Асқаров Нұрлан Əуезханұлы Нəлібаев Жəнібек Бəкірұлы Белғара Біржан Байғараұлы

 
91
 
5. Құжатты жасау орны. 
 
6. Мəтіннің тақырыбы. 
 
7. Мəтін. 
 
8. Қосымшасының бар екендігі туралы белгі (егер қажет болса). 
 
9. Акті жасаушы комиссия мүшелерінің қолдары. 
 
10. Орындаушының тегі жəне телефон нөмірі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
92
4-
ТАРАУ
 
М
ЕКЕМЕЛЕР МЕН КƏСІПОРЫНДАРДАҒЫ 
НЕГІЗГІ ҚҰЖАТТАР
 
 
 
4.1. Ұйымдық-құқықтық құжаттар 
 
 
Кез-келген  мекеменің  қызметі  ұйымдық-құқықтық  құжаттар 
дайындаудан  басталады.  Ұйымдық-құқықтық  құжаттарға:  жарғы, 
ереже, штаттық кесте, жұмыс тəртібі, лауазымдық нұсқаулық жəне т.б. 
жатады.   
 
Ұйымдық-құқықтық  құжаттардың  басты  мақсаты  –  ұйымды  құру, 
құрылымын,  штаттық  кестесі  мен  құрамын  белгілеу,  құрылымдық 
бөлімшелерінің  өзара  қарым-қатынас  жасау  тəртібін,  кəсіпорын 
қызметкерлері үшін ішкі еңбек тəртібін анықтау. 
 
Ұйымдық-құқықтық  құжаттарды  қолданысқа  енгізу  құжаттарды 
тиісті  басшы  (жоғары  тұрған  органның  басшысы  немесе  құжаттың 
санатына байланысты құрылымдық бөлімшенің басшысы) бекіткеннен 
кейін іске асырылады.  
 
Ұйымдық-құқықтық  құжаттардың  қолданылу  мерзімі  шектеусіз 
болады  жəне  ресми  түрде  күшін  жойғанға  дейін  (ескіргенінің  орнына 
жаңасын  енгізгенге  дейін)  заңдық  күшін  сақтайды.  Тəжірибе 
көрсеткендей,  əдетте  кəсіпорын  қалыпты  жұмыс  істеген  жағдайда 
ұйымдық-құқықтық  құжаттар  шамамен  төрт-бес  жылда  бір  рет  қайта 
жасалады  не  өзгеріске  ұшырайды.  Ұйымдық-құқықтық  құжаттарға 
өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізу  кəсіпорын  басшысының  бұйрығы 
(өкімі) арқылы жасалады.  
Іскерлік  қызметтегі  ең  бір  тиімді  құрылым  –  жауапкершілігі 
шектеулі серіктестік (мұнан былай – ЖШС) екенін өмір көрсетіп отыр. 
 
Ол жұмыс істей бастағаннан-ақ үлкен көлемдегі ұйымдық-өкімдік, 
қаржылық  жəне  басқа  да  іскерлік  құжаттардың  легін қабылдау,  қарау, 
жөнелту,  бақылау  жəне  сақтау  қажеттілігі  пайда  болады.  ЖШС 
жетекшісі  осындай  құжаттар  легіне  əлдебір  себептермен  жете  көңіл 
бөлмеген  жағдайда,  ол  қағаздың  «астында  қалады».  Нəтижесінде 
оның  іскер  əріптестері  өздері  күткен  құжатты  дер  кезінде  ала  алмай, 
жүйкелерін  жұқартса,  оның  өзі  қай  құжатты  кімге  жəне  қашан 
орындауға тапсырғанын есіне түсіргісі келіп қиналады. 
 
Мұндай  жағдайға  түспес  үшін  ЖШС  жетекшісі  іс  қағаздарын 
жүргізуді  тиянақты  ұйымдастыруы  керек.  Енді  осы  жұмысты  қалай 
тиімді шешуге болатынына тоқталайық. 
 
