Көр кем шы ар ма да ы ои а лар ды рет-ре ті мен ба ян да лып, бір-бі рі мен бай ла ны сып, бірт тас же лі ру ын сю жет дей міз. Сю жет бол ма са, шы ғар ма да бол май ды. Кез кел ген шы ғар ма ны ала тын бол сақ,
он да су рет те ле тін оқи ға ның бас та луы, да муы, аяқ та луы бар. Оқи ға ға қа тыс ты
адам дар да үй ле сім ді әре кет тер ге тү се ді.
Сю жет тің бас та луы оның кі ріс пе сі тә різ ді: мұн да әде би қа һар ман дар
өза ра қа рым-қа ты нас қа көш пес бұ рын хал-жағ дай, тір ші лік, қо ғам дық ор та,
бо ла шақ оқи ға лар ор ны су рет те ле ді. Бұл –
экспо зи циядеп атала ды.
Сю жет тік бай ла ныс – адам дар ара сын да ғы әре кет тің басы, шы ғар ма
ар қау ын да ғы не гіз гі оқи ға ның ту ын дау се бе бі. Сю жет тік да мудың ең жо ға ры
са ты сы –
шы ар ма ны шары тау ше гі. Мұн да адам дар ара сын да ғы қи мыл-
әре кет кү шейіп, бар лық оқи ға лар мен құ бы лыс тар шо ғыр ла на ды. Шығарма
сюже ті нің шешуші ке зе ңі –
ше шім. Бұл – су рет кер дің өзі сурет теп отыр ған
өмір шын ды ғы на шы ғар ған «үкімі», түр лі тар тыс тан ту ған нақ ты нә тиже.
Көр кем шы ғар ма да ғы оқи ға ның бас та луы, олар дың бай ла ны сы, шарық тау
ше гі, ше ші мі
шы ар ма ны ры лы сы не ме се ком по зи ция сыбо лып та бы ла ды.
Ком по зи ция– (құ рас ты ру) сю жет тік да мудың ке зең-кезең де рін бір жүйеге
келтіріп, рет теп, қиыс ты рып тұ ра тын нәр се. Ком по зи ция сю жет пен ты ғыз бай-
ла ныс та бол ға ны мен, одан бір қа тар ай ыр ма шы лық та ры бар. Сю жет бар лық
шы ғар ма лар да бо ла бер мей ді, ал ком по зи ция бар лы ғын да кез де се ді. Ком по-
зи ция сю жет тің да му ке зең де рін жүйеге тү сі ріп қа на қой май ды, сю жет тен тыс
нәр се лер ді де өза ра қиюлас ты рып, бел гі лі бір ар на ға тү сі ре ді. Со лар дың бі рі –
