Археологиялық ескерткіштерді зерттеу барысында жаратылыстану ғылымдарының алатын орны мен маңызын талдау

Археологиялық ескертк штерд
зерттеу барысында
жаратылыстану
ғылымдарының алатын орны
мен маңызын талдау.
Орындаған: Шабайқызы Эльмира.
Ғылыми тарих, 1 курс, 102 группа.
Тексерген: Омаров.Ғ. 

АРХЕОЛОГИЯДАҒЫ ЕҢ МАҢЫЗДЫ
БӨЛІМ.
АЛҒАШҚЫ АРХЕОЛОГИЯ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҮРДЕ ЖӘНЕ ЖАҚЫНДА, ЖҮЗ ЖЫЛДАН АСТАМ УАҚЫТ
БҰРЫН ПАЙДА БОЛДЫ. ОНЫҢ ІЗБАСАРЛАРЫ АРХЕОЛОГТАР ЕМЕС, ЖАРАТЫЛЫСТАНУ
ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨКІЛДЕРІ БОЛДЫ, ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУЫ ЖАҢА ДӘУІР БИОЛОГИЯСЫНЫҢ
ЖЕТІСТІКТЕРІМЕН, ЭВОЛЮЦИЯЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ ДАМУЫМЕН ТЫҒЫЗ БАЙЛАНЫСТЫ БОЛДЫ.
АНТРОПОЛОГТАР МЕН ГЕОЛОГТАР АДАМНЫҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ МЕН АДАМЗАТ ҚОҒАМЫНЫҢ
АЛҒАШҚЫ КЕЗЕҢДЕРІ ҮШІН МАТЕРИАЛ ӨНДІРІП, ЗЕРТТЕДІ. ЭВОЛЮЦИЯЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ
ЕРЕЖЕЛЕРІН ӘЛЕУМЕТТІК ДАМУҒА МЕХАНИКАЛЫҚ ТҮРДЕ АУЫСТЫРУҒА ТАЛПЫНЫСТАР БОЛДЫ.
ҰЗАҚ УАҚЫТ БОЙЫ АРХЕОЛОГИЯНЫ ҚАЙ ҒЫЛЫМ САНАТЫНА - ӘЛЕУМЕТТІК НЕМЕСЕ ТАБИҒИ ДЕП
ЖАТҚЫЗУ ТУРАЛЫ МӘСЕЛЕ ШЕШІЛМЕЙ КЕЛДІ. 

Дегенмен, қаз рг  таңда археология тарих ғылымының саласы
болып табылады және гуманитарлық ғылымдар санатына
жатады. Б р қарағанда, тарих ғылымының б р саласында
жаратылыстану ғылымдарының әд стер н қолдану туралы
мәселен ң өз  парадоксалды болып көр ну  мүмк н. Сонымен б рге,
археологияның жаратылыстану ғылымдарымен дәстүрл
байланысы ешқашан үз лген емес, жақында Жаратылыстану
ғылымдарының жет ст ктер не байланысты олардың әд стер н
археологияда қолдану мүмк нд г  артты. Археологтар
қолданатын Тарихи дереккөздерд ң ерекшел г  оларды
зерттеуд ң ерекше әд стер н қажет етед . 

