалардың висцерорецепторлары мен бұлшық ет проприорецепторлары құрайды.

Мамандану сипатына қарай рецепторлар фото-, механо-, хемо- және ноцирецепторлар (ауырсынту әсерлерін қабылдайтын) болып бөлінеді.

Қозу ерекшеліктеріне қарай рецепторлар тікелей сезінетін және сатылы сезінетін болып жіктеледі. Тікелей сезінетін рецепторлар (тері, бұлшық ет, ішкі ағза, иіс талдағыштарының рецепторлары) әсерді тікелей қабылдайды, ал сатылы сезінетін рецепторлар - арнаулы маманданған эпителийлік немесе глиялық рецепциялық торшалар арқылы қабылдайды. Бұл торшалар қозуды негізгі рецепциярлық торшаларға синапстық байланыс арқылы бағыттайды. Рецепторлардың бұл түріне есту, дем, көру, тепе-теңдік талдағыштарының қабылдаушы құрылымдары жатады.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   128




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет