Қарахан мемлекеті 942-1212 ж өмір сүрді
940ж Қашқардың түрік басшылары Қарлұқтардың Баласағұн қаласын басып ала отырып, 2 жыл сол территорияға билік етті. Алайда, Қарлұқ хандазасы(Сатұқ Боғра хан) сол территорияны қайтарып ала отырып, жаңа мемлекеттің негізін қалады. Осылайша жана түрік импереиясы құрылып оның атауы Қарахан болды.
Сатұқ Боғра хан – мемлекет негізін қалаушы(915-955жж)
Негізгі территориясы: Мауреннахр, Қашқар, Жетісу территорияларын құрады
Астанасы: Баласағұн
Дереккөздер: Парсы, Араб дерек көздері
Саяси тарихы:
999ж – Қарахандықтар Самани әулетімен соғысты. Оларды жеңіп территориясын Әмударияға дейін кеңейтті.
Қыпшақтар(солтүстік батыстағы көршісі) Алакөл-Балқаш көлдерінің маңында шектесті
Екі ру тайпадан турды:
Яғма ж/е жікіл
Қосарлы басқару жүйесі арқылы ерекшеленді
Екіге бөлінді:
Шығыс - Жетісу-Қашқар
Астанасы: Баласағұн
Батыс – Мауреннахр
Астанасы: басында Бұқара кейін Самарқан болды
ХІғ 30 ж қосарлы жүйе ыдырады.
960ж Мұса хан ресми түрде Қарахан мемлекетіне ислам дінін қабылдады
Бартольдтін айтуынша араб тарихшылары түркілер исламнан жат халық деп ақпарат қалдырған
Исламды қабылдау себептері:
Мұсылмандарды өз қатарына қосу, дінді кол астындағы халықты бағындырушы ресурс ретінде пайдаланды
Мұсылман мемлекеттермен жакын ара-катынаста болды
Қарахандардың статус көтеру болды
Қалай ыдырады
Солтүстік Қытайдан жасалған Қидандардың шабуылы
1141ж Қидандықтардан жеңілді
1208ж Моңғолия жерінен Қазақстанның Шығыс аймағына Наймандар тайпалары көшіп келді
1210ж Шығыс Қараханды басып алды
1212ж Найман ханы Күшлік Самарқанда Батыс Қараханды басып алып, соңғы ханы Мұхаммедті өлтірді
Дінбасылардың меншігі: Вақф
Екіге бөлінген Қарахандықтар арасындағы шекара: Шу өзені
Қарахан мен Газнауилер арасындағы шекара болған өзен: Әмудария
Қарақытай мемлекеті Қытайдың Солтустигинен Казакстанның Шығысына келген
Өмір сурген жылы:1128-1212жж
Көшіп келу себебі: 1125ж басталды. Қытай тайпалары ығыстырды.
Басшысы Елюй Даши
Астанасы: Ғұз Орда
Титул: Гурхан хандардың ханы
1141ж Қарахан мен Селжұқтар бірігіп соғыс ашты.
Хорезм Шахка шабуыл жасап Мауреннахрға дейін кеңейтті
1143ж Елюй Даши олди. Таққа әйелі кейін қызы, кейін ұлы болды.
Әр отбасы 1динардан салық толеді
12ғ ортасына қарай салық ауырлау себебінен ашық тонау басталды.
12ғ соңына қарай Қарақытай мемлекетінің әскері, тұрғындары, мұсылман халқына ашық көтерілістер шығара бастады. Осылайша Қарақытайда мұсылмандар мен мұсылман еместердің арасында қақтығыстар болды. Бұл қақтығыстар 1218ж Шыңғыс ханның басып кіруімен тоқтады.
Хорезм Шахтар мен Самарқан билеушісі бірігіп Қарақытайларға үлкен соққы берді.
1208ж көшіп келген Наймандар Қарақытайға ашық соғыс ашты. Оларға жергілікті мұсылмандар қосылып 1212ж Қарақытай толық ыдырады