МАТЕРИАЛДЫҚ КӨЗДЕР-АДАМДАРҒА БҰРЫН ҚЫЗМЕТ ЕТКЕН, ӘРТҮРЛІ
УАҚЫТТА, ӘРТҮРЛІ АУМАҚТАРДА, ӘРТҮРЛІ МАТЕРИАЛДАРДАН ЖАСАЛҒАН
ҚҰРЫЛЫСТАР МЕН ЗАТТАР ОЛАРДЫҢ ПІШІНІ МЕН МАҚСАТЫНА ҚАРАЙ
ЖІКТЕЛУІ КЕРЕК, ӨНДІРІС ТЕХНОЛОГИЯСЫ БОЙЫНША, ДАТАЛАНҒАН,
СОДАН КЕЙІН ҒАНА ӨНДІРГІШ КҮШТЕРДІҢ ТАРИХЫН, КЕЙДЕ БІЗГЕ ОСЫ
МАТЕРИАЛДЫҚ КӨЗДІ ҚАЛДЫРҒАН БЕЛГІЛІ БІР ТАЙПАЛАР МЕН
ХАЛЫҚТАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ТАРИХЫН АШУҒА БОЛАДЫ. АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
ЕСКЕРТКІШТЕРДІ АШУ ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ, ТАБЫЛҒАН ЗАТТАРДЫ ЗЕРТТЕУ
ҮШІН АРХЕОЛОГТАР ҚАЗІРГІ УАҚЫТТА ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ЖӘНЕ
ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАРДЫҢ 40-ТАН АСТАМ ЖЕКЕ ӘДІСТЕРІН
ҚОЛДАНАДЫ. БҰЛ ӘДІСТЕРДІҢ КЕЙБІРЕУЛЕРІ АРХЕОЛОГИЯДА БЕРІК
ОРЫН АЛДЫ, АЛ БАСҚАЛАРЫ ЭКСПЕРИМЕНТ РЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАДЫ.
МҰНДА БАРЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ТІЗІМДЕУ ЖӘНЕ СИПАТТАУ ҚАЖЕТ ЕМЕС, БІЗ
БЕЛГІЛІ БІР МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУГЕ БАЙЛАНЫСТЫ ЕҢ МАҢЫЗДЫЛАРЫН
ҚОЛДАНУҒА ТОҚТАЛАМЫЗ. 

АРХЕОЛОГТАРДЫҢ АЛДЫНДА ТҰРҒАН ЕҢ ҚИЫН МӘСЕЛЕЛЕРДІҢ
БІРІ-ТАНЫСУ. ЖАЗУ БҰРЫННАН БАР ДӘУІРЛЕР ҮШІН ДЕ ҚАЗБА
ЖҰМЫСТАРЫНАН ТАБЫЛҒАН ЕЛДІ МЕКЕННІҢ ҚАЙ КЕЗЕҢДЕ
ПАЙДА БОЛҒАНЫН НЕМЕСЕ ҚАЙТЫС БОЛҒАНЫН, ОСЫ НЕМЕСЕ
БАСҚА НӘРСЕ ЖАСАЛҒАН КЕЗДЕ АНЫҚТАУ ҚИЫНҒА СОҒАДЫ.
БІРАҚ АРХЕОЛОГТАР БАР ІСІ САЯБАҒЫНА КЕЗЕҢІ БОЛАТЫНЫ
СӨЗСІЗ ТАРИХ АДАМЗАТ ЖАЗУЫНЫҢ ТАҒЫ ЖОҚ, МЕН МҰНДА
ХРОНОЛОГИЕЙ ІС АХУАЛ ҚИЫН. САЛЫСТЫРМАЛЫ
ХРОНОЛОГИЯ ӘДІСТЕРІ ӨТЕ ЖАҚСЫ ДАМЫҒАН.
СТРАТИГРАФИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФОРМАЛДЫ-ТИПОЛОГИЯЛЫҚ
ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП, АРХЕОЛОГ ОСЫ НЕМЕСЕ
ПАЛЕОЛИТ НЕМЕСЕ НЕОЛИТ ДӘУІРІНЕ, ҚОЛА НЕМЕСЕ ЕРТЕ
ТЕМІР ДӘУІРІНЕ ТАҒЫ БІР ҚҰБЫЛЫС. БІРАҚ АБСОЛЮТТІ
КҮНДЕРДІ БЕЛГІЛЕУ ӨТЕ ҚИЫН. БІРДЕЙ НЕМЕСЕ ҰҚСАС ТАРИХИ
ПРОЦЕСТЕР ЖЕР ШАРЫНЫҢ ӘРТҮРЛІ БӨЛІКТЕРІНДЕ ӘР ТҮРЛІ
УАҚЫТТА ЖҮРДІ.

