Антикалық ДӘуірдегі және орта ғасырдағЫ Әдеби-эстетикалық ойлар

АНТИКАЛЫҚ ДƏУІРДЕГІ ЖƏНЕ
ОРТА ҒАСЫРДАҒЫ ƏДЕБИ-
ЭСТЕТИКАЛЫҚ ОЙЛАР
КВИНТ ГОРАЦИЙ ФЛАКК
Cенатор, сарбаз, скриба, əйгілі поэт болып саналған
Август дəуірінің көрнекті ақыны болған
Римдік эстетика мен Римдік классиканың көшбасшысы
8 Желтоқсан б.з.д 65 жыл, Рим Республикасында Венозада
дүниеге келген
АРИСТОТЕЛЬ
Грек пəлсапашысы, Платонның шəкірті, Ұлы Александрдың ұстазы
Түрлі-түрлі тақырыптарға зерттеулер жазған, соның ішінде физика, метафизика, ақындық өнер,
театр, музыка, логика, шешендік өнері, саясат, үкімет, этика, биология жəне зоология
«Адамзаттың бірінші ұстазы» деген құрметті атаққа ие
Көптеген өте көркем шығармалар мен диалогтар (Цицерон
оның əдеби стилін «алтын өзен» деп атаған) жазса да, оның
жазбаларының көпшілігі бізге дейін жетпеген
ЖАН-ЖАК РУССО
ДЕМОСФЕН
ЦИЦЕРОН МАРК ТУЛИЙ
Ғылымның қалыптасуына терең əсер етті
Стагир, Орталық Македония, Халқидики жартыаралында б.з.д 384 жылы дүниеге келген
Əйгілі оратор ретінде үлкен рөл атқарған
800-ден астам хаттары мен қанатты сөздері сақталған
Теориялық философиядан жалпы саны 19 трактаты қалды
Ежелгі Рим елінің саяси қайраткері, шешен, жазушы, философы
Дарынды оратор репрессияға ұшырап,
алғашқылардың бірі болып өлтірілді. Бұл б.з.д. 43
жылдың 7 ақпаны еді (қазіргі Гаэта қаласының маңы)
Музыканттанушы, сазгер жəне ботаник
Өзінің қоғамдық-саяси көзқарасы бойынша ұзақ буржуазиялық демократ
болды, ұлттық тəуелсіздіктің сенімді жақтаушысы болды. Руссо
адамдардың арасында қалыптасқан теңсіздікті қатты сынға алды
Француз философы, жазушы, ағарту дəуірінің ойшылы
1712 жылы сағат шеберінің жанұясында дүниеге келді
Отарлорлар эпохасында үлкен рөл атқарған
Афина қаласын македон патшасы Филиптан құтқарып
қалған
Негізгі үлестері шешендік жəне шешендік саласында
болды. Саясат сияқты басқа салаларда оның
спектаклін қолдаушылар мен айыптаушылар болды.
Ол Ежелгі Грецияның маңызды шешендері мен
саясаткерлерінің бірі болды
ДИОГЕН
Əйгілі грек философы, киниктер мектебінің негізін қалаушы
Диоген философ Антисфеннің шəкірті. Ол өркениеттің дəстүрлі
құндылықтарын жоққа шығарып, тек қажетті мүдделерімен ғана шектелуге
шақырады
Диогеннің жазбалар қалдырғаны анық емес, тек Диоген Лаэртстің «Ұлы философтардың
өмірі, ілімдері жəне нақылдары» кітабында, жəне басқа дереккөздерде Синоптық Диоген
өміріндегі кейбір анекдоттар (chreia) жазып қалдырылған.
Ол өзінің философиялық біртүрлі қылықтарымен танымал болды. Ол
Сократты Платонша түсіндіруге қарсы шықты, талқылауларда ол
тамақ жеп, Платон лекциясына кедергі келтіруге тырысады.
ГЕОРГ ВИЛЬГЕЛЬМ
ФРИДРИХ ГЕГЕЛЬ
ПЛАТОН
Ежелгі грек философы, математик, Сократтың шəкірті,
еуропалық идеализм философиясының негізін салушы
Платон оның лақап аты болып, жауырыны кең болғандықтан "жалпақ", "кең"
деген мағынада Платон деп аталған. Платонның шын есімі — Аристокл.
Платонның өмірдегі ең басты міндеттерінің бірі — мемлекеттік
құрылысты жетілдіріп, жақсарта түсу болғанын көрсетеді
Афина қаласындағы философия мектебі — атақты
«Академияның» негізін қалады.
Йоһанн Готтлиб Фихте жəне Фридрих Вильгельм Йозеф
Шеллингпен бірге неміс идеализмінің негізін қалаушы
Мемлекет пен құқық мəселелерін қарастырды.
Неміс философы, неміс классикалық философиясының жəне
романтизм философиясының негіздеушісі
Гегель ілімінің терең мазмұнды ұғымдарының бірі — рух. Гегель
рухты адам өмірінің негізі, субстанциясы деп есептейді
Оның ойынша, дүниеде бір күйде қалатын, өзгермейтін
ештеңе жоқ. Қоғамның, адамның, танымның, тарихтың
дамуы — объективті процесс, ешкім оны тоқтата алмайды
РЕНЕ ДЕКАРТ
Ол қазіргі заманның математика ғылымының дамуына зор үлес қосып,
Геометриялық координаттар жүйесін формулаға айналдыруы арқылы
"аналитикалық геометрияның атасы" деп аталды.
Декарт батыстың қазіргі замандық философиялық-ғылыми ойлауының негізін
қалаушы тұлға ретінде толық философиялық жүйе жасады. Ол философияда
дуализм (қоснегіз) мен рационализм (зердешілдік) бағытын дамытты.
француз ғалымы, философ, математик, физик жəне физиолог
Адам, оның пікірінше, екі – материалды жəне рухани субстанциялардан
құралған. Адам – өзі бойына екі бірдей субстанцияны қатар біріктіретін
тіршілік иесі, сондықтан ол табиғаттан жоғары көтеріле алады
Логика тұрғысын аса қатты бағалаған
НИКОЛА БУАЛО
Ол поэзияда, фантазия мен сезім бағынуы керек, ақыл немесе парасаттылық
бəрінен жоғары тұруы керек деген сенімнен шығады. Оның ойынша поэзия
жалпыға түсінікті, бірақ жеңіл жəне қолжетімді болуы керек
Сыншы ретінде қол жетпес беделге ие болды
жəне бүкіл поэзияға үлкен əсер етті
Басты еңбегі - франция классицизімінің кодексі болған "Ақындық өнер"
деп аталатын трактат
Француз ақыны, сыншы, классицизм теоретигі.
ИММАНУИЛ КАНТ
Кант философияда алғаш рет практика жөнінде мəселе қойып, практиканы
адамның іс - əрекетімен байланыстырып, танымның негізі практика болып
табылатынын болжап білді.
Кант өзінің категориялық императивімен бүкіл əлемге
танымал: «Өзіңе тілемейтін нəрсені басқаларға жасама».
Ол қазіргі заман Еуропасының жəне Ағарту дəуірінің аса ықпалды
ойшылдарының бірі болып, əсіресе адам танымы философиясында ежелгі
Грек ойшылы Аристотельден кейінгі ең ықпалды тұлға есептеледі.
Адам кімге, неге болса да құрал болмауы керек; керісінше, өзіне де,
басқаға да, қоғамға да мақсат болғандай дəрежеге жетуі керек. Нағыз
гуманистік, адами идея болып саналады
XVIII ғасырда Пруссия патшалығының Кенигсберг қаласында
тұрған неміс философ
СОКРАТ
Өмірдің мəні даналық, білім жəне өзін-өзі тану. Тек олар бізді
шынымен бақытты ете алады, өйткені олар бізді материалдық
нəрселерге қуануға емес, оларды қалай басқаруға үйретеді
Ол өзінің бүкіл өмірін абсолютті игілікті іздеуге арнады, оның ойынша ол
сұлулық пен шындық бірге жақсылықты құрайды. Философ ретіндегі басты
ұлылығы – ол Пифагордан кейін екінші рет философияны ашты.
Сократтың негізгі идеясы - адам микрокосмос.
Адам өзінің ішкі əлеміне үңілу, өзін тану арқылы
ғана бүкіл ғарыш туралы білім ала алады
Батыс философиясының негізін қалаушы ежелгі грек философтарының
бірі. Ол өз шəкірті Платон жəне Платонның шəкірті Аристотельмен
бірге ежелгі гректің ең əйгілі "Үш данасы" деп қастерленген