Аналитикалық химиядағы тотығу-тотықсыздану үрдістері тотығу – тотықсыздану реакциясы

Тотығу-тотықсыздану реакциясын теңестіру тәсілдері

жүктеу/скачать 297,85 Kb.

бет	2/5
Дата	15.04.2023
өлшемі	297,85 Kb.
	#83229
түрі	Құрамы

1 2 3 4 5

Тотығу-тотықсыздану реакциясын теңестіру тәсілдері

Тотығу–тотықсыздану реакциясының теңдігін теңестірудің екі әдісі бар: электрондық баланс және ионды-электронды баланс.

Екі тәсіл бойынша реакция теңдіктерін теңестіру үшін тотықтырғыштың қосатын, тотықсыздандырғыштың беретін электрондар сандарын теңестіру арқылы жүргізіледі.
Тотығу-тотықсыздану реакциясы теңдеуін теңестірудің электрондық-баланс тәсілі

№	Іс-әрекет кезегі	Мысалы
1	Реакцияға қатысқан әрі түзілген заттардың формулалары жазылады
2	Қосылыс құрамындағы элементтердің тотығу дәрежелерін анықтап, элемент таңбасы үстіне жазамыз
3	Тотығу дәрежелерін өзгерткен элемент атомдарының астын сызып, теңдеудің астына сол өзгерістердің сұлбасын жазамыз
4	Тотығу-тотықсыздану жұптары үшін электрон айырымын анықтаймыз
5	Реакция кезінде берген және қосып алған электрондар сандарын теңестіретін коэффициенттерді табамыз
6	Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты, тотығу мен тотықсыздану процесін анықтаймыз
7	Табылған коэффициенттерді теңдеудегі зат формулалары алдына қоямыз (реакцияға қатысқан HCI – тек тотықсыздандырғыш болып қана қоймай, әрі тұз түзу үшін жұмсалғандықтан, коэффициентті теңдіктің оң жағына қоюдан бастаймыз)
8	Теңдіктің оң және сол жағындағы атомдар санын салыстыру арқылы белгісіз коэффициенттерді анықтап, стрелка орнына теңдік белгісі қойылады

Ионды-электронды баланс тәсілі бойынша реакцияның жүретін ортасы (рН) еске алынып, реакцияға қатысатын заттар құрамындағы иондардан басқа су молекуласы мен иондары қатысатындығы ескеріліп, «Байланыстыру» ережесі негізінде реакцияның ионды-электронды теңдеуі құрылады.

Кесте - 22 Ионды-электрондық тәсіл бойынша тотығу-тотықсыздану реакциясы теңдеуін теңестіру

№	Іс-әрекет кезегі	Мысалы
1	Реакция теңдігінің сұлбасын жазып, заттардың сулы ортада қандай күйде (диссоциацияланбаған молекула, ион, суда нашар еритін зат) болатынын анықтау
2	Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғыштар үшін «байланыстыру» ережесін пайдаланып иондық теңдеулерін құру
3	Иондық теңдеудің оң және сол жағындағы иондар заряды бойынша процеске қатысқан электрондар санын анықтау
4	Процестерге қатысатын электрондар балансын құрып, коэффициенттерін анықтау
5	Коэффициенттерін қойып, ионды-электронды теңдеудің оң жағын оң жағына, сол жағын сол жағына қосып жазу
6	Теңдіктің екі жағындағы бірдей бөлшектерді (иондарды, молекулаларды) теңдіктен шығару
7	Теңдіктің екі жағына да қарама-қарсы зарядты иондарды жазу (қышқылдық ортада – сутек иондарын, ал басқа орталарда – металл катиондарын)
8	Тотығу-тотықсыздану реакциясының молекулалық теңдеуін құру

«Байланыстыру» ережесі

Тотығу-тотықсыздану реакциясындағы рөлі	рН	Механизмі	Мысалы
Тотықтырғышта атомы артық болса
Тотықсыздандыр-ғышта атомы жетпесе

Осы ионды-электронды баланс тәсілін пайдаланудың артықшылықтары:

1) реакцияға қатысатын және түзілген заттар құрамындағы элемент атомдарының тотығу дәрежелерін табудың қажеттілігі болмайды;
2) тотығу–тотықсыздану реакциясының қысқартылған иондық теңдеуі құрылады;
3) осы тотығу–тотықсыздану үрдісіне реакция ортасының әсері бірден байқалады;
Ал, бұл тәсілдің бір кемшілігі, оны тек сулы ортада жүретін реакциялар үшін пайдалануға болады, ал электрондық баланс тәсілі бұл тәсілге қарағанда әмбебап болып табылады.
Тотығу–тотықсыздану реакциясы нәтижесінде түзілетін өнім: а) ерітінді ортасына; ә) әрекеттесетін заттың концентрациясына; б) заттардың табиғатына тәуелді.
а) перманганат және бихромат иондарының әр түрлі ортада тотықсыздануы:

	рН < 7
	pH > 7
	pH = 7

ә) азот қышқылының концентрациясы әр түрлі болған кезде тотықсыздануын қарастырайық:
Cu+2HNO₃(конц.) = Cu(NO₃)₂+NO₂↑+H₂O
3Cu+8HNO₃(сұйық) = 3Cu(NO₃)₂+2NO↑+4H₂O
4Mg+10HNO₃(өте сұйық) = 4Mg(NO₃)₂+NH₄NO₃+3H₂O
б) аммоний тұздарының термиялық ыдырауын қарастырсақ:

Бұл мысалдан аммоний тұздарының қыздырғанда айырылатыны және реакция нәтижесіндегі өнімнің әр түрлі болуы қышқыл қалдықтарындағы азоттың тотығу дәрежесіне (тотықтыру қабілетіне) тәуелділігі көрініп тұр.
Осыған байланысты тағы да бір мысал келтіруге болады:

Бұл реакциядан шыққан өнім галогенид иондарының тотықсыздандырғыш қасиеттерінің әр түрлілігіне байланысты (иодты сутектің тотықсыздандырғыштың қасиеті қалған галогенді сутектерге қарағанда басым).

жүктеу/скачать 297,85 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5