ПАЛЕОЛИТ ДӘУІРІ ҮШІН АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ ДАТАЛАР ЖЕР
ТАРИХЫНА БАЙЛАНЫСТЫ БЕЛГІЛЕНЕДІ, ГЕОЛОГИЯ,
ПАЛЕОКЛИМАТОЛОГИЯ ДЕРЕКТЕРІ НЕГІЗІНДЕ АНЫҚТАЛАДЫ
ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ "ДӘЛДІГІ" ШЕГІ МЫҢДАҒАН, ТІПТІ ОНДАҒАН
МЫҢ ЖЫЛДАРҒА СОЗЫЛАДЫ. НЕОЛИТ ЖӘНЕ ҚОЛА ДӘУІРІНДЕГІ
МӘДЕНИЕТТЕРДІ ДАТАЛАУ КЕЗІНДЕ ҮЛКЕН ДӘЛДІККЕ ҚОЛ
ЖЕТКІЗІЛДІ. МЫСАЛЫ, ЕУРОПАДАҒЫ ЭНЕОЛИТ ЖӘНЕ ҚОЛА
ДӘУІРІНІҢ МӘДЕНИЕТТЕРІ А. ЭВАНС ОРНАТҚАН ЭГЕЙ АБСОЛЮТТІ
ХРОНОЛОГИЯСЫМЕН БАЙЛАНЫСТЫ БОЛДЫ. ИМПОРТТЫҢ
ЖЕКЕЛЕГЕН ПӘНДЕРІ БОЙЫНША ЕУРОПАЛЫҚ НЕОЛИТ ЕГИПЕТ
ТАРИХЫНЫҢ ХРОНОЛОГИЯСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ПАЙДА БОЛДЫ,
ОНДА МӘДЕНИ ҚАБАТТАР УАҚЫТЫ БІЗДІҢ ДӘУІРІМІЗГЕ ДЕЙІНГІ
IV МЫҢЖЫЛДЫҚТАН БАСТАП ЖАЗБАША ЕСКЕРТКІШТЕР АРҚЫЛЫ
БЕЛГІЛІ БОЛДЫ. БІРАҚ САУДА ҚАТЫНАСТАРЫ ТҰРАҚТЫ
БОЛМАДЫ, 

АРХЕОЛОГТАРДЫҢ ТАЗА АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ БАСҚА
ҒЫЛЫМДАРДАН АЛЫНҒАН ТАНЫСУ ӘДІСТЕРІН ҮЗДІКСІЗ ІЗДЕУІ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ ОРТАСЫНДА ФИЗИКТЕРДІҢ ТАНЫСУ ҮШІН РАДИО-
КАРБОНДЫҚ АНАЛИЗІН ҚОЛДАНУ ТУРАЛЫ ҰСЫНЫСЫН
ТУДЫРҒАНДЫҒЫ ТҮСІНІКТІ. ОЛАРДАҒЫ РАДИОАКТИВТІ КӨМІРТЕГІ C-
14 ҚҰРАМЫНДАҒЫ ОРГАНИКАЛЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ АНЫҚТАУ ӘДІСІ
АТМОСФЕРАДАН ӨСІМДІКТЕР, СОДАН КЕЙІН ЖАНУАРЛАР СІҢІРЕТІН
C-14 МӨЛШЕРІ ТҰРАҚТЫ БОЛАТЫНДЫҒЫНА НЕГІЗДЕЛГЕН. C-34
ЫДЫРАУЫ НӘТИЖЕСІНДЕ ӨСІМДІК НЕМЕСЕ ЖАНУАР ӨЛГЕННЕН КЕЙІН
ОНЫҢ ӨЛІ ТІНДЕРДЕГІ МӨЛШЕРІ АЗАЯ БАСТАЙДЫ. АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ
ОРЫНДАРДАН АЛЫНҒАН БИОЛОГИЯЛЫҚ ШЫҒУ ТЕГІ БАР ЗЕРТТЕУШІ
ЫДЫРАУ МӨЛШЕРІН ӨЛШЕЙ ОТЫРЫП, ОСЫ ЕСКЕРТКІШТЕРДІҢ
ЖАСЫН БАҒАЛАЙ АЛАДЫ. 