Əрбір  ЖШС-де  болуы  тиіс  құжаттарды  шартты  түрде  мынадай 
топтарға бөлуге болады: 

 
93
1. Құрылтайшылық жəне құқық белгілеуші құжаттар: 
•  Құрылтай шарты жəне жарғы; 
•  Мемлекеттік тіркеу туралы куəлік; 
•  Статистикалық карта; 
•  Салық төлеушінің куəлігі; 
•  Жер теліміне меншік құқы немесе жалға алу жағдайындағы жерді 
уақытша пайдалану құқы туралы куəлік; 
•  Жылжымайтын мүлікке меншігі туралы немесе осы мүлікті жалға 
алғаны жөніндегі шарт туралы куəлік; 
•  Лицензиялауды  қажет  ететін,  яғни,  жарғылық  қызмет  түрлерін 
іске асыру құқына лицензия. 
2. Ұйымдастырушылық құжаттар: 
•  ЖШС-тің құрылымы жəне штат кестесі; 
•  ЖШС-тің  басшыларының  (егер  олар  бірнешеу  болса)  қызметтік 
(лауазымдық) өкілдіктерін бөлу туралы бұйрық; 
•  Ұжымдық шарт; 
•  ЖШС-тің 
құрылымдық  бөлімшелері,  қоғамдық  ұйымдары, 
филиалдары мен өкілдіктері туралы ереже; 
•  ЖШС 
қызметкерлерінің 
(жалдамалы 
персонал, 
құрам) 
лауазымдық нұсқаулығы; 
•  Ішкі  айналымдағы  басқа  құжаттар  (нұсқаулықтар,  əдістемелік 
ұсыныстар жəне т.б.). 
3. Басқару қызметінің құжаттары: 
•  ЖШС-те өткен жалпы жиналыстардың хаттамалары; 
•  ЖШС-тің  басқа  органдары  мəжілістерінің  (басқарма,  бақылау 
кеңесі, тексеру комиссиясы) хаттамалары; 
•  Шаруашылық-қаржылық  қызметінің  негізгі  мəселелері  бойынша 
ЖШС жетекшісінің бұйрықтары; 
•  Мемлекеттік  органдардың  ЖШС  қызметіне  қатысты  мəселелер 
бойынша нормативтік құқылық актілері. 
4. Бухгалтерияның қаржылық жəне есеп беру құжаттары. 
5.  ЖШС  қызметінің  мəселелері  бойынша  мемлекеттік  органдармен 
жəне мемлекеттік емес құрылымдармен арадағы қатынас қағаздары. 
6. Кадрлық құжаттар: 
•  Қызметкерлермен жеке еңбек шарттары; 
•  Қызметкерлердің жеке істері (жеке карточкалары); 
•  Жеке құрам жəне кадрлар бойынша бұйрықтар; 
•  Қызметкерлердің еңбек кітапшалары; 
•  Еңбек  дауларын,  қызметкерлердің  шағымдарын  (арыздарын) 
қарау,  сондай-ақ,  еңбек  тəртібін  бұзу  жəне  өндірістегі 
бақытсыздық жағдайлары фактілерін тексеру бойынша құжаттар 
(материалдар). 
7. Еңбек шарты бойынша құжаттар: 

 
94
•  Шаруашылық  шарттары  (келісімдері)  жəне  іскер  əріптестермен 
солар бойынша хат жазысулар; 
•  Сот  органдарына  жазылған  талап  арыздар  жəне  олардың 
шешімдері,  сондай-ақ,  олардың  орындалуы  бойынша  хат 
жазысулар; 
•  Еңбек шартына қатысты нормативтік актілер. 
8. Өндірістік-шаруашылық қызметін жоспарлау бойынша құжаттар: 
•  күнтізбелік  мерзімге  (ай,  тоқсан,  жыл)  жұмыс  жоспарлары  мен 
олардың орындалуы туралы анықтамалар; 
•  өндірістік  жоспарларды  орындау  жəне  басқа  да  мəселелер 
бойынша  өткізілген  қызметтік  жиналыстардың  құжаттары 
(материалдары). 
9.  Мемлекеттік  қадағалау  жəне  бақылау  органдарының  ЖШС-тің 
қызметін  тексеру  құжаттары  мен  осы  мəселелер  бойынша  хат 
жазысулар. 
10. Анықтамалық-ақпараттық құжаттар. 
 
