Антропогендік ластану көздері Ауаның ластануының зардаптары 5

Кіріспе

Атмосфералық ауа – жер бетіндегі тіршілікті қамтамасыз ететін маңызды табиғи құрамдастардың бірі – планетаның эволюциясы, адам әрекеті кезінде түзілетін және тұрғын, өндірістік және басқа да үй-жайлардан тыс орналасқан атмосфераның беткі бөлігінің газдары мен аэрозольдарының қоспасы. . Алынған соңғы қорытындылар биосфераның қызмет етуіндегі атмосфераның ерекше маңыздылығын және оның әртүрлі ластануға жоғары сезімталдығын растады. Бұл өсімдіктерге, жануарларға, микроорганизмдерге әсер ететін ең күшті, тұрақты әсер ететін фактор болып табылатын атмосфераның беткі қабатының ластануы; барлық трофикалық тізбектер мен деңгейлерге; адам өмірінің сапасы туралы; экожүйелердің және тұтастай алғанда биосфераның тұрақты жұмыс істеуі туралы. Атмосфералық ауа шексіз сыйымдылыққа ие және жер бетіне жақын жердегі биосфераның, гидросфераның және литосфераның құрамдас бөліктерінің өзара әрекеттесуінің ең жылжымалы, химиялық агрессивті және жан-жақты енуші агенті рөлін атқарады.

