Ауыл шаруашылық жануарлар генетикасы 2023
жүктеу/скачать 0,8 Mb.
|
1 2
| Ынғайлылығы
Қолайсыздығы 20.Жануарлар тарихы адамдар тарихымен біртүтас. Онын алғашқы белгілері үштік кезеңнің ақырынан қылаң береді. ___________ бұдан мың жыл алдын, кайназой эрасында. 500-600 300-400 400-500 200-300 600-700 21.Оларды қолға үйрету көп кейін, біздің эрамыздан _____________ мың жыл алдын басталады, адамдардын азды-көпті отырықшылдыққа бет бұрысы кезеңіне, жана тас дәуірімен түспа-тұс келеді. 8-10 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Жойылуы 23.Жануарларды қолға үйрету Жер шарынын бірнеше нүктелерінде, ежелгі адамдар мәдени орталықтарында шамада бір мезгілде жүрген. __________ мәліметтеріне карағанда ондай орталыктар саны алтау. Ғалымдардың Адамдардын Зерттеушілердін Тексерушілердін көрушілердің 24.Үй жануарларының негізгі түрлері - мүйізді ірі кара, шошка, кой-ешкі, жылқы Азия мен, Жерорта тенізі жағалауларында колға үйретілген. Сүтқоректі үй жануарларынын бірде-бірі Австралияда қолға үйретілмеген. Кейбір жануарлар ғана қолға _________ үйретілген. Америкада Азияда Австралняда Африкада Еуропада 25.Ежелгі жануарларды қолга үйрету аймактарынан Орталык Азия саналады. _____________ қазбалары ТМД-ның бұл аймағында көптеген үй жануарлары қолға үйретілгенін айқындап берді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Жануарлардын Жер бетіне таралуына адамдардын ________________ Батысқа қоныс алмастыруы себеп болған. Шығыстан Батыстан Солтүстіктең Оңтүстіктен Африкадан 27.Адамдармен бірге жануарларда алмасты. Мысалы біздің эрамызға дейін_____________ мың жыл бұрын Азиядан Еуропаға алмасқан халықтар өзімен бірге қолға үйретілген жануарлар алып келді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Жол-жөнекей Еуропаға кешіп келе жатқан халыктар __________, Балканга, Кіші Азияға коныстанып қалды. Кавказға Сибирге Оралға Альпіге Ойратка 29.Бұл жерлерде үй жануарлары енді жаңа қоршаған орта жағдайына _________ тура келді. Жергілікті малмен шағылысып, түрлерін өзгертті. Бейімделуге Үйренуге Жем-шөпке Климатка Жер-суға 30.Жануарларды қолға үйретуді ________ этапка бөледі: жануарларды колға үйрету, екіншісі үйжағдасйына бейімдеу (собственно одамашнивание). 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Осыған байланысты үй жануарлары және _____________ жануарлар деген екі түсінік бар. 1.қолға үйретілген 2.үйретілген 3.жақсы 4.жаман 5.бейімделген 32.Үй жануарлары деп адамға ет, сүт, жүн, жүмыртка т.б. өнім беретін, адамның бақылауында еріксіздік жағдайында көбейе беретін, түр ішіндегі тұқым (порода) және жіктелген жануарлар _________ айтады. 1.Тобын 2.Басын 3.Дараларды 4.өкілдерін 5.жиынтығын 33.Үй жануарларын жасауда өте ауқымды адамдар еңбегі сінірілген. Мыңдаған жылдар боны адамдар үй жануарларынын шаруашыялыкка пайдалы қасиетгерін жақсартып, дене бітімін, ішкі, және ___________ ерекшеліктерін шығарып келді. 1.Биологиялык 2.Физиологиялық 3.Генетикалық 4.Палеонтологиялык 5.Археологиялык 34.Қай мал _____________ оны шығару жолында көптеген ұрпақтардың енбегі сіңген. 1.Тұқымында 2.Тобында 3.Жнынтығында 4.өкілдерінде 5.табынын 35.С.Н.Боголюбскийдің айтуынша жабайы жануарларды үй жануарына айналдыруға орасан зор еңбекке қоса оларды сүю керек, _________ пен қайсарлық кажет деп атап көрсетті. Осы еңбек қана үй жануарларынын өнімділігін жабайы түрлерінен ондаған, жүздеген есе жогарылатгы. 1.Батылдык 2.Ептілік 3.Іскерлік 4.Ақылдылық 5.Жанпоздық 36.Үй жануары ____________ жабайы жануарлар алдымен қолға үйретілуге тиіс. Бірақта барлык колға үйретілген жануарлар үй жануарына айналмайды. 1.болудан алдын 2.алдымен 3.кейіннен 4.сонынан 5.біраздан сон 37.Үй жануарынан колға уйретілген жануарлардын бір айырмашылығы олар колда көбеймейді үнді пілі). Ол жануарларға адам ______________ үй жануарларындағыдай ұзақ уакыт, және көп болған жоқ. Қолға үйретілген жануарлар барлык жабайы жануарлар касиеттерін сақтап калады. 1.Еңбегі 2.Сүйіспеншілігі 3.Батылдығы 4.Ептілігі 5.Қайсарлығы 38.Үй жануарларына айналдыру туралы көзқарастарымыз, үй жануарларына айналдыру тех- никасын меңгеруімізге байланысты біздін жетістіктеріміз де айтарлықтай болары анық. 1.Ғылыми 2.Мәдени 3.әлеуметгік 4.қоғамдық 5.саяси 39.Шындығында баска да жануарларды үй жануарына айналдыру мүмкіндігіміз ___________. Бағалы көптеген түрлер адамдардын материалдық мәдениетіне әлі де болса айналуы кемшін. 1. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Ықтимал 5.Мүмкін 40.Қазірге дейін үй жануарларына айналдыру жалғасып келе жатқанының себебі осында. Соңғкы кезде көптеген __________ жануарларды колға үйрету жалғасып келе жатқаны сондықтан. Олардын бірқатары жаңа мал тұқымын шығаруда пайдаланылды. Жабайы Қолдағы Үйретілген Үсталған Ұсталмаған 41.Мысалы, меринос койларды жабайы архарлармен будандастыру аркылы қазақ архар мериносы кой тұқымы шығарылған. ____________ пантасын алатын бүғыларды үй жануарларына айналдыру жұмыстары жалғасуда. Алтайда Якутияда Бурятияда Ненецтерде Чукчаларда 42.«Аскания-Нова» корығында еуропа бұғысн үй жануарына айналдыру жұмысы нәтижелі аяқталды. ____________, канна антиопасын нильгауды қолға үйрету жұмыстары жүргізілуде. Өэбекстанда құланды колға үйрету жұмыстары жүргізілуде. Лосьті Антилопаны Құланды Жыланды Кірпіні 43.Арктика Субарктика экологиялык қуыстарын толтыру максатында ______________ біруақытта қолдан шығарып алған овцебыктарды колға үйретіп, реаклиматизация жасау жұмыстары жүргізілуде. Ресейде Латвияда \ Чувашияда Башкирияда Архангельскіде 44.Бос жатқан арктика тундрасын солтүстік бұғылар ғана емес _________ жақсы игере алады. Біркатар кұстарды да қолға үйретіп, үй жануарларына айналдыруда белгілі жетістіктерге жеткен жағдайлар бар. Овцебыктар Бұғылар Арктика кояндары Арктика түлкілері Арктика жапалактары 45.Норка мен түлкілердің жабайы түрлерде кезікпейтін біркатар жаңа _______________ алынған. түр-түстері семіргіштері өсімталдары көбейгіштері жарамдылары 46.Табындап тіршілік ететін жануарларды қолға үйретіп, үй жануарларына айналдырудың ____________ жүретіні анықталған. Жеңілдеу Ауырлау Оңайлау Қиындау Жиілеу 47.Ежелгі мал шаруашылығы қамап бағуға негізделген. Жас төлдерді ___________ қамап бағып, жетілген соң ет кылған. Ол мал шаруашылыяғынын келесі өтпелі саты болып табылды. жайып бағуға сойып бағуға байлап бағуға қамап бағуға топтап бағуға 48.Иттердің жабайы аңдарды оңай таба алуына, үйді бөтендерден қорғауда таптырмайтын касиетін байқап адамдар алдымен оны қолға үйретіп, кейіннен уй жануарына . Айналдырды Жасады Жасай алды Болды Толды 49.Алғашқы үй жануарына айналған ит болды (б.э.д. ___________ мын жыл алдын). Ол қоректі өзіне өзі тауып жеді, адамдардан қалған калдықты жеді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 50.Одан әрі ___________, артынан шошка да қолға үйретіліп, кейіннен үй жануарына айналдырылды. 1.кой мен ешкі 2. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Шошкалар - бәрін жейтін жануарлар. Жабайы қабандар адамдар түрған жерге жакын келіп жайылған. Ал адамдар болса оларды аулап, қолдан тамақ қаплдыктарын беріп, семіргеннен кейін ___________ жеген. Сойып Пісіріп Үйітіп өлтіріп 52.Соңынан олар буаз шошқаларды үстап, қолда төлдетіп, торайларын қолда бағып, семіртіп сойып жеген. Осылай-осылай ________ үй жануарларына айналдырған. Шошқаларды Қойларды Ешкілерді Сиырларды Түйелерді 53.Мүйізді ірі қараны колға үйрету мен үй жануарына айналдыру көп кейін жүзеге асырылған, адамдар азды-көпті отырықшылыкка өткен кезде болған. __________ сиырлардан да кейін колға үйретілген. Жылқылар Қойларды Ешкілерді Сиырларды Түйелерді 54.Малды қолға үйрету бір ғалымдар айтқандай, жай сүйіспеншілік емес, онын ар жағында материалдық алғы шарттар жатыр. Адам өзі түрған жердегі _______ , өздерінің кандай да бір кажетгіктерін өтейтін жануарларды қолға үйреткен. Жануарларды Шошкаларды Қойларды Ешкілерді Сиырларды 55. _______________ ақырында кандай жануарлар колға үйретілу керек, кайсысы жабайы түріңде кала беру керек соны айқындап берді. Адамдар қажеттігі Адамдар әуестігі Адамдар ептілігі Адамдар іскерлігі Адамдар қайсарлығы 56. Солтүстікте бүғылар үй жануарына айналдырылса, _______________бүғысы жабайы күйінде қала берді. Оңтүстік Батыс Шығыс Солтүстік Африка 57.Жануарлар дүниесі өте ______________. Қазіргі зоология оны сегіз зоологиялык типке бөледі. Хордалыларға жататын үй жануарлары омырткалылар подтипіне жатады. Алуантурлі Аз Көбі Қызыкты Қызығарлык 58.Подтиптің __________ классы бар: жақсүйексіздер (круглоротых), шеміршекті балыктар, сүйекті балыктар, қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар, күстар, сүткоректілер. Алты бес төрт үш жеті 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Екі Үш бір Бес алты 60.Балықтар класынан соңғы кезде жабайы сазаннын ұрпағы - карп, омыртқасыздар подтипі, насекомдар класынан ________, жібек құрты, кошенель үй жануарына айналдырылды. Ара Шыбын Дрозофила Жауын қүрты Аскарида 61.Үй жануарларынын басым бөлігі ауылшаруашылығы жануарлары. Ондай үй жануарларын ауылшаруашы- лық деп атайтын себебі - оларды өсіру ауыл шаруашылығы ___________ қандай да бір өнім алатын бір саласы болып табылады. өнеркәсібінің шаруашылықтын колхоздың совхоздын фермердін 62.