Электр энергиясын қабылдағыш (электр қабылдағыш) – электр энергиясын энергияның басқа түрлеріне (механикалық, жылулық, химиялық, жарықтық және т.б.) түрлендіруге арналған аспап, агрегат. Электр энергиясын тұтынушы – белгілі бір аумақтағы электр қорегінің жалпы пунктіне электр желілері арқылы қосылған цехтардың, ғимараттардың, кәсіпорындардың өндірістік қондырғыларының электр қабылдағыштарының жиынтығы. Электр энергиясы түрленетін энергия түріне байланысты электр энергиясын қабылдағыштардың келесі түрлерін ажыратады: машиналар мен тетіктердің электрлі жетектері; электржылулық, электрхимиялық, электролизді қондырғылар; түрлендіргіш қондырғылар; электр жарығының қондырғылары; электрстатикалық және электрдинамикалық өріс қондырғылары; ұшқын өңдеу қондырғылары; бұйымдарды бақылау және сынау қондырғылары (рентген аппараттары, ультрадыбыс қондырғылары және т.б.). Электр жетегі – тетіктердің немесе машиналарды қозғалысқа келтіруге арналған, механикалық энергияның көзі ретінде электрқозғалтқыш қызмет ететін электрлі механикалық құрылғы электр жетегінің қозғалысы, барлық тетіктердікі сияқты, динамика заңдылықтарына бағынады. Электрқозғалтқышымен үдетілетін айналыс сәті Майн кез келген уақыт сәтінде статикалық кедергі сәтінің Мк және динамикалық (инертті) сәттің Мд сомасына теңеседі: Майн = Мк + Мд.
2)Электр қорғау құралдары
1-оқшаулағыш штангалар;
2-оқшаулағыш атауыздары;
3- диэлектрлік қолғаптар;
4-диэлектрлік ботылар;
5- диэлектрлік галоштар;
6-резеңкелі кілемшелер, төсеніштер (электрлік машиналарда жəне аппараттарда электр иілгіш оқшаулағыш ретінде қолданылады);
7-оқшаулағыш орындық(тұрақ);
8-оқшаулағыш тұтқалы монтерлық құрал-саймандар;
9-ток өлшеуіш қысқыштар.
3)Апатқа қарсы автоматика (АҚА) құрылғыларының негізгі түрлері
• тұрақтылықтың бұзылуын автоматты түрде алдын-алу үшін құрылғылар (ТБАА). ТБАА құрылғылары қауіпті жүктемелердің немесе қуат шығындарының пайда болуын, электр беру желілерінің кенеттен ажыратылуын, тұрақтылықтың бұзылуына қатер төндірмейтін толық емес фазалардың режимдерін анықтайды және электр беру желілерінің және басқа да қажетті операциялардың жылдам кетуін анықтайды;
• асинхронды режимді автоматты түрде жоюға арналған құрылғылар (АРАЖ). АРАЖ құрылғылары асинхронды режимнің пайда болу сәтін анықтайды және энергия жүйелерін қайта синхрондауды қоса алғанда әртүрлі жолмен оны тоқтату жөнінде шаралар қабылдайды;
• жиілікті автоматты түрде шектеу үшін құрылғылар (ЖАШ). ЖАШ құрылғылары жиіліктің қауіпті ұлғаюын анықтап, тиісті сапарларды жүргізеді;
• асқын кернеуді автоматты шектеу құрылғылары (АКАШ). АКАШ құрылғылары белгілі бір мәндерге кернеудің жоғарылауын анықтайды және жүйеде қажетті ауысуды береді.
билет
1)Электрмен жарықтандыру жүйесі
Электржарықтандыруды орнату бір фазалы электрлік мөлшерді ұсынады.Жасанды жарықтандырудың қазіргі көзі газразрядты лампалар,люминесцентті
Олар дұрыс жіктегенде фазаларға бірдей мөлшерде қуат көзін алуға болады.(10% симметриялы емес)Мөлшердің сипаты тәулігіне,жылына және нысанның географиялық орналасуына байланысты өзгереді. Токтың жиілігі жалпыөнеркәсіптік -50 Гц.Жарықтандыру линиялары ,тек қана балқу лампаларын немесе галогендік лампалар қолданса,коэффициент қуаты cosj = 1, газоразрядтық лампаларға cosj = 0,6,ал егер жарықтандыру люминесцентті лампалы шырағданнан құралса,онда Cosj = 0,92 болады.
2) Еңбек жағдайларының өндірістік факторлары
Еңбек жағдайлары – еңбек үдерісінде адамның денсаулығы мен жұмыс істеу қабілетіне əсер ететін өндірістік орта факторларының жиынтығы. Еңбек жағдайын зерттеулер еңбек үдерісіндегі өндірістік орта факторлары ретінде көрсетті:
–жұмыс аймағында сыртқы ортаны анықтайтын санитарық-гигиеналық жағдай – микроклимат, механикалық тербелістер, сəулелену, температура, жарықтандыру жəне т.б.;
–психофизиологиялық элементтер: жұмыс қалпы, денеге түсетін ауырлық, жүйке-психологиялық шиеленісу жəне еңбек үдерісінің өзімен шартталған, т.б.;
–эстетикалық элементтер – өндіріс жайларын, жабдықтарды, жұмыс орнын, жұмыс құралын жəне т.б. ресімдеу;
–əлеуметтік-психологиялық элементтер, психологиялық климаттың сипаттамасының құрамдас бөлігі.
3)Электр қондырғыларындағы қорғанысты жерлендіру және нөлдендіру
Электр қондырғысын жерлендіру – оның корпусын жерлендіруші құрылғымен әдейі электрлік қосу. Электр қондырғысын жерлендіру екі типті болады: қорғанысты жерлендіру және нөлдендіру. Ол егер адам оқшаулаудың бұзылуынан кернеу астында қалған электр корпусына немесе басқа бөлшектріне тиіп кетсе, оны электр тоғымен зақымдануынан қорғау үшін арналған.
Қорғанысты жерлендіру – электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында электр қондырғысының бөлшектерін жерлендіруші құрылғымен әдейі электрлік қосу. Жерлендіруші құрылғының қарсыласуы неғұрлым аз болса, соғұрлым жақсы. Жерлендіру басымдылықтарын пайдалану үшін жерлендіруші контактпен розетка сатып алу керек. Электр қондырғысының фазасы мен корпусы арасында оқшаулаудың тесігі пада болғанда, оның корпусы кернеу асытнда қалуы мүмкін. Егер корпусқа осы уақытта адам тиіп кетсе, онда адам арқылы өтетін ток қауіп төндірмейді, себебі оның негізгі бөлігі өте төмен қарсыласуы бар қорғанысты жерлендіру бойынша өтеді. Қорғанысты жерлендіру жерлендірушіден және жерлендіру өткізгіштерінен тұрады.