Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық

Қазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық
Университет
Теориялы
қ
зерттеу негіздері.
Орындаған: Әбибулла Г.Б
Қабылдаған: Асенов А.Р

Жоспары:
Теориялық зерттеу әд стер н ң
мән .
01
Теориялық деңгей әд стер .
02
Тарихи педагогикалық
зерттеу әд стер .
03

Теориялық талдау – педагогикалық құбылыстың
кей тараптарын, белг лер н, ерекшел ктер мен
қасиеттер н б л п, қарастыру үш н қажет. Жеке
деректерд талдаумен оларды жүйел топтарға
б р кт рем з, әрб р ндег жалпылық пен
даралықты ескере отырып, ортақ принциптер
мен ұстанымдарға келем з. Талдауды б р кт ру
(
синтез) процес мен қатар жүрг зе отырып,
зерттеудег педагогикалық құбылыстың мән –
жайына енем з.
Теориялы
қ талдау

Әр ғылыми зерттеу дұрыс жоспарланған, алдын ала
ойластырылған, нақты жағдай, нақты шарт үш н
әз рленген белг л б р жүйес бар, қатаң әз рленген
жоспарға, оңтайлы жоспарланған әд ске сай болса ғана
жоғары нәтижеге жетед .
Классикалық анықтама бойынша әд с – қандай да б р
мақсатқа жету, белг л б р м ндетт шешу тәс л , шындық
өм рд теориялық және практикалық игеру тәс лдер н ң
жиынтығы. Француз ғалымы, жаратылыстанушы
Р.Декарт: «Әд с дегенде нақты және қарапайым
ережен түс нем н, оны қатаң ұстану әрқашан да
жалғанды ақиқат рет нде қабылдауға ешқандай ақыл-
ой шығынысыз кедерг келт ред , алайда б л мд б рте-
б рте үзд кс з ұлғайту арқылы ақыл өз не қол жет мд
барлық дүниен шынайы тануға мүмк нд к алады»
деген болатын.

Қаз рг таңда ғылым өте кең көлемд әд стер
т з м не ие, олардың б р бөл г жалпы ғылымға
ортақ болса, б р бөл г жекелеген нақты зерттеу
салаларына жатады. Жалпы ғылымға ортақ әд стер
анализ бен синтезге нег зделген зерттеулер кең
таралған, онда зерттел п отырған жүйе (үдер с,
құбылыс) элементтер н мүшелеу және б р кт ру
көп қолданылады.
Нег з мүшелеу әд с болып табылатын анализ
туралы Р.Декарт өз н ң «Ойды басқару ережелер »
атты әд снамалық еңбег нде былай деген:
«
Мәселен артық түс н ктерден арылтып, оны
қарапайым элементтерге б р кт р ң здер».

Сәйкес нше, анализ – бұл нысанды ойша құрамдас бөл ктерге
бөл п, оларды жеке алдын ала зерттеу үш н оларға тән белг лер
мен қасиеттерд анықтаудан тұратын теориялық зерттеу әд с .
Бұл зерттеу нысаны элементтер не тән сипатты тез және
шынайы тануға, олардың арасындағы басты байланысты
анықтауға мүмк нд к беред .
Бұл әд с машина және машина-трактор парк н ң сен мд л г н
зерттеу кез нде сен мд л к күрдел жүйен ң күрдел құрамы
рет нде 4 қарапайым қасиетке: стен шықпаушылық, ұзаққа
шыдамдылық, жөндеуге жарамдылық және қорғаныштық
қасиеттерге мүшелену кез нде сәтт қолданылады.
Анализ.

Синтез
Синтез – нег з нде зерттеу нысанын б р кт ру
және осыған орай нысанды кешенд қарау
қағидасы жататын әд с. Осы әд с бойынша
нысан немесе нысандар тобы тұтас дүние
рет нде барлық құрамдас бөл ктер мен б рл кте
қаралады. Бұл әд с күрдел жүйелерд зерттеу
кез нде қолданылады, сондықтан да жүйе
немесе системологияның жалпы теориясы
деңгей нде қарастырылады.

Дедукция
Дедукция – жалпыдан жекеге, күрдел ден
дараға айналатын пайым түр . Адамның
дедуктив ойлауы оның ой жүйес н нақтылай
түсед , логикалық т збект жалғайды.
Дедукция арқылы ақиқат дүниелерден жаңа
тұжырым пайым жасалады. Ол тек ақиқат
ұғымдармен дос. Ақпарат ақиқат болса,
тұжырымның да ақиқат болу ықтималдығы
жоғары.

Индукция
Индукция – жекеден жалпыға, дарадан
күрдел ге айналатын пайым түр .
Индуктив ой жүйес логика заңдарына
бағынбайды, кер с нше психологиялық
фактор мен ықтималдық категориясына
нег зелед . Индуктив ой т збег нақтылай
түсуд , дәлелдеуд қажет етед . Индуктив
тұжырым ақиқат болуы да мүмк н,
өйткен ол ықтималдық категориясында
туындайды.