Сиырлар тегі бойынша екі туыска бөлінеді: бүқатектес (Bos) және ____________ и (Bubalis dadelus). Буйволдар Гаялдар Зубрлар Бизондар Лосьтар 63.Бұқатектестер өз кезегінде төрт түрге бөлінеді: нағыз мүйізді ірі кара (Bos taurus), үндінің маңдайлы бүқалары — бантенгтер, гаурлар, гаяльт (Bos bi- dos),___________ (Bos poephagus), бизондар (Bos bison). Олардын көбі жабайы түрінде де кезігеді. Қодастар Сиырлар Бизондар Гаяльттар Зубрлар 64.Бұл ауылшаруашылық жануарларынын ен көп таралған түрі. Онын жабайы тегі ғалымдардың көбі еуропа турын есептейді.Оның басты таралған аймағы _______ болды. Аздап ол Сібірде, Қытайда, Солтүстік Африкада, Сирияда, Палестинада кездесетін. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Жорж Кювье айтқандай жер бетінде мүздык кезеннің өзінде ұзын мүйізді күшті жануарлар турлар болған. Оның сонғы сиыры Полынада 1627 жылы атылған. Тур — өте ірі жануар (________ кг массалы, иығынан биіктігі 200 см-ге жететін), ірі үзын мүйізді, қара-коңыртүсті. 800-1200 800-900 900-1000 1000-1100 1100-1200 67.Турдын куатгылығы мен күшініц мол болғандығы сондай ежелгі эпостар мен мақалдарда кездеседі. Орыстар күші көптерін тур деп атаған. Ол жануарлардын күшін, жылдамдығын, төзімділігі туралы Юлий Цезарь, ______ , Карл Великийлерде азған. Владимир Мономах Пушкин Тургеньев Достаевский Гоголь 68.Ғалымдар турлардың: еуропалык, азиалык жэне африкалық __________ түрін ажыратады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 69.Мүйізді ірі қараны зерттеуде акад.Лискун мен швейцариялық ғалым ______________ ұсынған краниологиялык әдісті пайдалануға болады. Рютимейер Дарвин Ламарк Найт Зеттегаст 70.Зебу (Bos taurus indicus) - ерекше африка-азия текті сиыр түріне жатады. Зебудың екі индия жөне араб түріне ажыратады. Онын өзіндік ерекшелігі иығында ет-майдан түратын өркеші болады. Онысының массасы _________ кг. 8-10 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 71.Ол өркеші өзінше қоректік зат депосы болып табылады. Ол организм тіршілігінде аса манызды роль атқарады. З.К.Вердиев айткандай, зебу табиғаттын небір экстремаль жағдайларына төзімді келеді, __________ ауырмайды. Пираплазмозбен Туберкулезбен Бруцеллезбен Плазмолизбен Фасциолезбен 72.Зебудін басы сүйірлеу, салыстырмалы түрде бет жағы үзынша, беті томпақ. касиеті жаксы, сүті майлы, онын төзімділігін жаңа мүйізді ірі кара тұқымдарын шығаруға пайдаланылуда. Еттік Сүттік Майлык Жүндік Жұмыстык 73.Кейінгі жылдары зебудін малбасы айтарлықтай өсіп келеді. Ресейдегі зебутектес малдар саны миллионнан асты. Бір ғалымдар ________ тегін бантенг десе, екінші біреулері — құрып кеткен африка туры деп есептейді. Зебудің Турдың Гаялдын Зубрдың Лосьтің 74.Үнді маңдайлы бүқаларының түрі бар: бантенг, гаур және гаял. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Орташа Ірі Кішкентай Төмен Жоғары 76.Бұл жануарлар- Бантенгтер жабайы да, колға үйретілген де түрінде кезігеді. Үндікытайдын, Индонезияның ________ аралдарынын түзды суларына жақын жерлерде тіршілік етеді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 77. Бантенгтер Бали аралдарында үй жануарына айналған. Мүйізді ірі қарамен шағылыстырса _________ ұрпақ алуға болады. ұрпақ беретін ұрпақ бермейтін жақсы жаман орташа 78.Гаур (Bos gaurus) —джунглияның жабайы бұқалары. Ірі, күшті жануарлар, массасы _____________ кг-нан асады. Иығындағы биіктігі 200 см-ден асады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Индия Тайланд Бангладеш Пакистан Қытайда 80.Гаял (Bos bidos frontalis) - ipi жануар, гаурдан шыккан. Гаял сүті __________ болып келеді. Вьетнамда тіршілік жасайды. Майлы Майсыз Айлы Айсыз Аппақ 81.Моңғол қодасы (Bos poephagus). Биік таулар жануары. Отаны — ________. Үйге үйретілген де, жабайы да түрлері кезігеді. Ерекшелігі кеудесінің төменгі жағы жүндес болып келеді. Тибет Қытай Тайвань Жапония Вьетнам 82.Қодастың жанындағы жүнінін үзындығы _______ см-ге жетеді. Кеуде омырткаларының арка өсінділері өсіңкі болып келеді. Басы үлкен, мүйізі ұзын. Аталықтары 340—400, аналықтары — 230— 280 кг тартады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 500 400 300 200 600 84.Аналыктарын мүйізді ірі қарамен шағылыстырса ұрпақ береді, аталықтары ұрпақ бермейді. II, III ұрпак будандар салыстырмалы түрде сүтгі, сүті майлы (_________ кг-ға дейін сүт беріп, майлылығы 5—5,5%) және еті де жаксы. 2500 2400 2300 2600 2700 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 10 11 9 8 7 86.Бизоны (Bos liison). Бизонның екі түрі бар: _______________ және еуропалык, немесе жай зубр. Олар үйге үйретілмеген. Саны онша көп емес. Американ Австралия Африка Еуропа Арктика 87.Зубрлар — ipi жануарлар: аталыктарының массасы _______ , аналықтарынын массасы 600—700 кг, иығындағы биіктігі 200 см. 800-1000 600-700 700-800 800-900 900-1000 88.Зубрлардын кеудесі орасан үлкен, бастары үлкен, маңдайы биік, моиыны кыка, күшті, жүндес, жүні үіын болът келеді. Аяқтары мыкты, түсі ______. қара-сұр көк- сұр ақ- сұр боз- сұр ақ-сары 89.Зубрлар орман алаңқайларында тіршілік етеді, өздері таңдаған жердің маңынан шықпайды. Оларды ________, жаңа сиыр тұқымдарын шығаруға мүмкіндік бар. Будандастырын Шағылыстырып Ұрығын алып Қолдан ұрықтандырып Тасымалдап 90.Зубрлар тек бірнеше ___________ ғана тіршілік жасайды. Қазіргі кезде олардын санын кебейтуте арналған іс-шаралар қарастырылған. Қорыктарда Ормандарда Көл жағасында Арктикада Австралияда 91.Американ бизондары — Жаңа Дүниенің бұрындары көп болған сиыр түрі. АҚШ-та 19 ғасырдың ортасында ________ млн.-нан астам бизон болған. 60 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 92.Онын көптеген табындары прерийларда тіршілік жасаған. XIX ғасырдың 60-ыншы жыддары Америкада Чикаго мен Сан-Франциско арасында транс- континенталь ________ салына бастады. темір жол тас жол қара жол ағаш жол су жолы 93.Америкада Батысқа ағылғзн жұмысшыларды етпен камтамасыз ету керек болатын. Осыған байланысты бағалы _________ түрін кыру басталды. Оны қорғау үшін арнайы коғам кұрылды. жануар өсімдік омырткасыздар омыргкалылар бунақденелілер 94.Американ бизоны еуропа түрімен салыстырғадда кішілеу. Аталықтарының массасы 700, аналыктарының _________ кг. 450-500 300-350 350-400 400-450 500-550 95.Буйволдар (Bubalus dadelus). Оларды африка және азия бизоны деп _________ бөледі. Азия буйволдарын индия буйволы (арни, немесе аноа) және фнемесеппин буйволы (томароа) деп бөледі. Екіге Үшке Төртке Беске . алтыға 96.Дүние жузі бойынша _______ млн.-нан астам буйвол бар. Олар шамада б.э. бұрын шамада 4 мың жыл алдын үй жануарына айналған. Олар ежелгі индия буйволы — арнидан шыккан. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 97.Буйволдар — күдтті, төзімді, қара-сүр түсті, жем-шөпті де талғамайтын жануар. Ересектері ________ кг, итығындағы биіктігі 180 см -ге жетеді. 450-500 300-350 350-400 400-450 500-550 98.Буйволдардын терілері сиырдыкінен ________, тер бездері болмайды десе де болғандай; мүйіздері шомбал, артқа қайрылған. Қалыңдау Жұқалау Сарылау Қаралау Алалау 100.Буйволдардың желініінде екі-ақ бөлік болады. Буаздығы ________ күнге созылады, лактация кезеңі — 6-8 ай. Буйволдарды негізінен жұмыс малы ретінде пайдаланады. 310-316 305-310 310-315 315-320 320-325 І0І.Буйволдардан сонымен бірге олардан майлылығы 7—9% _________кг сүт алады. 800-900 700-800 800-850 850-900 900-950 102. quidas). . Жылқылар тұқымдасы _______ туыстан тұрады: есектер, жартылай есектер, зебр және нағыз жылқылар. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 103. Онын тек екеуі ғана есектер мен жылкылар ғана үй жануарларына айналған. Жылкы алдымен _______ пайда болып, содан кейін барып Азия мен Еуропаға коныс аударған. Солтүстік Америкада Оңтүстік Америкада Африкада Азияда Еуропада 103. Жылкылар алдымен Азияда, содан кейін барып Еуропада қолға үйретілген. Ол ________ дәуіріне түстас келеді. Қола Мыс Тас Бор Темір 104. Америкаға үй жануары ретінде жылкылар біздін эрамыздың ____________ ғасырында әкелінді. В. О. Ковалевский жұмыстары бойынша жылкылар тұқымдасы олардын денесі ірілену бағытыңда дамыған. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Tiс аппаратының күрделілену, аяғындағы саусақтарынын азаюы бағытында: үштік кезеңдегі төрт саусақты эогипустан бір саусақты жануар __________________, Пржевальский және тарпанға дейін дамыған. Көптеген зерттеушілер жылқыларды үш типке: шел, дала және орман жылқылары. Гиппарионға Сиппарионға Сипонға Милонға Гнпонға 106.Жабайы жылқылар тегінен біздің күнге дейін Пржевальский жылқысы ғана келіп жеткен. Оны 1879 жылы орыс ғалымы Н.М.Пржевальский Азияда (________ шөлінен) көрген. Дәл бүгінде Монголиядан кездестіруге болады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 107. Пржевальский жылқысы – бұл жануардын бойы онша биік емес (________ см); кеудесі қысқа, кең; басы шомбал, үлкен, кекілі болмайды, құлағы қысқа; мойны жуан, қысқа; аяқтары жіңішке, каштанды (терінің мүйізденген өсіндісі). 124-130 100-105 105-110 110-115 115-140 108. Пржевальский жылкысы. Булан түсті, жалы мен құйрығы қара, арқа жотасында кара жолағы болады. Мінезі жабайы. Тісі мықты, беттері өзіндік бұдыр. Жануарлар өте ________, онша үлкен емес үйірмен жүреді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 созылады. Ормандық жылқылармен, есекпен ұқсастығы жабайы жылқылардын негізгі бір түрі екендігін дәлелдейді. Пржевальский жылқысы үй жылкыларымен оңай шағылысады. Будандары ұрпақ береді. 340-350 300-310 310-320 320-325 365-330 110. Екінші үй жылқысынын тегі деп тарпандарды есептейді, олар ________________ ғасырда толықтай жойылын кеткен. Тарпандар дала типті жылкылардын бір туысба- сы ретінде қарастырады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 111. Есектер (Equus asinus) — салыстырмалы түрде онша үлкен емес жануарлар. Иығындағы биіктігі ______ см. Олардын екі түрге ажыратады: сомалий және эфиопия-нубий есектері. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 112. Жабайы да үй есектері де кездеседі. Жабайы есектер тек Африкада кезігеді. Есектер жылқылардан алдын үй жануарына айналған. ____________ елдерінде жылкы келмей жатып есектерді жұмысқа пайда- ланған. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Африка Еуропа 113.Үй есектері Еуропа мен Азияда кеңінен таралған. Бұл өте бағалы көнбіс жануар, жылкылармен жақсы шағылысады. Шешесі биі әкесі есек болса кашыр, шешесі есек әкесі жылкы болса лошак алынады. Оның бағалы буданы - . 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 114. Қой (Ovis aries). Үй жануарлары ішіндегі ен бір саны көп жануар. Олардығ тегін ___________ қиынның киыны. Өйткені оған өте көп жыл болған. Анықтау Білу Сезу Дәлелдеу Сендіру 115.Қой тұқымдары да өте көп, онын жабайы тектері де көп. Көптеген ғалымдардын пікірінше қой б.э.д. _________мың жыл алдын үй жануарына айналған. Олардың тегі жабайы кезігетін муфлонды, аркар, аргалилар деп есептейді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 116. Қойдың уй жануарына айналуында және полиорталыкты деген екі көзқарас бар. Моноорталыкты Центроорталыкты Полигенорталыкты Моногенорталықты Цитрогенорталыкты 117. Кейінгі кездегі цитогенетикалых зерттеулер нәтижесінде үй қойларының тектер саны да, шығу орталықтары да _________ түсті. Азая Көбейе Жинақтала Дәлелдене Топтала 118. Муфлон (Ovis musimon) — жабайы қойлардын ішіндегі ең кішісі. Жерорта теңізінің Корсика, ________ аралдарында мекендейді. Сардиния Сарделия Корделия Кордина Сарделька 119. Муфлон Солтүстік қойларынын тегі болып саналады. Еуропаның солтүстігі мен Азияның солтүстігіне кең таралған. Қысқакұйрық Ұзынкүйрык Жалпаккүйрық Жіңішкекұйрық Томпақкұйрық 120. Аркар (Ovis агсаг) — муфлонмен салыстырғанда ірірек жануар. Қазасқстанның, Орта Азиянын, ____________ тауларында мекендейді. Жіцішке, үзынкүйрық Ресейдің онтүстік еурпоалық, азиялык бөліктеріне таралған қойлардың тегі деп есептейді. Ауғанстаннын Пакистаннын Ираннын Ирактын Сириянын 121. Қазіргі кезде аркарларды жібекжүн қойлармен шағылыстырып жана қой ________ шығаруға пайдалануда. Тұқымдарын Түрлерін сорттарын штаммдарын портттарын 122. Аргали (Ovis ammon) — құйрыкты қойлардың тегі, Орта Азия, Камчатка, Аляска тауларында тіршілік жасайды. Бұлар ipi жануарлар, мүйіздері күшті дамыған, ширатылып кетеді. Қошкарлары _________ кг-ға дейін тартады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 123. Қойлар _________ тіршілік ететін жануарлар. Жабайы түрлерінің жүндері катты, қылшық жүнді, кысқа; аяктары мыкты, Бұлшық етті. Топталып 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 124. Ешкі (Capra aeqagus)— ежелгі үй жануары. Олар койдан алдан колға үйретілген. Ешкілердін отаны Балкан түбегінен бастап _______ дейін, Шығысында Гималаи тауларына дейін алып жаткан тауларда тіршілік еткен. Батыска Шығысқа Онтүстікке Солтүстікке Оөтүстік-Батыска 126. Олардын жабайы тегі - Закавказьянын токал ешкілері мен гималай шиыршық мүйіз текелері __________. Меркул Маркул Марку Мерку Миерку 127. Шошка (Sus scrofaferus). Шошқалар Жер шарынын көптеген жерлерінде қолға үйретілген. Онын негізгі ошақтары — Азия, ________ , Жерорта тенізі жағалаулары. Европа Австралия Америка Африка Евроазия 128. Сонысына орай казіргі шошкалардын үш жабайы тегі болған деп есептейді: еуропалық, шығыс-азиялык және жерортатеңізі жағалаулык жабайы қабандар. Олардын ең ірілері— еуропалағы. Ол ________ кг-ға дейін тартады; иығындағы биіктігі 90-100см; бас сүйегі үзын, тіп-тік профильді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 129. Шығысазиялык жабайы кабан еуропалығынан гөрі кішірек, бас сүйегі қыска, имек. Оларды қолға үйрету Еуропада, _______ (Индия, Вьетнам) және Африкада жүргізілген. Азияда Австралия Америка Африка Евроазия 130. Жерортатеніздік жабайы кабан Жерорта тенізі жағалауы елдерінің шошқаларынын тегі деп есептейді (неаполитан, итальян шошкалары). Жерорта-теніздік ____________ будан шошқа екендігін атап айтуымыз керек. Шошкалардын Иттердің Сиырлардын Түйелердін Ламалардын 131. Түйелер (Camelidas). Түйелердін екі түрін екіөркешті (бактриан) және бірөркешті (дромедар) ажыратады. Бұл ірі өте төзімтал жануарлар, тірі массасы _______ кг, иығындағы биіктігі 2 м, одан да асады. 700-800 500-600 600-700 800-900 900-1000 132.Оларды тасымал жануары ретінде пайдаланып, етін жейді, сүтін ішеді, жүнін алады. Аналықтары ботасын ______ ай көтереді. Түйе шаруашылығы Орта Азия мен Қазақстанның, Ресейдін біркатар облыстарының басты мал шаруашылығы. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 133.Орта Азия аудандарында негізінен бактриандарды асырайды, олар осында жабайы да кезігеді. Бактриан аты Орта Азияның Бактрия мемлекетінен бастау алады. Осы жерлерден ________ Еуропаға керуенімен келіп тұратын. Олар жақсы акклиматизацияга көнгіш. Түйелер Сиырлар Жылкылар Шошқалар Пілдер 134. Таралу ареалы үлкен. Оңтүстігінде африка шөлдерінен бастап солтүстігінде Бурятияға жетеді. Бактриан мен дромедар жаксы будандасады. (нар) жук малы ретінде де, бір нәрсе тартуға да пайдаланады. Онын басы жылдан-жылға көбейіп келеді. Будандарын Ұрпақтарын Гнбридтерін Қоспаларын Тоспаларын 135. Түйе тұқымдасына (Lama glama) да жатады. Өркешсіз түйелер туысы. Оларды екі түрге бөледі: гуанако және викунья. Бұл түрлер Чилиде, Аргентинада, Перуде, Боливияда таралған. Ламалар Түйелер Пілдер Жылқылар Сиырлар 136. Ламалардың _______ онда олардың жейді, жүнін алады, бір нәрсе тартатын (вьючные)жануарлар ретінде пайдаланады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Мамығын 137.____________ (Cervidae). Оларды колға үйрету Сібірде жана тас ғасырында жүзеге асқан. Бұғылар үй жануары ретінде де, жабайы да Ресейдің солтүстігінде тіршілік жасайды. Бүғылар Түйелер Пілдер Жылкылар Сиырлар 138. Солтүстік бұғыларды тундралык және ормандык деп екі экологиялык түрге ажыратады. Орман бүғысы ipi: аталыктары __________, аналыктары — 120 кг.-ға дейін тартады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 140. Бұғы шаруашылығы — солтүстіктін _______-дан астам кіші халықтарынын айналысатын ісі. Сондықтан да Ресейде осы шаруашылықты дамытуда арнайы іс шаралар атқарылуда. Бүғылар тасымал малы ретінде пайдаланылып, еттерін жейді, сүтін ішеді, терісін пайдаланады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 142. Қүс үй күсы ретінде жылкы,иттерден әлдеқайда кейін пайдаланылды. Үй тауыктары жабайы банки тауыктарын шығып, Индияда колға үйретілді. Еуропаға ________ арқылы әкелінген. Үй үйректерінің жабайы тегі шүрегей үйрек (кряква). Үй казы жабайы сүр каздан шыккан. Иран Ирак Түркменстан Өзбекстан Қазақстан 143. Үй қояндары (кролик) (Oryctolagus cuniculus). Үй кояндары жабайы жерқазар кроликтерден шыккан. Салыстырмалы түрде жуырда (б.э.дейін I ғасырларда) ________ қолға үйретілген. Испанияда Италияда Францияда Белгияда Швейцарияда 144. Жабайы кроликтер _________ , Оңтүстік Еуропада, Австралияда, Ресейде, Оңтүстік Батыс Украинада кездеседі. Солтүстік Африкада Испанияда Италияда Францияда Белгияда 145. Үй _________ бағалы ауылшаруашылык жануарынан саналады. Олардан түбіт пен тері алынып ғана қоймай, дәмді, жүғымды ет те алынады. Қояндары С.иырлары Жылқылары Ешкілері Қойлары 146. Қолға үйретуге байланысты жабайы ________ көптеген өзгерістер болған. Олар жабайы тектеріне ұқсамайтын да болып кеткен. Жануарларда Микробтарда өсімдіктерде санрауқұлақтарда Штаммдарда 147.0лардың өзгермелілігіне байланысты үй жануарларының таралу ________ кеңейген. Олардың өнімділігі, дене бітімі, түр-түсі өзгермелі. Ареалы Аймағы Ауданы Территориясы Облыстары 148.0лардың жабайы түрлерінің түсі негізінен біртүсті болып келетін болса, жасырғыш болып келсе, ауылшаруашылык жануарларында өте алуантүрлі: қарадан бастап, ақ, алаға дейін, мүйізді ірі қарада – қара-аладан бастап, коңыр, қызылға дейін т.б. Жылқыларда Жануарларда Микробтарда өсімдіктерде санраукүлактарда 149. Қолға үйретіліп, өнімділік бағыттарынын өзгеруіне байланысты дене бітімі типтері де алуан түрлі болып өзгерген. __________ сүтті тұқымдары жіңішке денелі типті, етті тұқымдары — кең денелі типті т.с.с. Сиырдың Жылкылардың Қойлардын Ешкілердің Ешектердің 150. Бір түрге жататын ауылшаруашыл жануарларының да дене көлемі өзгерген: жылқылардың арба тартатын түрінің массасы (тяжеловоз) _______ кг, ал кішкене жылқы пони — 200—250 кг (кортық жылқы 90—100 кг). 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 151. Гиссар койы каракөл қойдан 2,5 есеге дейін, шошканың ірі ақ тұқымы тірі массасы зорға 6—8 кг-ға жететін қортық шошкадан _____________ есеге дейін ауыр болып келеді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 152. Үй жануарлары эволюциясы өнімділігіне байланысты күрт өзгергіштігімен сипатталды. Жабайы сиыр жылына ________ кг ғана сүт береді. 