Қазақстан, Алматы қ

108 

 

 

 

ISSN 1563-0223                        Bulletin KazNU. Filology series. № 4 (144). 2013

 

 

 

ӘОЖ 82.0 

 

Қ.Т. Жанұзақова 

 

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті ф.ғ.д. доцент 

 Қазақстан, Алматы қ. 

е-mail: kuralay_zhanuzak.mail.ru 

 

Көркем шығарманың композициясын талдау 

 

Мақалада  көркем  шығарманың  барлық  деңгейлерін  ұйымдастыратын  композициялық  тәсілдер  мен 

композициялық  құрылым  мәселесі  қарастырылады.  Композицияның  екі  функциясы:  оның  көркем  пішіннің 

құрылымы  ретінде  мәтіндегі  элементтерін,  құрамдас  бөліктерін  белгілі  бір  тәртіппен,  рет-ретімен,  жүйелі 

ұйымдастыруы  және  сол  образдарды  орналастыру  арқылы  белгілі  бір  көркемдік  мағына  жүктеуі  әдеби 

туындыларды  талдау  барысында  мысалдармен  дәлелденеді.  Көркем  шығарма  құрылымын  талдауда  оның 

алуан түрлі  қырларын: суреттелетін оқиғалардың орналасуын (сюжет композициясын), кейіпкерлер жүйесі 

мен  олардың  арақатынасын,  заттық-психологиялық  болмысты  беру,  бейнелеу  ерекшеліктерін  (портрет, 

пейзаж, ішкі көрініс, диалог, монолог), баяндау тәсілдерінің динамикасын, тілдік бірліктердің сабақтастығын 

назардан  тыс  қалдырмау  қажеттілігі  негізделеді.  Сонымен  қатар  мақалада  композициялық  тәсілдер: 

қайталау, күшейту, қарама-қарсы қою, монтаж, т.б. мәселелер көркем туынды негізінде айқындалады. 

Түйін сөздер: композиция, сюжет, образдар жүйесінің композициясы, композициялық тәсілдер, монтаж-

ды композиция. 

 

K.T.Zhanuzakova