Мұндай  құжаттарды  жүйелеу  (əрине,  ол  ЖШС-тің  жарғылық 
қызметінің  ерекшеліктерін  ескере  отырып  реттеліп  отырады)  ЖШС 
жетекшісінің  бұйрығымен  номенклатура  түрінде  ресімделіп,  əр  іске 
тиісті есеп (индекстеу) нөмірі берілуі тиіс. 
 
Номенклатуралық  істі  қалыптастыру  барысында  ЖШС  жетекшісі 
оның мынадай талаптарға жауап беруі керектігін ескеруі қажет: 
1)  ЖШС  қызметі  барысында  жинақталатын  құжаттар  легін  түгел 
қамтуы; 
2)  номенклатуралық  істің  тақырыбы  ондағы  құжаттардың 
мазмұнын қысқа, дəл жəне анық көрсетуі жөн; 
3)  істегі  құжаттарды  нөмірлеу  олардың  маңызы  жəне  өзара 
байланысы  бойынша  жүргізіледі.  Алдымен  нормативтік  құқықтық 
құжаттар  орналастырылады.  Мұндайда  жоғары  тұрған  органдардың 
қаулылары  мен  бұйрықтары  ұйымның  бұйрықтарының  алдында 
тұрады.  Мұнан  ары  қарай  жоспарлы  жəне  есептік  құжаттар  ретімен 
келеді. Бұл жөнінде кітаптың тиісті бөлігінде толығырақ баяндалады. 
 
Номенклатуралық  істер  ашылған  күннен  бастап  ұйымның 
мұрағатына  жіберілгенше  немесе  жойылғанша  ЖШС-тің  құрылымдық 
бөлімшелерінде,  яғни  орындаушыларда  (жауапты  адамдарда) 
сақталады.  
 
Тұрақты  сақталуда  тұрған  құжаттарды  істен  алуға  жəне  беруге 
тыйым салынады. Мұндайға тек қана сот жəне тергеу орындары талап 
еткенде  рұқсат  беріледі.  Солай  етілген  күнде  құжаттардың  расталған 
көшірмесі  жəне  алыну  себептері  туралы  акт  іске  тігілуі  керек. 
Номенклатуралық  істерді  ЖШС  ғимаратынан  алып  шығуға  ерекше 
жағдайларда бірінші басшы рұқсат береді. 