300-400 200-250 250-300 300-350 400-450 153. Мәдени зауыттык тұқым сиырлары жылына 3-тен 25 мың кг-ға дейін сүт береді. Ярослав тұқымды сиыры Вена бір тәулікте __________ кг сүт; ал куба сиыры Убре Бланка — 110,9 кг сүт берген. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 155. Үй жануарларынын өнімділігінің артуы оларды жақсы бағып-қағуға, қолдан сұрыптауға байланысты. Адамдар жануарлардын ________ белгілерін байкап калып, өсіруге сондайларын алып қалып отырған. Жаксы Қызык Қызығарлык Жақсылау Ыңғайлы 156. Нәтижесінде адамға кажетті белгілер пайда болып, өнімділігі үлғая түскен. Басынын алдынғы жағы кысқара түскен, мүйізді ірі қаранын мүйіздері қыскарып, жуандығы да жіңішкере түскен, шошқалардың азу тісі (клык) _________. Кішірейген Үлкейген сопайған қоқайған шоқайған 157. Қойларды тұмсықтары _________, өркештене түскен. Қазіргі кезде тоқал сиыр да өсіре бастаған. дөңейіп тегістеліп кішірейіп үлғайып сопайып 158. Үй жануарларының каңкасы өзгере бастаған, мысалы, жануарлардын кеуде және күйрық омыртқаларынын саны арта түскен. Жабайы шошкада 13-14 кеуде омырткасы болатын болса, үй шошкаларда оның саны _________-ға жеткен. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 159. Терілері де өзгеріске үшыраған. Жүндері де өзгерген. Терілерінде қатпарлар түзілген. Үй жануарларынын, әсіресе етті тұқымдарынын тері ас- ты май кабаты . Қалыңдаған Жінішкерген Үлғайған Азайған Семізденген 160. Жүндес койлардың талшықтары жіңішкеріп, иректігі ______, немесе пайда болған. Арткан Азайған Көбейген Иректенген тегістелген 161. Меринос қойлар жүнінің жінішкелігі жабайы тегімен салыстырғанда 4-5 есе жіңішкерген, қылшығынын қалындығы ________ микронға жеткен. Жақсы Жаман Нашар Болымсыз Болдырымды 163. Үй жануарларына айнала отырып ішкі органдары да ұзындыктары бойынша өзгерген. Жаксы жем-шөп бергенге байланысты ас корыту органдары, әсіресе ішектері ұлғайған. Ал жүрегі, буйреп, өкпе көлемі са- лыстырмалы түрде _________. Кішірейген Үлғайған Сорайған зорайған ағарған 164. Тек шапкыш атгарда ғана өкпе көлемі ұлғайған. Қолда ұстау үй жануарларының организмінде көптеген ___________ өзгерістерге де ұшыратқан. Физиологиялық Биологиялық Генетикалык Палеонтологиялык Эстетикалык 165. Көптеген жануарлардын көбею функциясы да жаксарған. Жабайы тектерімен салыстырғанда үй жануарлары ерте жетіледі. Төлшілдігі де ___________. Артқан Кемейген Тартқан ұқсаған ұқсамаған 166. Бірінші және екінші төлшілдігі деп бөледі. Бірінші төлшілдігі деп жануардың потенциаль көбею мүмкіндігін айтады. Ол ұрықтануға қабілетті гамета ____________ анықталады. Санымен Сапасымен Концентрацнясымен Жылдамдығымен шамасымен 167. Екінші төлшілдігі деп — бір аналыктан бір жылда алынатын тірі төл санын айтады. Бастапкы төлшілдік жабай жануарларда __________ болады. Жоғары Төмен Темен Шемен Кемен 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Енген Енбеген жаяулаған қаяулаған заяулаған 172. Сонғы кезде жануарлар мінез қүлқын арнайы ғылым _____________ зерттейді. Оны білу жануарлар мінез-күлқын басқаруға, оларды жемдеу мен тынықтыру уакытын анықтауға мүмкіндік береді. Этология Эндокринология Эпизотология Эндология Генетика 17З. Жануарлар мінез-қүлкын баскару __________ өсіру жолын анықтап, өндірістік кешендер кестесін дұрыс түзуге мүмкіндік береді. Бағыталған Бағытталмаған Үйреншікті Үйреншікті емем Генетика 174.Үй жануарларында өнімділік артуға түк те __________ қасиеттер пайда болған. Ол белгілерді доместикациялық белгілер деп атайды. катысы жок катысы бар корреляциялы корреляциясыз жаксы 175.0ларға, мысалы, шошкалардын үлкен салпан құлағы, бас сүйегінің кыскаруы, үй итгерінің күйрығынын жоғары қайрылып түруы. Ондай _________ үй жануарларынын көптеген түрлерінде бар. Белгілер Қасиетгер Мүмкіншілік Сипат Мінез 176.0ның басты себебі — үй жануарларында жабайы жануарларға тән норма бұзылуы. Доместикациялык өзгерістер табиғи мутациялардың жиналуынан пайда болады. Ондай өзгерістер бір ареалда үзақ өсіруге байланысты комбинациялык өзгергіштікке, белгілі бір өнімділікке байланысты _______ өзгергіштіктерге байланысты пайда болған. Корреляциялык Регрессиялық Дисперсиялык Онтологиялык Филониялык 177. _____________ өзгерістер пайда болу организмнін икемділігін (пластичность) көрсетеді. Жануарлардын ондай қасиеттерін жана мал тұқымын шығаруға пайдаланамыз. Доместикациялык Эстетикалык Эгикалык Саяси Әлеуметгік 178. Жануар шаруашылығы дамуының __________ адамдардын материалдық мәдениеті дамуымен, коғамдың экономикалық дамуымен біртұтас. Тарихы Этапы Белесі Кезені Сатысы 179. Мал шаруашылығы тарихын жануарларды қолда үйрету басталудан бастаған дұрыс, ол жаңа тас дәуірінен басталады. ________ (варварства) төменгі және жоғарғы сатылардан тұрады. Тағылық Мәдени Этикалық Эстетикалык Саяси І80. Тағылықтың орталық сатысы ____________ жануарларды қолға үйретуден басталады. Ал батыста — егін шаруашылығы басталудан басталады. Жоғарғы сатысы темір балкытып, жетілдірілген еңбек құралдарын жасау кезеңінен басталады. Шығыста Батыста Онтүстікте Солтүстікте Оңтүстік-Батыста 181.0сы кезден бастап үй жануарларын арба тартуға, жер жыртуға пайдалана бастады. Бұрында айтылғандай ең әуелде үй жануарларын __________ бақты. Қамап Байлап Сайлап Жайлап Майлап 182. ¥сталған жабайы жануарларды қораға қамады. Кейіннен шөбі мол жерлерде _____________ топтар пайда бола бастады. Олар иегізінен мал шаруашылығымен айналысты. Бақташы Табыншы Қойшы Сиыриіы Жылқышы 183. Бақташылар өз қажеті керектіден әлдеқайда артық өнім өндіре бастады. _______ алмастырудың алғы шарттары жасалынды. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 184. Негізгі алмастыру тауары мал және мал өнімдері болды. Алғашқы коғамдык жұмыстар бөлінуі басталды. Үй жануарларын асырау жеке түлғаларға (негізінен жанүя бастары және патриархаль қауым) байлык жинауға мүмкіндік берді Осының бәрі __________ қайта күруларға әкеп соқтырды. әлеуметгік Мәдени Этикалық Эстетикалық Саяси 185. Жанүяда да төнкеріс болды. Мал бағатын еркектер болғандықтан солар жанүя басы болды. Матриархат орнына патриархат келді. Адамдар ______ осы кезде алуантүрлі бола бастады. Тіршілігі Мәдениеті Этикасы Эстетикасы Саясаты 186. 0сылайша екінші рет-енбек бөліске түсті — өнер (ремесло) егіншаруасшылығынан бөлініп шыкты. Алғашқы _________ кұрылыс ыдырап кетті. Қауымдық Феодалдык Коммунистік Капиталистік суфистік 187. Мал шаруашылығы да көшпенді және отырыкшы екі салаға бөлінді. Алғашкы қауымдық құрылыс ______ шаруашылығы өте қарапайым болды, Бұл кезеңде тек ауыл шаруашылыяғының осы саласы тек қапыптаса бастады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 188. Қүлдык кұрылыс Мысырда (Египт) б.э.д._________ ғасырда пайда болды. Ол Рим мен Грекияда жаксы дамыды. Қүлдык дәуір Ресей территориясында да болды. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 189. 0лардан Қаратеңіз маңы, Алтайдағы, Закавказьедегі Урарту-Наир скифтер мен __________ мемлекеттерін атауға болады. Сарматтар Сурмат Формат Фуримат Суримат 190. Бұл кезеңде ________ шаруашылығы мен жібекжүн қой шаруашылығы маңызды болды, аздам ірі кара мал шаруашылығы да дами бастады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 192.0ны сондай-ак, өгіздер сиякты ауыр жұмыстарға пайдаланды. Қүлдык кезеңде мал шаруашылығынын практикалық негізі қалана бастады, оларды _____________ бойынша бағалай бастады. дене бітімі конституциясы экстерьері нйтерьері қалыптасуы 193. Мал шаруашылығы негіздерін жасауда славян малшылар айтарлықтай үлес қосты. Біздін дәуіріміздін I ғасырында славяндар асыл тұкымды мал сата бастады, малдарын ________ сатты. Хорезмге Бұхараға Қоқанға Ташкенге Алматыға 194. Жылқыларға сұлы беріп, кысқа шөп дайындады. __________ қара мал өсіруге, құс өсіруге де көңіл бөлді. Жануарлар арасында жіктелу басталғанмен, әлі мал тұқымы айтарлыктай болмады. Орыстар Болгарлар Румыидар өзбектер тәжіктер 195.Осы малдарды будандастыру жұмысы да басталды. __________ биемен шағылыстырып қашыр алды. Есекті Зубрды Бантенгті Сиырды Шошканы 196. Федальдық құрылыс кезіндегі мал шаруашылығы. Бұл әлеуметгік-экономикалық __________ кезінде барлық жануарлар саласынын дамуына жағдай жасалынбады. Құрылыс 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Период 197. Шаруашылық жеке-даралық, көптеген соғыстар, шіркеу билігі, сауатсыздык жануарлар өсірудің одан әрі дамуына, жетілуіне мүмкіндік бермеді. ___________ түзілу процессі баяу жүрді, тек біреу-жарым мемлекеттерде ғана жүрді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 мәдениеттің жоғары болуына байланысты ахалтеке, араб жылқы тұкымдары шығарылды. Шығыста Батыста Онтүстікте Солтүстікте Оңтүстік-Шығыста 199. Бұл жылдам, төзімді жануарлардын араб- жауынгерлерінің арқасында шапқыш тұқымдары шығарылды. Олар болса, ________ көптеген жылқыларын жақсартуға колданылды. Еуропаның Американын Австралиянын Африканын Азиянын 200. Арабтар жылқыны жақсартудын белгілі бір әдістерІн калыптастырды. Олар тек ___________ бойынша ғана жануарларды сұрыптамай олардың тегіне де карайтын болды. дене бітімі конституциясы экстерьері интерьері қалыптасуы 201. Римде рим жылқысы, _________ Еуропа рыцарь жылкысы шығарылды. Бұл жерлерде асыл тұқымды, жылкы шаруашылығын алып баратын жылқы зауыттары пайда бола бастады. Батыста Америкада Австралияда Африкада Азияда 202. Испанияда жібек жүнді меринос қойын өсіру жақсы дамыды. __________ рыноктағы басты тауарлардың біріне айналды. Ол өз кезегінде меринос қой тұкымын асылдандыруға ынталандырды. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Былғары 203. Феодализм дәуірінде шошка шаруашылығы дамуына да, _________ шаруашылығы дамуына да біршама жағдай болды. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 204. ______________ мал шаруашылығы. Феодалдық құрылыстан кейін орнына капиталистік формация орныға бастады. Ол ауыл шаруашылығына тубегейлі өзгерістер алып келді. Капитализмдегі Социализмдегі Империализмдегі Коммунизмдегі Федализмдегі 205. Өнеркөсіптің __________ дамуы, қаладасғы халық өсімі, сауда- саттыктың дамуы, тамакка деген және шикізатқа деген сұраныстың артуы — осынын бөрі мал шаруашылығынын дамуына игі әсер етті. Қарқынды Баяу 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 206. Капитализмнің бастапқы сатыларында тұқым жасаудың қарқынды дамыған кезі. Бір ғасыр ішінде XVIII ғасырдын ақырында _________-ден астам жануар тұкымы шығарылды. 100 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 207. Тұқым жасалу үй жануарларынын үлкен өзгергіштігіне байланысты. Сонымен бірге _________ базасынын жаксаруына да байланысты болды. Жем-шөп Белок Липид Стероид Жем 208. Ағылшын мал мамандары ____________ Ч.Коллинг, И. Тулей дүние жүзінін бәріне белгілі жануарлар тұқымын шығарды (мүйізді ірі қараның шортгорн, герефорд, шошқанын ірі ақ тұқымын, қойдың лейстер, жылкынын ағылшын шапқыш тұқымын және б. шығарды). Р.Беквелл Дарвин Геккель Шванн Шлейден 209. _________________ шығарумен қатар оларды белгілі бір өнімділігі бойынша мамандандыру процессі қатар жүрді. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 210. _____________ ғасырларда асыл тұқымды мал шаруашылығының даму кезеңі болды. Көптеген елдерде жылқы зауыттары, асыл тұқымды ірі қара шаруашылықтары, қой және шошка шаруашылыктыры пайда болды. XVIII—XIX 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 211. 0ларды бағып-қағу айтарлықтай жаксарды. Осы кезеңде асыл тұқымды мал шаруашылығы _______________ мал өсірушілердін коопреативтері құрылуы он ыкпал жасады. Дамуына өргендеуіне ілгеріленуіне алғабасуына жоғарылауына 212. Алғашқы жылқылардың асылдандыру кітабы _______ жылы Англияда пайда болды, осыдан кейін барып қалған елдерде басқа да жануарлар түріне асылдандыру кітаптары пайда бола бастады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 213. Қой бонитировкасы, аталықтарды ұрпағының сапасы бойынша тексеру жұмыстары ендіріле бастады. Осы кезенде _______ сүттілігі мен сүтінін майлылығы жөнінде бақылау жүргізіле бастады. Сиырлардын Ешкілердің Жылқылардын Шошқалардың Ешектердің 214. ___________ жануарлардың көрмесі ұйымдастырылып, шапқыш аттарды ипподромдарда жарыстыру сияқты іс-шаралар ұйымдастырыла бастады. Асыл тұқымды Аборрген Гибрид Қоспа Шошпа 215. _____________-малөсірушілердін жетістіктері негізінде жануарларды сұрыптау мен жүптаудың әдістері пайда бола бастады. Селекционер Заводчик Тұқымжасаушы Сорттүзуші Микробтар тексеруші 216. Ол кездегі жануарларды ___________ жұмыстары эмпириялық болды, оны малөсірушілік өнер (скотозаводским искусством) деп аталынды. Бірақ ол зоотехникалык ғылымның негізі болып табылатын. Асылдандыру Тексеру Жаңа тұқым жасау Жаңа сорт шығарушы Сорттау 217. Оны құруда отандық және шетелдік зерттеушілердің еңбектері айтарлықтай болды. Олардан экстерьер туралы ілімнің авторы К. Буржелді (1712—1779), будандастыру негізін қалаған ________________ (1703— 1788), Юстинусты, Г. Натузиусты, Г.Зеттегастты атауымыз керек. Ж.Бюффонды Ч.Дарвинді Э.Дарвинді Ж.Ламаркты Л.Кельрейтрді 218 0рыс ғалымдарынан алғашқы зоотехния профессоры _________ (1711 —1800) атауымыз керек. Оың мал өсіру, сүт малын жақсарту жөнінде көптеген еңбектері болды. М.И.Ливановты Ч.Дарвинді Э.Дарвинді Ж.Ламаркты Л.Кельрейтрді 219. Ол жібекжүн қойларды өсіру жөнінде, __________________ маңызы жөнінде, аталықтарды ұрпағы бойынша бағалау жөнінде, сыртқы орта факторларының тұқымдық қасиеттерге әсері жөнінде және де басқа мал шаруашылығына қатысты көптеген еңбектері болды. туыс будандастырудын инбредингің будандастырудың шағылыстырудын коспа жасаудың 220.Жануарлардың жеке дамуы. ______________ осы өте манызды биологиялық ерекшелігін зерттеуге көптеген ғалымдардын еңбегі арналған. Жануарлардын Өсімдіктердің Микробтардың Балдырлардын Саңрауқүлақтардын 221.0л организмнін жеке дамуы ілімінің (онтогенезе) негізі болып табылады. Онтогенез теориясы кейінгі __________ жыл ішінде молекулярлы биология мен генетиканың дамуына байланысты әсіресе карқынды және жемісті жасалып келеді. 15-20 10-15 5-10 20-25 25-30 222. _____________________ -генетикалык зерттеу әдісі жануарлардын өсуі мен даму заадылықтарын білуде білімімізді терендете түсті. Оларды басқарудын жаңа мүмкіншіліктерін ашып берді. Молекулярлы 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 223. 0рганизмнің жеке дамуын білу ең алдымен жануар өсе келе барып өзіне тән тұқымдық, түрлік ерекшеліктерге ие болады. Сонымен бірге өзіне ғана тән ____________ (конституция), экстерьер, өнімділігі айқындалады. дене бітімі экстерьер интерьер стеньер сутеньер 224.Осы __________ кезінде ата-аналарынын өзгергіштігі мен тұқым жалғастығы жүзеге асады. Онтогенез Филогенез Ценогенез Стеногенез Биогенез 225. Ол организмнін ішкі табиғи факторлары мен коршаған орта әсерлесуінен қалыптасады. Жануардың сүттілігі, етгілігі, жүмыртқалағыштығы, жүнінің түсімділігі, __________ сияқты шаруашылыяққа пайдалы қасиеттері белгілі бір қоршаған ортада организмнің нәсілдік негізі дамуының арқасында ғана қалыптасады. Шапқыштығы Резвость Шапшаңдығы Жорғалығы Желгіштігі 226. Басқаша айтсақ жоғары өнімді жануар алу үшін оны өсіре білу керек. ___________ негізінен бірімен бірі байланысты екі процесстен өсу мен дамудан түрады. Ол екі сөз бір-біріне жақын болғанымен, екеуі бірдей емес. Онтогенез Филогенез Ценогенез Стеногенез Биогенез 227. ________________- организмнін өлшемдік параметрлерінін артуын айтады. Ол негізінен белокты, майлы заттардын жиналуымен сипатгалады. Өсу организм көлемі ұлғайып ғана жүзеге аспайды. Сонымен бірге дене арасалмағы да өзгеріп отырады. Өсу деп Даму деп Жетілудеп Семіру деп Есею деп 228. 0сынын нәтижесінде сапалық өзгерістер пайда болады. Жануарлардың өсу негізінде үш әртүрлі процесс жатыр: ____________, олардың массасының артуы және көлемінің үлғаюы, клеткааралық құрылымдардың артуы. клеткалар бөлінуі клеткапар азаюы клеткалар көбеюі клеткалар жетілуі ткандар бөлінуі 229. 0суді әртүрлі __________ әрқалай түсіндірген. В. Ру, Г. Дриш, К-Сент-Илерлер өсу деп жануар денесінін, көлемінін, сассасының барлық дерлік үлғаюын түсінген. Ғалымдар Адамдар Зертгеушілер Тексерушілер Көрушілер 230. Өте ірі эволюционис-биолог _____________ өсуге мынадай анықтама берген: «Организмнің актив бөлігінің еркін энергиясы артады, демек көлемнің барлық көлемі өсуі өсу емес». И.И.Шмальгаузен М.И.Ливанов Ч.Дарвин Э.Дарвин Ж.Ламарк 231. _______________ бойынша өсуді былай сипаттаған: «Өсу деп организм клеткаларының массасының, ткандары мен органдарынын, сызыктык және көлемдік өлшемдерінің артуы, ол тірі заттардын түрақты сандық өзгеруі аркылы жүзеге асады». К.Б.Свечин И.И.Шмальгаузен М.И.Ливанов Ч.Дарвин Э.Дарвин 232. Жануар денесінде майлы заттардын, немесе судың артуы аркылы болған өзгерістер өсу процессін сипатгай алмайды. Оған екі мысал келтіреміз. Бор- дақылағанда өсуін тоқтатқан __________ семіреді, оның тірі массасы артады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 233. Ересек құйрықты қойлар шөбі мол жайылымда құйрығына май жинайды (__________ кг). Бұл жағдайларда организм массасыныяң артуы өсу процессі болып табылмайды. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 234. Жас жануарлардың өсуі актив зат алмасу нәтижесінде жүреді, организмде белоктар жи- накталады, ересек организмдерде Бұл процесстің си- паты басқаша ( түзілуі жүреді). Май 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Ыдырау Ассимилияция Диссимиляция Стеризация Понизация 236. Ғылымда әзірге өсу мен дамудың қарымкатынас туралы бірізді көзқарас жоқ. Мысалы, аса ірі ағылшын биологы ____________ пайымдауынша даму өсу процессінен туындасйды. Дж.Хеммондтын К.Б.Свечинның И.И.Шмальгаузеннын М И. Ливановтын Ч.Дарвиннің 237. Бірқатар ғалымдар даму деп организм құрылымынын күрделіленуін түсінеді, органдар мен ткандар жіктелуін түсініп, өсуді дамуда басты роль атқарады деп есептейді. ____________ өсу жануардын жеке дамуының басты көрсеткіші деуі шындыққа жанасымды. Н.Н.Колесниктің Дж.Хеммондтың К.Б.Свечинның И. И. Шмальгау зенны н М.ИЛивановтың 238. ______________ айтуынша организм дамуы өсу процессі мен жіктелуінің нәтижесі. Жіктелу (диффеоенциация) бағыты мен формасы біржағынан кезегімен келіп отыратын онтогенезбен бақыланса, екінші жағынан организм өсуі жүріп отырған қоршаған орта- мен бақыланып отырады. В. И. Федоровтын Н.Н.Колесниктің Дж.Хеммондтын К.Б.Свечинның И.И.Шмальгаузеннын 239. _________________ арасындағы байланыс — онтогенез кезіндегі сандық өзгерістер мен сапалык өзгерістер арасындағы байланыс. Ол екі процесс бірі-біріне байланысты және бір-біріне негізделген. Өсу мен даму Өсу мен қартаю Өсу мен азаю Өсу мен көбею Өсу мен жетілу 240. Жануарлар __________________ деп организм құрылымының күрделіленуін, оның органдары мен ткандарының ма- мандануы мен жіктелуін айтады. дамуы картаюы азаюы көбеюі жетілуі 241. Басқаша айтсак, даму дегеніміз клетка ішінің сапалық өзгерісі, – әр организмде зигота түзілгеннен бастап ересек күйге жеткенше, ата-аналары сиякты формаға еніп, көбейетін дережеге жеткенше болатын __________ органдар түзілу процессі. Процесстер Үрдістер Оқиғалар Өзгерістер Ерекшеліктер 242. Жануарлар онтогенезі процессінде бір жагдайларда __________ күшеюі өсу процессінін баяулауымен қабат жүрсе, кей жағдайларда қаркынды өсу организм дамуының баяулауымен сипатталады. Жіктелу Дифферекциация өзгерістер ерекшеліктер оқиғалар 243. Сондай-ақ олардың екеуінің де қарқынды жүруін, және кейде екеуінің де, мысалы, коршаған орта жағдасйы нашарлаған кезде, қарқыны төмендеп қалатын жағдайы болады. ______________ салыстырганда насекомдарда онтогенездің кезеңдерге бөлінуі айқын байқалады, онда даму мен өсу процессінің бірі болса, бірі болмайды. Сүт қоректілермен Бауырымен жорғалаушылармен Қүстармен Қосмекен ді лермен Омыртқасы здармен 244. 0лардын қарқынды өсуі түрлену араларында ғана жүреді. Ал дамуы тек түрлену кезінде ғана жүреді. Жануарларда бұл ___________ параллель жүріп, бір-біріне әсер етеді. Процесс Үрдістер Оқиғалар Өзгерістер Ерекшеліктер 245. 0рганизм дамуы зигота түзілуден басталады. ________________ата-анасынын хромосомалык та, хромосомалык емес те жүйелері болады. Зиготада Клеткада Бластомерде Бластоцистада Плакулада 246. Көптеген ғалымдар қазіргі цтогенетикалық зертгеулерге сүйеніп, зиготаның даму потенциясы _________________ материалының градиенттеріне жөне зигота эктоплазмасының біркелкі болмауына байланысты деп есептейді. Эндоплазма Идиоплазма Цитоплазма Гиалоплазма Кариоплазма 247. __________________ бойынша ол онтогенездін градиенттер арақатынасы. Зигота бөлінген кезде алынатын хромосомалық емес материалдан кейіннен эмбрионнын әртүрлі ткандары пайда болады. Н.А.Кравченко В. И. Федоров Н.Н.Колесник Дж.Хеммонд К.Б.Свечин 248.3игота бөлінген кездегі хромосомалык емес материал ыдырауы — жіктелудің алғашқы сатысы, ал артынан барып дифференциация себебі ядро материалынын өзгеруі болып табылады. Гендер дамуға тек _____________ фазасында ғана актив араласа бастайды. Гаструляция Нейруляция Экстропаляция Беліну Жіктелу 249. Ол эмбрионныя химияляқ дифференциациясын туғызады. Одан әрі қандай да болмасын дамып келе жатқан организмде болатын өзгерістер ____________ факторларға байланысты. Генетикалык Физиологиялық Биологиялық Экологиялык Гистологиялық 250. Сонғы жылдардағы зертгеулер организм мен _____________ аппараты арасындағы байланыс тек тура ғана емес, кері байланыс та болатынын көрсетті. Хромосома Эктосома Липимома Диктиосома Нейросома 251. Көптеген экспериментгік материалдар ұрпақтар жаслғастығын туғызатын тек ядро материалы ғана емес, сонымен бірге цитоплазма материалы да айтарлықтай әсер ететінін көрсетті (ядро қабықшасы, мембрана, _________). Митохондрия Крист Базальды денешік Центрнольдар Диктносома 252. Цитоплазма гендерінің өзінше рекомбинациясы да байқалды. Цитоплазма ядро генетикалық информациясынын ұрпақтан ұрпаққа берілуіие актив араласады. Кейбір белгілердің ____________ емес тұқым қуатыны да белгілі болды. Ядролық Клеткалық Органдық Ткандық Мембраналық 253. Әрбір организмде алыс та, жақын да туыстарынан қоршаған орта жағдайында қалай дамуы тұқым қуалайды. Нәтижесінде әрбір ________ ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келе жатқан жануардың сол тұріне, тұкымына тән организмнің жеке қасиеттері қалыптасады. Организмде Органда Тканда Клеткада Жүйеде 254.3иготада (тұқым қуатын негіз ретінде) барлык өзінен бұрынғы жануардын сол түрінін даму тарихының ізі болады. Ол организмнін - ____________. филогенезі отогенезі эмбриогенезі ценогенезі гистогенезі 255. ____________ деп тұқым қуатын информацияиың бар жиынтығын айтатынын еске саламыз, ол организм дамуының бас (генеральная) жолы. Генотип Фенотип Стеротип Филотип Биотип 256. Түрдің үзақ уакыт түрактылығын тек осымен ғана түсіндіруге болады. Жануар ______________ кезінде ересек дараның фенотипін калыптастыратын сол генотип ашылғандай болады. онтогенезі филогенезі эмбриогенезі ценогенезі гистогенезі 257. ______________ — дегеніміз онтогенездің белгілі бір даму сатысындағы дараның бар белгілерінің комплексі. Фенотип организмнін нәсілдік қасиеті мен коршаған орта әсерлесуінен қалыптасады. Фенотип Генотип Стеротип Филотип Биотип 258. ________________ маңызды биологиялық қасиеті филогенезді қайталай алуы — тектерінің тарихи даму жолын қайталай алуы. Сонымен онтогенез (организмнін жеке дамуы) дегеніміз қысқа уақыт ішінде түрдін тарихи дамуын қайталауьі. Зиготанын Кпетканын Бластомердің Бластоцистаның Плакуланын 259.Ч.Дарвин бойынша түрлердің эволюциялык өзгерістері - жеке даму кезінде болатын өзгерістер. 1866 ж. ___________ өзінің биогенетикалық заңын шығарды. Геккель Н.А.Кравченко В. И. Федоров Н.Н.Колесник Дж.Хеммонд 260. Ол бойынша онтогенез дегеніміз филогенезді қысқаша қайталап шығу. Оныңша филогенез онтогенездік дамудың бірден-бір себебі болып табылады. ____________ онтогенездің бірден-бір себебі деу қате пікір. Филогенезді онтогенезді эмбриогенезді ценогенезді гистогенезді 261. Аса ірі эволюционист __________ филогенез деп бірқатар онтогенез бөліктерін теріп алуын түсінеміз деп көрсетті. Онтогенез тек филогенездің нәтижесі ғана емес, сонымен бірге онын непзі болып табылады. А.Н.Северцев Н.А.Кравченко В. И. Федоров Н.Н.Колесник Дж.Хеммонд 262. __________________ кезінде көптеген ұрпактың онтогенез кезінде болған турдің калып қалуына, дамуына се- беп болған, өзгерістер теріліп алады, кон- центрацияланады және бекіп калады. Филогенез Онтогенез Эмбриогенез Ценогенез Гистогенез 263. _______________ онтогенез кезінде тұқым қуалау арқылы жүзеге асып, онтогенез негізін құрайды, онтогенезді тектері жүрген жолмен багыттайды. Филогенез Онтогенез Эмбриогенез Ценогенез Гистогенез 264. _________________ кезінде ұрпақтар арасындағ байланыстар жыныс клеткалары арқылы жүзеге асып, керіннен екінші байланыс формаларымен күрделілене түседі: а) аналық клетканы қоректік материалдармен қамтамасыз ету; Эволюция Революция Экология Биология Топология 265.6) қүрсақтағы даму жағдасйы; в) анасынын қоректік сүті; г) ұрпағына деген неше түрлі қамқорлық түрлері; д) тіршілік дағдыларьга еліктеу арқылы үйрету ж.б. Осы сияқты екінші байланыс формаларын кенес ғалымы _________ ұрпақтардың биологиялық контакты деп атады. И.В.Промпов А.Н.Северцев Н.А.Кравченко В. И. Федоров Н.Н.Колесник 266. Екінші байланыс формаларын зертгеуғе қазіргі _____________ қызығушылық танытады. Ғылым Биология . Генетика Биотехнология Гистология 267. Жанаурлар _____________ организмнің генотипінде бар мүмкіншіліктер ешуақытга толығымен жүзеге аспайды. Фенотипінде Генотипінде Стеротипінде Филотипінде Биотипінде 268. Ол жүзеге асу үшін оған тиесілінше жағдай керек. Демек жануар дамуы үшін, онын генотипіндегі мүмкіншіліктер іске асу үшін. _____________ организм белгі-қасиеттері қалыптасатын коршаған орта жагдайы сай болуы керек. Онтогенез Филогенез Эмбриогенез Ценогенез Гистогенез 269. Организм дамуы жоғарыда айтылғандай сатылы жүріп отырады. Организмнін барлық даму кезеңін ______________ және постэмбриональды деп екіге бөледі. Көптеген ғалымдар оны даму сатылары деп атайды. Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постэмбриональды Постнатальды 270. 0рганизм өсуі мен дамуының бәріне ортақ бірқатар заңдылықтары бар. Оған бірінші кезекте даму про- цессінің қайтымсыздығын айтуымыз керек. Екіншісі, өсу процессіцніцң жасына қарай ________ отыруы. өзгеріп өзгермей бірқалыпты буркалыпсыз қайтымды 271. Организмнін _______________ дамуы бірқалыпты жүрмейді. Организм дамуының қарқынды жүруі эмбриональды дамудың бастапқы састыларында болады. Бұл кезеңде эмбрион әліжіктелмеген клеткалардан түрады. Оларда әлі арнайы функция қалыптаспаған болады. Эмбриональды Цитэмбриональды Г истэмбриональды Постэмбриональды Постнатальды 272. Жіктелмеген клеткалар жылдамырақ өседі. Егер жылқы эмбрионының өсу жылдамдығы массасынын келесі екі еселенуімен есептейтін болсақ, онда эмбриональды кезеңдегі өсу жылдамдығы __________ кезеңнен әлдеқайда көп болып шығады. Постэмбриональды Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постнатальды 273. Шошқа эмбрионы _____________ күндігінде өз массасын 5 күнде , ал 90-100 күндік торайлар - тек 10 күнде, немесе өсу қарқыны екі есе төмен. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 274. Жалпы көлемі үлғайған сайын жануарлардың массаларының екі еселену мерзімі үзара береді. Барлык сүтқоректілердің дерлік зиготалары бірдей болады. Жасына орай массасының ____________ қосылуы (прирост) бірдей уақытга өзгеруі бірақта әртүрлі. Абсолютті Салыстырмалы Салютті Валютті Эвкалипті 275. Ең карқынды эмбрион дамуы буаздыктын сонғы ________________ бір бөлігінде жүреді. Әртүрлі жануарлар эмбриональды дамуы да әртүрлі, жана туган балаларынын да массасы әртүрлі болады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 276. Жануарлардын туған кездегі массасы манызды селекциялык белгі болып табылады. Ол оарганизмнің әрі карай қалай дамуынын көрсеткіші болын табылады. Симменталь кара малынын жаңа туған кездегі массасы мен 6-айдағы массасынын арасындагы корреляция коэффициенті + ____________ ±0,03, даласның қызыл малында +0,71±0,07 те болған. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 278. Ересек жануарлардын негізінен эмбриональ даму мерзіміие және оның жылдамдығына байланысты болады. ______________ жануарлар салыстырмалы түрде жылдам дамығанмен, актив өсу мерзімі ірі жануарлармен салыстырғанда айтарлықтай аз болады. Ұсақ Ірі майда сайда лайда 279. Тіршілік жасау мерзімі өсу, дене көлемі, өсімталдығы, қоректету типіне байланысты екеңщгі анықтаіған. Жануарлар ___________ кезеңі мен дене массасы көп болған сайын тіршілік жасау мерзімі көп болады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 қартаю 280. _______________ мәліметтеріне қарағаңоа шөпқоректі жануарлар ет қорекгі жануарлармен салыстырғанда көп жасайтыны анықnалған. Жануарлардьщ төлшілдігі тіршілігі үзақтығымен кері байланыста болады. А.Л.Марқушин И.В.Промпов А.Н.Северцев Н.А.Кравченко В. И. Федоров 281. Атап айтқандай өсу ________________ тіршілігінің әртүрлі кезеңінде әртүрлі. Өсуді тірі массасы мен өлшемдері арқылы аныктаңды. Тірі массасының аріуын абсолютгі және салыстырмалы түрлерге ажыратады. Жылдамдығы Қаркыны Макраіы Максатгылығы Удеуі 282. Абсолютті өсу деп тірі массасының белгілі бір уақытта өсуін, артуын айтады (тәулікте, декадада, айда, жылда). Ол кг өлшемімен көрсетіледі. Жануардың абсолюпі өсуі кезеңнін ақырғы масса көрсеткіші мен бастапкы көрсеткішінш айырмасын арадағы __________ санына бөлгенге тең болады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Тәулік 283. 0ның абсолютті өсуін мына формула бойынша анықтайды: А =(W1-W0)/t а = (W1-W0)/g А = (W0-W1)/g С = (W1-W0)/g В = (W1-W0)/t. 284. Абсолютті өсу дене массасының бірлігін уақыт бірлігінде сипаттап, нағыз өсу жылдамдығъш көрсете алмайды. Ол үшін салыстырмалы __________ шығарады. өсуін дамуъш қаркындауын қартаюын семіруін 285. 0л пайыз аркылы беріледі. Оны шығару формуласы мынадай: В = [(W1-W0)/ W0]х100 В = [(W0-W1)/ W0]х100 D = [(W1-W0)/ Wg]х100 С= [(W1-W0)/ W0]х100 А =[(W1-W0)/ W0]х100 286. ________ олардың тіршілік үзақтығынан әлдеқайда аз. Сондықтан көптеген елдер ғалымдары шаруашылықта пайдалану мерзімін ұзарту бағытында жұмыс жасап жатыр. Шаруашылық пайдалану мерзімі Өнімділігі Өмірлік өнімділігі Белгі-қасиетгері Конституциясы 287. Қазіргі кезде мықты дене бітімді жануарларды шаруашылықта үзақ уақыт пайдалану үшін арнайы бағытта өсіруге көп назар аударылуда. Бұл міндеттің мәні - бір сиырдан кемінде 8—10 бұзау алып, ______________ мың кг сүт сауу. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 288. Ол әсіресе біздер үшін керек, себебі біздерде сиырларды ________ -ақ жыл пайдаланады. Бірақта, ұзақ уақыт пайдаланатын шаруашылықтар да бар. «Караваево» шаруашылығында 462 рекордистка өсірілген. Олар 6—7 лактацияда жыл сайын 6—7 мың кг сүт берген. 1. 5-6 2. 2-3 3. 3-4 4. 4-5 5. 6-7 289. Өмір бойы кей сиырлардан алынатын сүт 48 968-нан 120 246 кг-ға дейін жетеді. Опытница мен Краса сиырларын __________ жылға дейін пайдаланған. Полынада Сива сиырын 35 жыл бағып, 30 рет төлдеткен. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 290. Венгер сиыры 32 жыл жасаған, ал Англияда галловей тұқымды сиыры — 40 жыл жасап, одан 30 бүзау алған. П.Маркушиннің мәліметі бойынша- сиыр 40 жыл, шошка — 22, қой — 21, жылқы — _____________ жыл жасаған. Көрсеткіштер әртүрлі. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 291. 0рганизм гүлденуі мен қартаюын күнтізбектік жасымен анықтау қиын. Жануарларда күнтізбелі жасы мен реаль организм тіршілік қабілетінен бөлек карау керек. Шөпқоректі жануарлар етқоректілермен салыстырғанда көп жасайды. ____________ анықтағандай тіршілік үзақтығымен төлшілдігі арасындағы кор реляция кері болып келеді. А.П.Маркушин И.В.Промпов А.Н.Северцев Н.А.Кравченко В. И. Федоров 292. _______________ дамуының тағы бір өзіндік ерекшелігі — организм өсуінің бірқалыпсыздығы ғана емес, оның әрбір бөліктері өсуінің де біркалыпсыздығы, әсіресе жануар қаңқасының. Жануарлар Организм Орган Ткань Өсімдіктер 293. Ол әрине жасына қараб дене бітімінін өзгеруіне әкеп соқтырады. Сондықтанда дене массасы мөліметгеріне косымша ____________ (статей) де өлшемін алып отыру керек. дене бөліктерінің конституциясының экстерьерінің интерьерінің тканының 294. ____________________ жануарлардың бір ерекшелігі - жасына қарай дамуы. Қаңқа салмағы басқа дене бөліктерімен салыстырғанда жануар туғаннан кейін аз өзгеретіні анықталған. Ауылшаруашылық Өндірістік Өнеркәсіптік Шаруашылык Табындык 295. Ол көрсеткіш мүйізді ірі карада жасы келген сайын азая түседі. Сиырда _________ %, қойда 18- 7%, жылкыда 30-13%. Орталык және перифериялык қанқалар да өзгереді. 1. 35-10 2. 25-10 3. 15-10 4. 1.0-5 5. 5-0 296. ________________ каңқаға бас сүйегі, омыртка жотасы, қабырғалар, төс сүйегі, құйрығы жататынын, ал шеткі қаңқа бөліктеріцне — аяқтары, жауырыны, жамбас сүйектері жататынын еске салып кетеміз. Орталық Шеткі Орташа Көбінше Азынша 297. Кеміргіштер мен жыртқыштар ____________ ертелеу кезінде туады. Сондыктан оларға бірінші тип канқа дамуы тән. Онтогенездің Филогенездін Эмбриогенездің Ценогенездін Гистогенездің 298. Жануарлар _____________ орталық бөлігі болсын, шеткі бөлігі болсын калыптасу ерекшеліктері эволюциялық факторларға байланысты. Қанкасынын Органынын Тканының Функциясының Қызметінін 299. Дене бөлімдерінің де бірқалыпсыз өсуі анықталған. _____________ мәліметіне қарасақ қарқынды өсу көлемдік өсуімен алмасып отырады (кеңдігі, тереңдігі, үзынчығы). Кемігі мол шеткі қаңқа организмнің эмбриональды да, постэмбриональды да кезеңдерінде өсуіне ықпал жасайды. А.И.Овсянниковтың А.П.Маркушиннын И.В.Промповтың А.Н.Северцевтың Н.А.Кравченконың 300. _____________ дамудың тұқымдық кезеңінде орталық қанка қарқындырақ өседі (бас сүйегі, кеуде, омыртқа жотасы, қабырғалар). Сәл кейіндірек (эмбрион кеэеңі) шеткі қаңқа бөлігі жылдам өсе бастайды (аяқтары, жауырыны, жамбасы). Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постэмбриональды Постнатальды 301. Бұзау шеткі _______________ толығымен қалыптасып барып туады. Әр турлі жануарлардың қацқасы дамуын келесі кестеден көруге болады. Барлык жануарлардың да қаңқасы эмбриональды кезеңде жақсы өседі. Қанқасы Органы Тканы Функциясы Қызметі 302. Жануар тіршілігінде __________________ өте маңызды роль аткарады. Ол тірек және қорғаныс қызметін аткарады. Органдар қозғалу жүйесінің бір компоненті болып табылады, жануардын жалпы дене бітімінің (конституции) мықтылығын қамтамасыз етеді. Қаңқа Органы Тканы Функцнясы Қызметі 303. Міне сондықтан да сүйек калыптасуы мен оған әсер ететін факторларды білудің әрбір мал ______________ керектілігі сонда. Бұл әсіресе жануарларды мықты дене бітіміне, өнеркәсіптік технологияға бейімдеп бағытты өсірген манызды болады. Маманына Селекционерге Бригадирге Табунчикке Механизаторға 304. Жеке ішкі органдарда бірқалыпты еспейді. Олардың бірі ерте қалыптасса, екінші біреулері — кейіндірек қалыптасады. Әрбір ___________ өзінің өсу, кайыптасу кезеңі болады. Органнын Қаңқасынын Тканының Функциясының Қызметінің 305. _______________ бірінші болып месқарын қалыптасасды, онан сон — ортан қарын (сетка) және қырыққатпар. Бүйен эмабриональды дамудын екінші сатысында қаркынды өседі, туардан алдын ол толығымен қалыптасып болады. Ірі қарада Щошқада Қойда Итте Жылқыда 306. Ал басқа бөлімдер әлі өсу үстінде болады. Ішектін жіңішке бөлімі тоқ ішектен алдын қалыптасады. Эмбрионал даму кезінде бауыр да қарқынды өседі, өйткені алғашкы даму сатыларында ________________ жасаушы орган болып табылады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 308. ________________ дамудын тұқымдық(зародыш), эмбрио- налды(предплодный) және эмбриондык(плод) үш кезеңі болады. Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постэмбриональды Постнатальды 309. ______________ аналық клетка ұрықтанғаннан эмбрион толық имплантация жасағанша созылады. Бұл кезде плацента қалыптасады және қызметке кіріседі, сол түрге, тұқымға тән органдар мен ткандар жүйесі, жануардың дене бітімі мен тіршілік кызметіне тән жүйесі тузіледі. Тұқымдық фаза Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постэмбриональды 310. ____________________ — тұқымдық кезең соңынан төл фазасының басына дейін созылады, ал төл (плод) фазасы төлалды фазасынан туғанға дейін созылады. Төлалды фазасы Тұқымдық фаза Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды 311. Сиыр эмбрионының қарқынды өсуі _____________ күнге, қойдыкі — 100—105 , шошкаларда — 80—85 күнге созылады. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 312. Эмбриональ даму жағдайына байланысты тұқымдық, төл фазасы езгеруі мүмкін. Жануардың __________________ дамуы ерекшелігі төл мен анасы организмінің күрделі байланысы арқылы қалыптасады. Бұл байланыс плацента арқылы жүзеге асады. Эмбрнональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постэмбриональды Постнатальды 313. __________________ анасы мен дамып келе жатқан эмбрионның арасындағы заттар алмасуын қамтамасыз ететін орган. Ол арқылы сондай-ақ тыныс алу, қоректену, зәр шығару жүзеге асады. Плацента Артерня Вена Капилляр Аоорта 314. _____________________ көлемі, котиледон аппараты ауданы соңында жана туған жануардың көлемі мен тіршілігін анықтайды. Плацента Артерия Вена Капилляр Аоорта 315. Жануардың күрсақта дамуы үзақтығына нәсілдік факторлар, азықтандыру жағдайы, жануарды күтіп-бағып пайдалну тәртібі де әсер етеді. ______________ мәліметтері бойынша құлынын ұзақтау көтерген биеден (7—10 күнге) асылдығы жағынан бағалы қүлын туады В.