Асинхронды электрлік қозғалтқыш — электр энергиясын механикалық энергияға түрлендіруге арналған электр машинасы. Айналу магниттілігі деп аталған құбылысты алғаш рет 1824 ж. француз физигі Р.Ф. Араго тәжірибе жүзінде көрсетті. Ал бұл құбылыстың ғыл. негізін 1888 ж. а Г.Феррарис (Италия) пен хорват ғалымы Н.Тесла (АҚШ) әрқайсысы өз бетінше ашты. Алғашқы үш фазалы А. э. қ-ты 1889 ж. орыс электротехнигі М.О. Доливо-Добровольский жасады. А. э. қ-тың жұмыс принципі ротор мен статордың магнит өрістерінің өзара әрекетіне негізделген. Статор орамдары арқылы ток өткенде, айнымалы магнит өрісі пайда болады. Бұл өріс ротор орамында ток тудырады. Пайда болған ток айнымалы өріспен әсерлесіп, роторды ілестіре айналдырады. Оның бұрыштық айналу жылдамдығы полюстер жұбының санын ауыстырып қосу, қоректік ток жиілігін, ротор тізбегіндегі кедергіні өзгерту, сондай-ақ бірнеше машинаны тізбекке қосу арқылы реттеледі. А. э. қ-тың айналу бағытын статор орамасының кез келген екі фазасын ауыстырып қосу арқылы өзгертуге болады. А. э. қ-тың құрылымы қарапайым әрі сенімді болғандықтан электр жетегіндегі негізгі қозғалтқыш ретінде қолданылады. Оның қуаты бірнеше Вт-тан ондаған МВт-қа дейін жетеді.
Статор өзекшесі бір-бірінен лакпен оқшауланған қалыңдығы 0,35 – 0,5 мм болатын электротехникалық болаттан жасалады. Бұлай жасалған конструкция вихр тогын азайтып магниителу шығынын төмендетеді. Өзекше ішіне орамаларды орнату мақсатында ойықтар жасалады. Ал өзекшені станинаға болтпен бекітеді. Станинаны фундаментке орнатады..
Статор орамасы
Үш фазалы орама мыстан және алюминийдан жасалады. Фазалар бір-бірінен 120 электрлік градустық бұрышқа ығысқан. Ораманы «жұлдызша» не болмаса «үшбұрыш» сұлбалары бойынша жалғайды. Бұл қозғалтқышты торапқа әр-түрлі екі желілік кернеуге қосуға мүмкіндік береді 380\220. Жоғарғы кернеу үшін орама «үшбұрышша», ал жоғарғы кернеуге «жұлдызша»
Орамалар шыкпасын қорапқа еңгізіп және мына күйде орналастырады:
Орама КТР – мыс стержендерінен жасалған және өзекшенің ойықтарына орналастырылған не болмаса өзекше ойықтарына қысымның күшімен құйылған алюминийден жасалады. Ораманың шеткі жақтары қысқа тұйықталған сақиналармен тұйықталған. Мұндай ораманы «беличье колесо» деп атайды. Бұл ротордың кедергісін өзгертуге болмайды өйткені ол ертеректе солай жасалады.
өзекше
орама
Фазалы ротор
Сердечник Обмотка
Үш фазалы орама «жұлдызша» сұлбасымен жалғанған. Орама өзекше ойығына орналастырылады. Үш ұштары біліктің ішінен тысқары шығарылып машина білігіне қозғалыссыз бекітілген үш түйіспелі сақинаға жалғанған. Машинаның жұмыс жасау барысында сақинаның бетінен щеткалар сырғанайды. Оғаніске қосу тогын азайту үшін не болмаса ротордың айналу жылдамдығын реттеу үшін іске қосқыш не болмаса іске қосқыш- реттегіш реостат жалғанады.
