Фотоэлектрлік эффект құбылысы. Шымқай қара дененің сәуле шашуын түсіндірудегі елеулі табыстарына қарамастан,Планк теориясы алғашқы кезеңде ғалымдардың бәрі бірдей мойындап,қабылдай алған жоқ. Олардың көбі бұл кездейсоқ, ыңғайлы математикалық әдіс, түбінде барлық натижелерді бұл теориясыз-ақ,тек классикалық физика қағидаларының негізінде ғана түсіндіруге болады деген сенімде еді. Ұзақ жылдар бойы тікелей дәлелдің жоқтығынан заттардың атомдық құрылысы туралы болжамға сенімсіздікпен қарағаны тәрізді,олар енді кванттар идеясына да күдікпен қарады.Бірақ тылсым табиғаттың сырларына терең бойлаған өміршең теория көп уақыт өтпей-ақ жаңа тәжірибелік деректермен толығын, одан әрі дамыды. Бұл жаңа деректерді түсіндіруге тағы да классикалық физиканың қарымы жетпейтін еді. Осындай жаңадан ашылған құбылыстың бірі фотоэлектрлік эффект болатын. Фотоэлектрлік эффект деп бетіне әсірекүлгін сәуле түскен кезде сілтілік металдардан электрондардың ұшып шығу құбылысын айтады.
Ол Планк кванттары тек сәуле шығару мен жұтылу кезінде ғана байқалатын қасиет емес, жарық сәулелері дегеннің өзі энергиясы ħw- ға, ал жылдамдығы с=300000 км/с – ке тең жарықтың кішкене бөлшектерінің – фотондардың ағыны деген болжам айтып, бұл идеяның негізінде сол кезге дейін түсінігін таппаған бірқатар құбылыстарды қалай түсіндіруге болатынын көрсетті. Бұлардың ішінде фотоэлектрлік эффект те бар еді. Мұндай электрон фотоннан алған энергиясының бір бөлігін металлдан шығу жұмысына жұмсайды да, қалған бөлігін өзімен бірге кинетикалық энергия түрінде ала кетеді. Яғни энергияның сақталу заңының негізінде мынадай теңдік орындалады:
(1.2)
Бұл өрнек фотоэффект үшін жазылған Эйнштейн формуласы деп аталады . Оның негізінде жүргізілген есептеулер фотоэффектіге қатысты байқалатын барлық заңдылықтарды толық түсіндіруге мүмкіндік берді. Планктың кванттар туралы болжамы ескі көзқарастағы физиктер арасында әлі толық қолдау таппай тұрған кезінде Эйнштейннің бұл идеяны одан ары дамытып, басқа да физикалық құбылыстарды түсіндіруге қолдануы жаңа физиканың қалыптасуындағы үлкен көрегендік болатын.
