Қазақ халқының рухани мəдениетінің ерекшелігі. Сəулет өнері
жүктеу/скачать 1,86 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қазақ архитектурасы.
Қошқар Ата қүлпытасы. Атырау облысы Арыстан баб кесенесі, 12 ғ. Айша бибі кесенесі — ХІ-XII ғасырлардағы сəулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Жамбыл облысы Жамбыл ауданында Айша бибі ауылында орналасқан. Сырты керамикалық плиталармен қаланып, ойып жасалған өрнектің сəн-салтанаты мен сан түрлілігі жағынан Қазақстандағы басқа мемориалдық-дəстүрлік ескерткіштер ішінде оған тең келетіні жоқ. Ескерткішті қалаған кірпіштердің əртүрлілігінің өзі таң қалдырады. Оның алғашқы қалпы біздің уақытымызға дейін тек батыс қабырғасында сақталған. Тараз қаласынан 18 км қашықтықта басқа да діни ескерткіш орналасқан. (XI- XIIғғ.) Кесене құрылысын 1897 жылы В.А. Каллаур, 1938 — 39 жылы А.Н. Бернштам бастаған К С Р О Ғ А Қ а з а қ ф и л и а л ы н ы ң т а р и х ж ə н е м а т е р и а л д ы қ м ə д е н и е т экспедициясы, 1953 жылы Қазақстан ғылым академиясының экспедициясы зерттеген. Қарахан кесенесі - Қазақстанда 11 ғасырдан с а қ т а л ғ а н с ə у л е т ө н е р і е с к е р т к і ш і . Қазіргі Тараз қаласының батыс шетінде. Кесене Қарахан əулетінен шыққан белгілі хан Ша-Махмуд Бұғра Қарахан қабірінің басына орнатылған. Күмбезі ғана құлаған кесененің төрт қабырғасы мен жылтыр кірпішпен өрнектелген қос мұнарасы 19 ғасырдың 90-жылдарына шейін сақталған. 1905 жылы оның құлаған бөлігі түгелдей бұзып алынып, орнына 1906 жылы жаңа кесене салынған. Жаңа құрылысты сол кездегі Ташкент ишаны Сайд Бакханов қаржыландырған. Кейінгі салынған кесене алғашқысына ұқсамайды. Қас беті Айша бибі кесенесіне ұқсас болғанымен, кірпіштерінің өрнектеліп қа лануы жағынан Бұқарадағы ортағасырлық Исмаил күмбезіне еліктеушілік байқалады. Қарахан кесенесі төрт бұрышты, ортаңғы кең бөлмеден жəне үш кіші бөліктен тұрады. Орталық бөлменің төбесі киіз үйге ұқсатылып жабылған. Артқы жағында екі мұнарасы бар. Кесененің қас беті оңтүстікке қараған, ал оның ішіндегі қабір оңт-тен солт-ке қаратыла қойылған. Кірер есігі аркалы қуыспен безендірілген. Қабырғаларының ішкі жағы кесененің бұрынғы өз кірпіштерімен қаланып, сыртқы жағын қалауға жаңа кірпіш пайдаланылған. |