Қанның ұюы (гемостаз, коагуляция) – қан сұйық түрінен қоймалжың ұйынды – тромбқа ауысатын биологиялық және биохимиялық үрдіс. Тромб тамырды тығындап, қан кетуді тоқтатады.
Қанның ұю кезеңдері:
Алғашқы кезеңі (тамырлық-тромбоциттік гемостаз)
Коагуляциялық гемостаз.
Соңғы кезеңі (ретракция, фибринолиз)
Қанның ұюында плазмалық және тромбоциттік факторлар қатысады. Тромбоциттік факторлар 13. Ең белсенділері ф3, ф6.
Қан ұюының плазмалық факторлары
I - Фибриноген
II - Протромбин
III – Ұлпалық фактор
IV - Са2+
V, VI - Ас-глобулин, проакцелерин
VII - Проконвертин
VIII - Антигемофилдік глобулин А
IX – Кристмас факторы, Антигемофилдік глобулин В
X - Стюарта-Проуэра факторы
XI – Тромбопластиннің плазмадағы негізі
XII – Хагемана факторы
XIII – фибрин тұрақтандырушы фактор, фибриназа, плазмалық трансглутаминаза, фибринолигаза
XIV - Белок С(Флетчер)
XV – Фиджеральд Фложе
Тамырлық-тромбоциттік гемостаз
Тамырлардың рефлекстік тарылуы.
Тромбоциттердің жарақаттанған жерге жабысуы (адгезиясы).
Тромбоциттердің қайтымды агрегациясы.
Тромбоциттердің тұрақты агрегациясы.
Тромбоциттік тромбтың нығыздалуы (ретракциясы).
Коагуляциялық гемостаз
Тромбоциттер мен эритроциттердің бұзылуы
Сыртқы (ұлпалық)
Ұлпалық тромбопластин (фосфолипидтер)
Тамырдың зақымдалуы
Ішкі (қандық)
Тромбоциттік және эритроциттік тромбопластин
Ұлпалық протромбиназа
Қандық протромбиназа
Протромбин
Тромбин
I кезең
III кезең
Фибриноген
Фибрин мономер
Фибрин полимер (фибрин «S»)
Ақырғы фибрин (фибрин «I»)
VII+Ca2+ V X
XII+XI IX+VIII+ Ca2++ф3 X+V+ Ca2++ф3
X V Ca2+
Ca2+
II кезең
Плазминоген
Плазмин
Фибринолиз
Қандық, ұлпалық белсендірушілер
Плазминогеннің белсендірушілері: урокиназа, трипсин, калликреин-кининжүйесі, сілтілік және қышқылдық фосфатаза.
