“Қазақ философиясындағы дәстүр мен жаңшылдық

“Қазақ философиясындағы дәстүр мен жаңшылдық

Орындаған:Сайлхан Айым

Күні:15.11.23

Этномәдениетті диахронды жөне синхронды талдау дәстүр мен жаңашылдықтың (инновациялық) арақатынасы мәселесін алдыңғы орынға шығарады. Мәдениет өзінің кең мағынасында әлемдегі адам болмысының тәсілін білдіреді және бұл болмыс ұрпақтар сабақтастығымен, шындықты игерудің әлеуметтік-мәдени тәжірибесін тасымалдаумен анықталады. «Тіл мен мәдениет, — деп жазады И.Гердер, — өзінің бастауын әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерден алады».

• Этномәдениетті диахронды жөне синхронды талдау дәстүр мен жаңашылдықтың (инновациялық) арақатынасы мәселесін алдыңғы орынға шығарады. Мәдениет өзінің кең мағынасында әлемдегі адам болмысының тәсілін білдіреді және бұл болмыс ұрпақтар сабақтастығымен, шындықты игерудің әлеуметтік-мәдени тәжірибесін тасымалдаумен анықталады. «Тіл мен мәдениет, — деп жазады И.Гердер, — өзінің бастауын әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерден алады».
• Дәстүр позициясы әсіресе алғашқы қауымдық мәдениетте мықты (сондықтан да ол кезенді дәстүрлі деп те атайды). Жазу болмаған жағдайында мәдени сабақтастық әдет-ғұрыптарға сүйенеді. Американдық этнограф Маргарет Мид дәстүрлі мәдениеттің осы ерекшеліктеріне көңіл аударады және оны постфигуративті деп атайды. Бұл мәдениетте дәстүрлер басым-дылық маңызға ие болады, байланыс үлкеннен кішіге қарай жүріп, өткен шақ біржақты түрде болашақты айқындайды. Ғасырлар, тіпті мыңжылдықтар өткенімен барлық ескілік сақталады. «Менің әкелерім, ата-бабаларым не істесе, мен де соны істеймін», — деп жариялайды постфигуративті мәдениет өкілі.

Дәстүрлі медениет уақыттың түп-түзу желілік емес, циклдік өлшемін пайдаланады және оның негізіне кәдуілгі табиғи ритмдер (ырғақтар) жатады. Мысалы, қазақтың ай атауларын алайық: «көкек» — құстардың оралу уақыты, «мамыр» — жаңару кезеңі, «отамалы» — мал барынша тойынады, «қазан» — шөптің таусылуы, «қаңтар» — күннің қысқарылуы, қаңтарылуы және т.б. Минут, сағат, секунд сияқты уақыттың тура өлшемдері орнына қазақтар «ат шаптырым», «ет асым», «сүт пісірім», «бие сауым» және т.б. қолданады

• Дәстүрлі медениет уақыттың түп-түзу желілік емес, циклдік өлшемін пайдаланады және оның негізіне кәдуілгі табиғи ритмдер (ырғақтар) жатады. Мысалы, қазақтың ай атауларын алайық: «көкек» — құстардың оралу уақыты, «мамыр» — жаңару кезеңі, «отамалы» — мал барынша тойынады, «қазан» — шөптің таусылуы, «қаңтар» — күннің қысқарылуы, қаңтарылуы және т.б. Минут, сағат, секунд сияқты уақыттың тура өлшемдері орнына қазақтар «ат шаптырым», «ет асым», «сүт пісірім», «бие сауым» және т.б. қолданады

АҒАРТУШЫЛАР ФИЛОСОФИЯСЫ

• АҒАРТУШЫЛАР ФИЛОСОФИЯСЫ