 
95
 
Іс  қағаздарын  жүргізу  үшін  ЖШС  жетекшісі  құжаттар  легіне  орай 
құжаттамалық  қызмет  (кеңсе)  ұйымдастырады  немесе  іс  жүргізуші 
тағайындайды. Ал оның негізгі міндеттері мынадай болуы тиіс: 
•  почтаны  (хат-хабар)  алу  (соның  ішінде  жеткізіліп  берілген 
қағаздар да бар) жəне оларды арнайы журналда тіркеу; 
•  тіркелген 
құжаттарды 
қарау 
үшін 
ЖШС 
басшыларына 
(өкілеттеріне орай) тапсыру; 
•  қаралған  құжаттарды  басшылардан  алып,  оларды  басшының 
нұсқауына  орай  нақты  орындаушыларына  қол  қойдырып 
тапсыру; 
•  ЖШС-те  дайындалған  құжаттарды  почта  арқылы  немесе 
басқадай  жолдармен  (қолма-қол  тапсыру,  факс  жəне  т.б.)  тиісті 
жерлерге жөнелту; 
•  Орындалған құжаттарды бақылаудан шығару; 
•  Орындалу  мерзімі  біткен  құжаттар  туралы  ЖШС  басшысын 
хабардар ету; 
•  ЖШС  басшысының  тапсыруы  жəне  қызметкерлердің  сұрауы 
бойынша құжаттарды көбейту; 
•  Құжаттардың  қозғалысы  бойынша  мүдделі  адамдарға  анықтама 
беру; 
•  ЖШС  басшыларының  тапсырмалары  бойынша  құжаттар  мəтінін 
компьютерде теру; 
•  Қолданыстағы  нормативтік  актілерге  сəйкес  номенклатуралық 
істерді сақтау, ұйымның мұрағатына өткізу немесе жою; 
•  ЖШС-тің 
ішкі 
айналымдағы 
құжаттарын 
құрылымдық 
бөлімшілерге уақытында жөнелтіп отыру; 
•  ЖШС  басшыларының  тапсырмалары  бойынша  басқа  да 
қосымша техникалық жұмыстарды орындау. 
Құжаттық  қызметті  (кеңсе)  ұйымдастырып,  оның  құқықтары  мен 
міндеттерін  тізімдеген  тиісті  ережені  жасаған  соң  мына  мəселелерді 
ЖШС-тің бірінші басшысының бұйрығымен бекіту керек: 
1)  фирма  басшылары  арасында  лауазымдық  міндеттерді 
(өкілеттіктерді) бөлісу; 
2)  ЖШС-тің  құрылымдық  бөлімшелері,  филиалдары  жəне 
өкілеттіктері  туралы  ереже  мен  қызметкерлер  үшін  лауазымдық 
нұсқаулықтар (міндеттер); 
3) ЖШС-те іс қағазын жүргізу жөніндегі нұсқаулық; 
4)  шаруашылық  шарттарын  дайындау,  бекіту  жəне  олардың 
орындалуын бақылау тəртіптері; 
5) ЖШС-тегі еңбек тəртібі (жұмыс күні режимі) ережелері; 
6) еңбекақы жəне сыйақы төлеу, сондай-ақ, ақшалай несие жəне 
жəрдемақы беру тəртібі туралы; 
7)  еңбекті  қорғау,  техника  қауіпсіздігі  жəне  өндірістік  санитария 
туралы тəртіптер; 

 
96
8) коммерциялық құпияны құрайтын мəліметтер тізімі. 
 
Кез келген ЖШС-тің құжаттарында жариялай бермейтін көптеген 
ақпараттар  бар,  сондықтан  құжаттардың  дұрыс  айналымы  мен 
сақталуы мəселелеріне жауапкершілікпен қарау керек. 
 
Кəсіпорын  қызметінде  барынша  кең  тараған  ұйымдық-құқықтық 
құжаттарға мыналар жатады:  
 
● ұйымның жарғысы; 
 
● штаттық кесте; 
 
● ішкі еңбек тəртібі; 
 
● лауазымдық нұсқаулық. 
Енді осы құжат түрлеріне жекелеп тоқталып өтелік. 
 
4.1.1. Жарғы 
 
 
Жарғы  ұйымның  құрылтай  құжаттарының  бірі  болып  табылады. 
Ол  ұйымның  құқықтық  мəртебесін,  меншік  нысанын,  қызметінің 
мақсаты  мен  міндеттерін,  басқару,  тарату  жəне  қайта  құру  тəртібін 
анықтайды.  Бұл  құжатты  кəсіпорынды  ұйымдастырушы  адамның  өзі 
немесе 
тапсырыс 
арқылы 
арнайы 
фирмалар 
дайындайды. 
Құрылтайшылар  бірнешеу  болса,  құжат  құрылтайшылардың  жалпы 
жиналысында  бекітіледі,  олардың  қолдары  қойылып,  нотариат 
куəландырады.  Содан  кейін  Қазақстан  Республикасының  Əділет 
министрлігінде  тіркеуден  өтеді.  Осынау  рəсімдер  тізбегі  тиісінше 
орындалғаннан  соң  заңдық  күшке  ие  болады.  Енді  акционерлік  қоғам 
жарғысының үлгісін қарастырып көрелік. 
 

жүктеу/скачать 1,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: