Арман пв баспасы
жүктеу/скачать 4,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Зергер сөз СЫ РЫМ ДА ТҰЛЫ (1753–1802) АРМАН - ПВ баспасы
|
СЫ РЫМ ДА ТҰЛЫ Сы рым Да тұлы – қол бас шы ба тыр, би, ше шен, 1783–1797 жыл дар да ғы Кі ші жүз ру ла ры ның орыс отар шы ла ры на қар сы ұлт-азат тық кө те рі лі сі нің же тек ші сі. Сы рым Да тұлы Ба тыс Қа зақ стан об лы сын да дү ние ге кел ген. Сы рым же ті-се гіз жа сы нан-ақ ес ті лі- гі, сөз тап қыш ты ғы мен ел ау зы на ілі ге ді. Өсе ке ле сол өңір де гі би , ше шен , сұл тан, хан дар ды та ни жү ріп, олар дан ше шен дік тап қыр лық ты, ел би леу ісін үй ре не ді. Ел ау зын да сақ тал ған әң гі ме-аңыз- дар да Сы рым Да тұлы, Ма лай са ры, Ал- дар, Есет се кіл ді би лер ден ба та ал ған. Мұ ның өзі Сы рым Да тұлы ның Кі ші жүз қа зақ та ры ның ара сын да өзін дік бе дел ге ие бол ға нын аң ғар та ды. Ас қан ақыл ды- лы ғы ар қа сын да өз ор та сын да тым ер те та ны лып, әділ ді гі мен «Ба ла би» ата на ды. Сы рым ның де не бі ті мі, кес кін-кел бе ті мін сіз, жан-жақ ты же тіл ген, сом бо лат тан құй ыл ған дай бол са ке рек. Осы ған бай ла- ныс ты ел ау зын да қал ған аңыз да Бай бақ ты руынан шық қан Сы рым ның қа рын да сы күңдікке түсіп, Сы рым ды көптен көр ме- се де, кездескенде қы рық жі гіт тің іші нен жаз бай та нып ты. Сол ау ыл дың ақ са қа лы: «Сы рым ды сен қа лай та ны дың?» – деп сұ ра ған да қыз: «Сы рым ның үш қа сие ті бар. Бі рін ші сі – ба тыр ға біт кен тұл ға сы, екін ші сі – өжет мі не зі, үшін ші сі – ас қан Тұл ға сы на қа ра сам, Адам ға біт кен бір алып… Ажа ры на қа ра сам, Ашу лы көк жал арыс тан дай, Қа ба ғы тым қа тың қы Қа ра бұлт бас қан ас пан дай. Сәуке ле қа ра са қал ды, Азыншо ғын ақ бар дай. Ж.Тілешов Зергер сөз СЫ РЫМ ДА ТҰЛЫ (1753–1802) АРМАН - ПВ баспасы Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 77 да на лы ғы деп ес ту ші едім. Ма ған Сы рым қы ран топ шы лы, то лық де не лі, кең иық ты, шал қақ төс ті, жол ба рыс бет ті, ба сы да ел ден бө лек, тор сық ше ке лі бо лып кө рін ді», – дей ді. Сөйтіп, Сырым Бай- бақтының қызын күңдіктен құтқарып ауылына алып қайтқан екен. Сы рым тұт қи ыл дан қой ыл ған сау ал дар ға ық шам, жи на қы жау ап бе ре бі луімен де ерек ше лен ген. Бір де хан Сы рым нан: Сөз ана сы не ден? Су ана сы не ден? Дін ана сы не ден? Жол ана сы не ден? – деп сұ рап ты. Сон да Сы рым: Сөз ана сы – құ лақ тан, Су ана сы – бұ лақ тан, Дін ана сы – ұят тан, Жол ана сы – тұяқтан, – деп жау ап бе ріп ті. Та ғы да хан: Дау мұ ра ты не? Сау да мұ ра ты не? Жол мұ ра ты не? Қыз мұ ра ты не? – деп сұ рап ты. Сон да Сы рым: Дау мұ ра ты – бі ту, Сау да мұ ра ты – ұту, Жол мұ ра ты – же ту, Қыз мұ ра ты – ке ту, – деп ті. Өз за ма нын да Сы рым Да тұлы жер мен же сір дауы, адам құ қы- ғы, ұр лық, ба рым та жә не та ғы да бас қа қо ғам да ғы орын ал ған дау лар ға ара ла сып, ту ра, әділ би лік ай тып, ел дің бі тім ші сі ре тін де та ныл ған, шым-шы ты рық дау-шар ды ег жей-тег жей лі са ра лап, жік теп сөй лей біл ген. Бір де Сы рым ақыл ды қа рия Ма лай са ры дан ба та ал мақ шы бо ла ды. Көп ті көр ген кө не қарт: «Ба там ды бе ре мін, кө ңі лім де жүр ген бір іс бар еді, – дей ді. – Бай ұлы ның бір ба ла сын Әлім жі гіт те рі өл тір ген еді. Со ның жоқ тау шы сы жоқ. Ер дің құ нын жүктеу/скачать 4,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|