Қазақ тілі (фонетика, лексика)
жүктеу/скачать 0,83 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2-жаттығу. 1. Төмендегі сөйлемдерден жіңішке дауысты дыбыстарды
тауып, астын сызыңыздар. Әйтеке бидің қай ауылда, қай жылы туғаны әзірше анық емес, әркім әртүрлі жазып жүр. Қазақ Кеңес энциклопедиясының 1-томында: «Айтық, Әйтеке- Әбілқайыр ханға дейін Кіші жүзді басқарған би. Есім ханның тұсында Самарханды билеген атақты Жалаңтөс батырдың немересі» деп көрсетілген. Ел аузында айтылып жүрген бір шеджіре – аңызда Қаражігіт би Ташкент шаһарының қасындағы Келес өзені бойында туған. Ташкентті билеген Төле биден 18-19 жастай кіші еді дейді. Бұл дерекке қарасақ Әйтеке би 1681-82 жылдары туылған боп шығады. Ш.Серікбаевта жоғарыдағы мақаласында Әйтеке биді 1683 жылы туылған деп жазыпты. Ал, Әйтеке би жөнінде белгілі жазушы Әбіш Кекілбаев өзінің «Егеменді Қазақстан» газетінің арнайы тапсыруы бойынша жазған «Әйтеке би» атты мақаласында жан-жақты зерттеп толғана отырып, Әйтеке би қақында көптеген жайларды анықтай түскен. 2. «Ә» әріпі қандай сөздерде сөздің соңғы буынында жазылады? 3. Мәтіндегі сөздердің құрамындағы дауысты дыбыстарды теріп жазып, әрқайсысының артикуляциялық қасиеттерін көрсетіңіздер. Шежіре, Жалаңтөс, Қаражігіт Е – жіңішке, езулік, ашық, жалаң І – жіңішке, езулік, қысаң, жалаң А – жуан, езулік, ашық, жалаң 14 Ө- жіңішке, еріндік, ашық, жалаң. 3-жаттығу. 1. Сөйлемдерді оқып, сөздердегі үнді дауыссыздардың астын сызыңыздар және түсіндіріңіздер. Қазақ шежіресінде бес Байжігіт жіктеледі. Олардың бәрі шетінен би, шешен, ақын, жырау, күйші болыпты делінеді. Ал, Қазақ Кеңес энциклопедиясында екі Байжігіт аталады. Бірі – Сіргелі тайпасынан шығады. Ол Байжігіттен Амалдық, Көшімбай, Келімбет, Оразымбет ұрпақтары таралады. Екіншісі – Найман тайпасына жататын ру. Байжігіттерді жіктеп беретін тағы бір дерек бар. Ол халық саз-аспаптар музейінің аға ғылыми қызметкері. Омар Қаймолдаұлының талдауы. Ол былай жазады: «Біріншісі – «Ұлыс биі» атанған, Байыс қызы Ақмақта ақыннан туған екі ұлдың бірі Байжігіт. Нағашы жұрты Төлетайдың Төртуыл тайпасының тізгінін ұстаған биі. Ержеткенде әкесіне еріп Ташкент, Хиуа, Хорезм, Самарқанд маңында ірге тепкен. Үрім-бұтағы осы күні бар». 2. Жасалу орнына қарай дауыссыздар нешеге бөлінеді? 3. «У» әрпінің емлесін түсіндіріп, талдау жасаңыздар. Мысалы: жырау – талдауы – Хиуа. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|