 
 
СОЛ УАҚЫТТАН БЕРІ ӨТКЕН 9 ЖЫЛ ІШІНДЕ В. ЧИКАГО
УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЯДРОЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР
ИНСТИТУТЫНДАҒЫ ЛИББИ C-14 БОЙЫНША АЛҒАШҚЫ
ТАНЫСУ ТӘЖІРИБЕСІН ҚОЙДЫ, ӘЛЕМНІҢ ӘРТҮРЛІ
ЕЛДЕРІНДЕ ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН 11 ЗЕРТХАНАДА ОСЫ
ЖОЛМЕН БЕЛГІЛЕНГЕН 1500-ДЕН АСТАМ МАҢЫЗДЫ
АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ КҮНДЕР БАР. ОСЫНДАЙ ЗЕРТХАНА
ЖӘНЕ КСРО ҒЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫ АРХЕОЛОГИЯ
ИНСТИТУТЫНЫҢ ЛЕНИНГРАД БӨЛІМІНІҢ ЖАНЫНАН
ҚҰРЫЛДЫ.

ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДА. ТАРИХИ ХРОНОЛОГИЯНЫ
ОРНАТУДЫҢ ТАҒЫ БІР ӘДІСІ ҰСЫНЫЛДЫ - АҒАШТЫҢ
ЖЫЛДЫҚ САҚИНАЛАРЫНА СӘЙКЕС. ОЛ АҒАШТЫҢ
ЖЫЛДЫҚ САҚИНАЛАРЫНЫҢ ӨСУ ТЕҢСІЗДІГІ БЕЛГІЛІ
БІР КЛИМАТОЛОГИЯЛЫҚ ЗАҢДЫЛЫҚПЕН
БАЙЛАНЫСТЫ ЕКЕНДІГІНЕ НЕГІЗДЕЛГЕН. ҚОЛАЙЛЫ
ЖАҒДАЙЛАРДА АҒАШ ВЕГЕТАЦИЯЛЫҚ КЕЗЕҢДЕ ҚАЛЫҢ
ЖЫЛДЫҚ САҚИНАНЫ ӨСІРЕДІ, АЛ ҚОЛАЙСЫЗ
ЖАҒДАЙЛАРДА ЖҰҚА САҚИНА ПАЙДА БОЛАДЫ.
ЖЫЛДЫҚ САҚИНАНЫҢ ӨСУІН АНЫҚТАЙТЫН НЕГІЗГІ
ЖАҒДАЙЛАР МЕТЕОРОЛОГИЯЛЫҚ БОЛҒАНДЫҚТАН,
БЕЛГІЛІ БІР КЛИМАТТЫҚ АЙМАҚТА БІР ТҰҚЫМНЫҢ
АҒАШТАРЫ, ТІПТІ ӘРТҮРЛІ ОРМАНДАРДА ӨСЕТІН
АҒАШТАР ДА БІРДЕЙ АУЫТҚУЛАРҒА ИЕ. 

Дендрохронологиялық әд с
белг л  б р аймақ үш н
хронологиялық тор құруға және
б р жылға дей нг  дәлд кпен
абсолютт  танысуға мүмк нд к
беред . Егер ғимарат өте ежелг
болмаса, онда с з қаз рг
ормандағы еск  ағаштарға
с лтеме жасап, абсолютт  күнд
белг лей аласыз. Егер дәл ежелг
ғимараттар болса, онда с з
ғасырлар бойы алысқа бара
аласыз.