Аналогиялы
қ әдіс.
Логикада дедукция, индукциямен қатар қолданылатын ой
тұжырымы. Аналогияда ой өр с жекеден жекеге немесе
жалпыдан жалпыға қарай ойысады. Адам өз ойын
тұжырымдай отырып, кейб р белг лерд ң ұқсастығынан
сол нәрселерд ң басқа белг лер ндег ұқсастық туралы
қорытынды жасайды. Аналогиялық тұжырым жасау
адамзат енд -енд қауымдаса бастаған шақтың өз нде-ақ
қолданыс тапқан. Мысалы, адамдар алғаш қауымдаса
бастаған кезеңде табиғат заңдылықтарын әл жете
меңгере алмаса да, аң аулауда, басқа да т рш л к
салаларында аналогиялық тәс лд стихиялы түрде
қолданды.

Абстракциялау 
Абстракциялау – қарастырылып отырған үдер ст ң
(
құбылыстың) жалпы, қолданыста бар қасиеттер не
(
заңдылықтарына) көң л бөлу үш н, оның жеке, кейде
жоқ қасиеттер не ойша тоқталу. Абстракциялау, әдетте,
ек кезеңде жүзеге асырылады. Б р нш кезеңде
қолданыста жоқ байланыстар анықталады, ек нш
кезеңде зерттеу нысаны басты қасиет сақталған
қарапайым нысанмен ауыстырылады.

Модельдеу.
Модельдеу әд с – ғылыми танымның зерттеу
объект лер н олардың модельдер н жасап,
зерделеу арқылы танып-б лу әд с . Модельдеу
әд с н ң пайда болуы техникалық жүйелерд ң
күрдел л г не, материалдық процестер мен
құбылыстарды зерттеу қажетт л г не орай
туындайтын ой-түртк лерге, себептерге, тағы басқа
байланысты. Модельдеу кез келген затты мақсатты,
жылдам, неғұрлым ти мд тәс лмен зерттеуге
мүмк нд к беред .

Теориялық әд ст ң қажетт г проблема анықтауға, гипотеза
белг леп, жинақталған деректерд ң бағасын шығарудан
туындайды. Теориялық әд с көптеген әдебиеттермен таныс
болуды талап етед :
• 
жалпы адамтану, соның ш нде педагогика классиктер н ң
еңбектер ;
• 
жалпы және арнайы педагогикалық әдебиеттер;
• 
педагогикалық мерз мд басылымдар;
• 
мектеп, тәрбие, мұғал м жөн ндег көркем шығармалар;
• 
педагогикалық анықтама құралдары;
• 
педагогика және онымен сыбайлас пәндер бойынша
оқулықтар мен әд стемел к – қолданбалар.

Формализация
Теориялық зерттеу кез нде формализация әд с
қолданылады, ол нақты нысанның (үдер ст ң,
құбылыстың) бейнес , қандай да б р шартты т лд ң
белг с және осы нысан мен оның қасиеттер н сәйкес
белг лерд формалды зерттеу мүмк нд г арқылы
жүзеге асырылады. Формализация кез келген т пт
инженерл к ғылымда, мәселен, медицинада,
биологияда, кибернетикада т.б. математикалық
абстракциялау мән нде болады. Математика
формализация аппараты рет нде зерттеуд шешет н
кез келген м ндетт қалыптастыру мүмк нд г н
нег здейд , ол ойды жүйелеп, болжамды логикамен
толықтырады.

Аксиоматикалы
қ әдіс.
Аксиоматикалық әд с – кейб р түс н ктер қатаң
математикалық нег здемес з қолданылып,
белг л б р логикалық ережен қолдану арқылы
қалған б л мд алу үш н пайдаланылатын
ғылыми теорияны құру тәс л . Мысал рет нде
мектеп қабырғасынан таныс, геометрияда
дәлелдеус з қабылданған математикалық
аксиомаларды атауға болады.

Теориялық зерттеуд ң басқа да жекелеген әд стер бар және олар
табысты қолданылуда. Барлық әд стер, әдетте, жеке қолданылмай,
тұтастықта қаралады. Олардың барлығы б р-б р мен тығыз
байланыста, б р н-б р толықтырып, б р нен-б р туындап отырады.
Материалды нысанға емес, олардың абстракциясына, математикалық
үлг с не сүйенет н теориялық зерттеулер, қолданбалы ғылымда,
әс ресе, техникалық ғылымда қойылған мәселен сәтт шешет н нег зг
шарттардың б р болып табылады.
Көб несе теориялық зерттеулер ғана ғылыми жұмыстың нәтижелерд
жалпылайтын деңгей н, себеп-салдардық байланысты объективт
түс нд руд , жақын және алыс болашақта кезект мәселен шешу
бағытын болжау нақтылығын нег здейд .
Қорытынды.

Пайдаланыл
ған
әдебиеттер.
Асқаров Е.С., Балапанов Е.Қ., Қойшыбаев Б.А. Ғылыми
зерттеулерд ң нег здер . оқуәд стемел к құрал Алматы 2005ж.
(5-15 
бет).
Қасқабаева Ф. Ғылыми жұмыстарды жазуға жаднама.
Қазақстан тарихы. -2007. - № 2
Загвязинский В.И.,Атаханова Р.Методология и методы
психолого педагогического исследования. – М.,2003.
Методология педагогических исследований ( Под
ред.Г.А.Пискунова,Г.В.Воробьева). – М.,1980.
Тотанова А.С.Методика научно – педагогического
исследования. – Алматы,2005

Назарлары
ңызға рахмет !!!