О.Витт АИОвсянников А.П.Маркушин И.В.Промпов А.Н.Северцев 316. Ұзақтау эмбриональ даму нәсілдік қасиет болып, бағалы ___________ белгі болып табылады. Селекциялық Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постэмбриональды 317. ____________________ даму кезеңінде мынадай фаза немесе сатыларға бөлуге болады: жана туғанның дамуы, суттік кезең,жыныстық жетілу кезеңі, функциональ жетілген кезең (барлық физиологиялық қызметі мен өнімітн толықсу фазасы) және қартаю. Постэмбриональды Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постнатальды 318. Қартаю кезінде жануар организміндегі диссимиляция процессі ассимиляция процессінен артады. _______________ дамудын әрбір кезеңі өзінше морфологическнялық, физиологическиялық және биологиялық ерекшеліктерімен сипатталады. Постэмбриональды Эмбриональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постнатальды 319. Жануарлардың өсуі мен дамуына нәсілдік қасиетгері де, қоршаған орта да әсер етеді. Нәсілдік қасиеттер ішкі секреция бездері, нерв жүйесі, сондай-ақ жануар өсу сипатын аныктайтын, _________________ жеке дамуының заңдылықтары да әсер етеді. Организм Орган Ткань Гаструла Нейрула 320. ____________________ процесстерін анықтайтын нәрсе қазір — дезоксирибонуклеин (ДНҚ) және рибонуклеин (РНҚ) қышқылдары екендігі белгілі болды. Осы қышқыддардың мөлшері жануарлар органдары мен ткандарында жасына байланысты өзгеріп отыратыны анықталды. Формакалыптасу Органқалыптасу Тканьқалыптасу Нервқалыптасу Қаңқақалыптасу 321. ___________________ жалпы заңдылыктары бойынша жануар органдары мен ткандарындагы ДНҚ мен РНҚ концентрациясы басында жылдам, соңынан (жасына байланысты) баяу азаяды. Онтогенездің Филогенездің Эмбриогенездің Гистогенездін Цитогенездін 322. ___________________ жүйесінің өсу мен дамуға әсері. Эндокрин жүйесі жануар организмінде бастапкы даму сатыларында пайда болып, кейіннен өсу мен дамудың реттеуші жүйесіне айналады. Эндокрин Нерв Қанайналу Зәршығару Тынысалу 323.0ның ішінде ___________________, қалқан безі және жыныс бездері маңызды роль атқарады. Организмге онын әркайсысы өзінше әсер еткенменен, олардың функциясы бір- бірімен тығыз байланысты. Гипофиз Парафиз Эпифиз Цитофиз Гистофиз 324. ___________________ минераль, белок және су алмасуын реттейді, сондай-ақ организм өсуі мен дамуын стимульдайды. Қалқан безі жоғары физиологиялық активті йодқұрамды гормондар (тироксин, тиреглобулин, трийодтиронин ж.б.) синтеэдейді. Қалқан безі Гипофиз Парафиз Эпифиз Цитофиз 325. Бұл безді алып тастаса өсу мен даму күр тежеліп, жануар қортық болып қалады. Қалқан безінің гипофункциясы кезінде зат алмасуы бүзылып, жылуреттелуі төмендейді. Бездің ______________ организм дамуын жеделдетеді. Гиперфункциясы Гипофункциясы супер гипер класс 326. __________________ актавтілігі аргса салысіырмалы түрде газ алмасуы артады, соңдай-ақ кандағы үшқыш май кышқылдары мен фосфолипидтер мөлшері аргады. Аздаған тироксин гормоны дозасы жануардын өсуі мен өнімділігін артгырады. Қалқан безі Гипофиз Парафиз Эпифиз Цитофиз 327. _________________ (мидың төменп қосымшасы) ішкі секреция бездері жүйесіңде бір орталық орын алатын без. Гипофиз Қалқанбезі Парафиз Эпифиз Цитофиз 328. Ол шығаратын гормондар жануар өсуі мен дамуына орасан зор әсер етеді. Айрықша маңыздылары — өсу гормоны ( _________________), жыныстық жетілу гормоны (пролан) және лактоген (пролактин). Соматотропин Тирозин Тироксин Тиронин Пролан 329. ________________ гормоны клетка бөлінуі мен белокгар синтезін күшейтеді. Ол май алмасуына әсер етеді. Пролан жыныстық жетілуді стимулдайды, ал лактоген гормон сүт түзілуін ынталандырады. 1.Соматотропин 2. Тирозин 3. Тироксин 4. Тиронин 5. Пролан 330. ________________ алып тастаса жануар өсуі тежеледі, денеде май жиналуы артады, жыныс жүйесі кызметі жойылады. Гипофизді Қалқан безін Парафиаді Эпифизді Цитофизді ЗЗІ . Жас кездегі _______________ алдынғы бөлмінің функциясы артуы гигантизмге алып келеді. гипофиздің гиперфункциясы да акромегалия туғызады — аяқтары мен біркатар ішкі органдарының көлемі үлғайып кететін ауру. Гипифиздің Қалкан безінің Парафиідің Эпифиздің Цйтофиздін 332. ___________________ форма қалыптасу процессіне қатысатын, біз білетіндей, ішкі және сыртқы секреция бездерінен саналады. Мал шаруашылығында баягыдан жүргізіліп келе жатқан кастрация әдісін білеміз (жыныс безін алып тастау). Жыныс бездері Гипофиз Қалқан безі Парафиз Эпифиз 333. Кастрация жасаса қаңқа өсуі бұзылады, жануардын зат алмасуы, дене бітімі өзгереді, оргаиизмде күшті майтүзілу процессі жүреді. _______________ функциясынын күшеюі ерте жынстық жетілуте әкеп соқтырады, жылдам жетілуге өкеп соқтырады. Жыныс безі Гипофиз Қалқан безі Парафиз Эпифиз 334. Көптеген ____________________ функциясы максимумға жетілген кезең басында жетеді, қартайғанда онын қызметі күрт төмендейді. Эндокрин бездерінің Гипифиздін Қалқан безінін Парафиздің Эпифиздің 335. Көптеген сыртқы орта факторынан жануар өсуі мен дамуына әсер ететін азықтандыру жағдайы мен күтіп-бағу (температура, ауа ылғалы, жарык режимі, __________________). Тренинг Спринт Спрайт Трепайт Трепинг 336. Жануарлар өсіп дамуына азыктандырудын әсері. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 Корреляция 337. Азық жетіспеушілігі өсу жылдамдығын азайтады, жануар жетісіп дамымай қалады, өнімділігі төмендейді. Ал _________________ молынан болуы өсу мен дамуды жеделдетеді. жем-шөптің белоктың липидтің крахмалдың майдың 338. Мал азықтандыру сөз болғанда жалпы азықтандыру денгейін, онын толыққандылығын рацион структурасын (ондағы ірі_________, жем және сөлді жем-шөп арақатынасы) және коректік заттарды даму, өсу кезеңіне қарай бөлу. жем-шөп белоктың липидтің крахмалдың майдың 339. Азығының дұрыс болмауынан болатын жануарлардың жетілмей калуын бірнеше түрге белөді. _________________ оны мынадай үш түрге бөлді: -: эмбрионализм, инфантилизм және неотения. А.А.Малигонов В.О.Витт А.И.Овсянников А.П.Маркушин И.В.Промпов 340. __________________ - (жаңа туған төлдіңбастапқы даму сатысындағы эмбрионға үқсауы) — қүрсақта дамудың жеткілікті болмау құбылысы. Эмбрионализм Инфантилизй Неотения геотения сеотения 341. Эмбрионализм жануарды буаз кезінде жеткілікті азықтандырмаудан, және жасына жетпей ерте күйекке салудан болады. _________________ жетілмеу организмнің келесі барлық даму сатысыларында байқалып түрады. Эмбриональды Постзмбрнональды Цитэмбриональды Гистэмбриональды Постнатальды 342. _____________________ келесі белгілермен сипатталады: жана туған кездегі азғантай тірі массасы (бүзаулар 15— 17 кг), кеудесі үзын, аяғы кыска сияқты болып көрінеді, басы үлкен, түтік сүйектері жінішке, терісі өте жүка, жүні сирек, аурушан болып келеді. Эмбрионализм Инфантилизм Неотения Гистэмбриональды Постнатальды 343. ____________________— туғаннан кейінгі бастапқы сатыларда жетілмей қалу. Ол ересек жануарлардың төлге үқсап калуы. Мысалы, дене бітімі бойынша сиыр бүзауға үқсайды. Инфантнемесезм әдетте, жыныс органдарының жетілмей калуы, ұрпақсыздықпен, аяктары үзын, орталык каңқасы кыска болып келеді. Инфантилизм Эмбрионализм Неотения Гистэмбриональды Постнатальды 344. Бұл кеселдің басты себебі өсіп келе жаткан _________________ малды ұзақ уақыт жем-шөппен толық қамтамасыз етпеу, қарқынды өсу сатысында азық жетіспеуі, әрине бұл организм дамуын тұншыктырады. Жас Кәрі Ересек Толыққанды Жасамыс 345. ___________________— жыныс органдарының жас кезінде-ак ерте жыныстык жетілуі. Ересек организмдердін сырт көрінісінің есіп келе жатқан жас жануарларға ұксауы. Неотения Инфантилнзм Эмбрионализм Толыққанды Жасамыс 346. ___________________ мәнін А.А.Малигонов баска органдар қалыптасуға керекті барлық қоректік зат жыныс органдары дамуына кетіп калуымен түсіндіреді. Неотения Инфантилизм Эмбрионализм Толыққанды Жасамыс 347. Бұл кұбылыс жас төлдер мен буаз малды жақсы азықтандырмағаннан да болады. _______________ жануарлардын аяқтары ұзын, ал арт жағы шектен тыс биіктеу болып көрінеді. Бастары үлкен, жалпақ, қысқа кеуделі төменгі тірі салмакты болып келеді. Басқаша өсіп жатқан жануар сияқты. Неотения Инфантилизм Эмбрнонализм Толыққанды Жасамыс 348. __________________ жетілмей қалу түрлерінің де даму дәрежесі өсуді тежейтін нашар азықтандыру каншалықты үзаққа созылғанға байланысты. Жануар жетілмей қалуын болдырмау үшін оның себебін білу керек. 2.Шикізат 1 2.Моральдык 2 1.А =(W1-W0)/t 36 көп аз аздап көптеп жетерлік 350. ____________________ заңдылығының жалпы биологиялық мәні орасан зор. Ол азык жетіспеушілІктен болатын организм бөліктерін анықтап, каркынды азықтандыру кезінде кайсысынын жақсы дамитынын білуге мүмкіндік береді, жіберілген кемшіліктердің орнын толтыру мүмкіндігін карастыруға жәрдемдеседі. Жетілмей калу Озып кету Артыпкету Жетіп кету Кетіп кету жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2