1. Антропогендік ластану көздері

Антропогендік ластану (адам әрекетінің әсерінен ластану) атмосфераға әр түрлі әсер етуі мүмкін: атмосфераның жай-күйіне тікелей (жылу, ылғалдылықтың өзгеруі және т.б.), атмосфераның физикалық және химиялық қасиеттеріне әсер етуі (өзгерістер). құрамы, көмірқышқыл газы, аэрозольдар, фреондар концентрациясының жоғарылауы және т.б.); астыңғы беттің қасиеттеріне әсері (альбедо шамасының өзгеруі, «мұхит-атмосфера» жүйесіне және т.б.).
Негізгі ластау көздеріне В.А. Вронский өнеркәсіп кәсіпорындары, көлік, жылу энергетикасы, ауыл шаруашылығы және т.б. салалардың ішінде атмосфераға әсіресе улы шығарындыларды химия, мұнай өңдеу, қара және түсті металлургия, ағаш өңдеу, целлюлоза-қағаз, құрылыс материалдарын өндіру және т.б. 90 1990 жылдары әлемде жыл сайын 10 миллиард тоннадан астам эталондық отын жағылатын. Егер шамамен 1 кг отынды жағу кезінде шамамен 10 м3 жану өнімдері түзіледі деп болжасақ, онда электр және жылу қондырғылары мен өнеркәсіптік пештердің мұржалары арқылы Жер атмосферасына жалпы шығарындыларды бағалауға болады: шамамен 1014 м3 немесе жылына 105 км3 жану өнімдері. Жылу энергетикасы мен автомобиль көлігінің кері рөлі зор.
Жылу электр станциялары ластаудың маңызды спектрінің көздері болып табылады; айтуынша, А.Н. Тетиор, бір жылда 2,1 млрд тонна қатты және 0,8 млрд тонна қоңыр көмірді жағудан кейін атмосфераға 225 мың тонна мышьяк (әлемде жылдық өндіріс небәрі 40 мың тонна), 255 мың тонна германий шығарылады. (жылдық өндіру – 100 тонна), 153 мың тонна кобальт (1,3 мың тонна өндіріледі).
Қара металлургия кәсіпорындары шаңды, газдарды – күкірт оксидтерін және металдарды шығарады. Агломерациялық қондырғылардың жұмысы кезінде атмосфераға шаң мен күкірт оксидтері түседі, химия өнеркәсібі кәсіпорындары атмосфераны күкірт диоксидімен, фторид сутегімен, хлормен, азот оксидімен ластайды. Құрылыс өнеркәсібі кәсіпорындары шаң, фторидтер, күкірт және азот диоксиді шығарады. Мұнай өңдеу зауыттары көмірсутектер, күкіртті сутек, стирол, толуол, ацетон және басқа да көптеген газдарды шығарады.
Агрегация жағдайы бойынша жекелеген елдерде өнеркәсіп салалары арасында зиянды шығарындылар үлесінің бөлінуі әртүрлі. Барлық ластаушы заттар қатты, сұйық және газ тәріздес болып бөлінеді, олардың соңғысы атмосфераға шығарындылардың жалпы массасының 90% құрайды. Мысалы, Германияда өнеркәсіп күкірт диоксидінің жалпы шығарындыларының 87%, шаңның 80%, азот оксидтерінің 40% және т.б. 22 (АҚШ деректері бойынша) экономиканың әртүрлі секторлары шығаратын атмосфераны негізгі ластаушы заттардың құрамын көрсетеді.
Дүние жүзінің ірі қалаларындағы әртүрлі ластанулардың едәуір бөлігі автомобиль көлігінің жұмысымен байланысты. Осылайша, жыл сайын Мәскеудің атмосфералық ауасына 1290 мың тонна ластаушы заттар түседі, оның 70% -дан астамы көліктердің үлесіне тиеді. Орта есеппен Мәскеудің әрбір тұрғынына жылына 120 кг ластаушы зат келеді. А.Н. келтірген жуық деректер бар. Тетиор (1992): бір автомобиль (жер бетінде олардың шамамен 220 миллионы бар), жылына шамамен 15 мың км жүріп, шамамен 4 тонна оттегін, 2 тоннадан 3 тоннаға дейін жанармай жұмсайды және 3250 кг көмірқышқыл газын шығарады. қоршаған орта, 530 кг көміртегі тотығы, 27 кг азот оксиді және 10 кг резеңке шаңы. Жолаушылар ұшағы Атлант мұхиты арқылы бір рейсте 120 мың м3 ауада болатын 35 тоннадан астам оттегін жағып жібереді.
Атмосфераның ластануы қоршаған ортаның ластануының ең қауіпті түрі болуы мүмкін, өйткені тыныс алу кез келген ағзаның өмірінің негізі болып табылады. Химиялық заттар өсімдіктің тіндеріне еніп, зат алмасуды, жапырақтар мен қашу құрылымын бұзады.
Осылайша, Францияның солтүстігі мен шығысында жыл сайын атмосфераның ластануынан 400-ге жуық ағаш, 30 мың шөптесін өсімдіктер, 8 мың жас төл, 800 ересек жануарлар (жабайы және үй) өледі. Өнеркәсіптік аймақтарға жақын ұя салатын құстарда көбею қарқындылығы 35%-ға төмендейді.
Жаһандық шығарындылармен және жекелеген Батыс Еуропа елдерімен салыстырғанда Ресей аумағында ауаның ластануы туралы деректер салыстырмалы түрде жақында пайда болды. Осылайша, 1990 жылы әлемде 400 миллион тоннадан астам төрт негізгі ластаушы заттар (ластаушы заттар) атмосфераға шығарылды.
Күкірт диоксиді бойынша – 12%, ал АҚШ-та – 21; азот оксидтері – 5,8, ал АҚШ-та – 20%. Сондай-ақ, Ресейде аудан бірлігіне және бір тұрғынға шаққандағы ластаушы заттардың ағыны АҚШ пен Батыс Еуропаға қарағанда әлдеқайда төмен, атап айтқанда, күкірт диоксиді Ресейде 1 км2-ге 0,7 тонна, Германияда - 10 тонна, Ұлыбританияда. - 14,5 тонна
Бұл жерде айта кету керек, бұл көрсеткіштер жалпы ұлттық өнімнің бірлігіне шаққанда айтарлықтай жоғары, бұл Ресейде қолданылатын ескірген технологиялардың жоғары ресурс сыйымдылығын, сондай-ақ тазарту қондырғыларының жеткіліксіз пайдаланылуын және төмен тиімділікті көрсетеді. Соңғы 10 жылда Ресейде өнеркәсіптің құрылымдық сипаттамалары айтарлықтай өзгерді, өнеркәсіптік өндіріс көлемі және сәйкесінше, шығарындылар көлемі азайды, бірақ соған қарамастан бұл фактілер арасында тікелей байланыс жоқ, өйткені өнеркәсіпті айтарлықтай жаңғырту жүргізілмеген. Соңғы жылдары әлемде және жалпы Ресейде шығарындылар өсті.
Ресейде стационарлық көздерден атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларының мөлшері бойынша қалалардың рейтингтік тізімі жасалған. Онда ең ластануы бар жиырма қаланың тізімі берілген, одан кейін сауалнамаға қатысқан 100 қаланың ішіндегі ең ірілері. Норильск тізімде бірінші орында тұр, онда өнеркәсіптік кәсіпорындар жыл сайын атмосфераға шамамен 2,5 миллион тонна зиянды заттар шығарады, бұл Ресейдегі барлық шығарындылардың 8% құрайды. Одан кейін ірі өнеркәсіп орталықтары (Магнитогорск, Череповец, Нижний Тагил, т.б.) келеді. Атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары бойынша шамамен оныншы, дәлірек айтқанда он бірінші орынды Мәскеу (800 мың тоннаға жуық) алады.
2001 жылы Ресей аумағы бойынша атмосфераға ластаушы заттардың жалпы шығарындысы 53 млн тоннаны құрады, оның ішінде стационарлық көздерден – 32 млн тонна және көліктерден – 21 млн тонна шығарындылар. Салыстыру үшін Ресейде 1999 ж. Жалпы шығарындылар 57 миллион тоннаны, АҚШ-та 122 миллион тоннаны құрады. Стационарлық және стационарлық емес шығарындылардың негізгі бөлігі (65%) Ресейдің еуропалық бөлігіне тиесілі және олар негізінен Еділ бассейнінде шоғырланған. Сонымен қатар, стационарлық көздерден атмосфераны ластаудың үштен екісі қазба отын жағылатын өнеркәсіптік және энергетикалық кәсіпорындардан келеді. Атмосфераның ластануын бақылау 334 қалада жүзеге асырылады және 100 мыңнан астам халқы бар және ірі өнеркәсіптік өндірісі бар қалаларды қамтиды.

жүктеу/скачать 38,34 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: