Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі тараз мемлекеттік педагогикалық институты
жүктеу/скачать 1,34 Mb. Pdf көрінісі
|
|
ІІ ТАРАУ ҚАЗАҚ ОТБАСЫНДА БАЛА ТӘРБИЕСІНЕ БАЙЛАНЫСТЫ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕР МЕН ӘДЕТ-ҒҰРЫПТАР 2.1. Қазақтың дәстүрлі отбасы және ондағы туыстық қарым- қатынастар Отбасының қазақ халқының өмірінде алатын орны өте ерекше. Бұл реттегі отбасының өзгеше әлеуметтік күші -екі жас бірімен-бірі жұптасып, шаңырақ көтерген кезде екі рулы елдің жақындасуына себепкер болды. Қазақтың ұлт болып қалыптасуы мен әлемдік үрдіс ішінде өзінің тарихи орнын иемденуінде осы фактордың ерекше әсері болғанын атап көрсетуге болады. Қазақ халқының отбасы тәрбиесіне қатысты педагогикалық идеялары мен тәрбиелік тәжірибелері өте бай. Отбасы – халықтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарының сақтаушысы. «Ат тұяғын тай басар» деп аға ұрпақ келер ұрпақтың ата салтын бұзбауын талап еткен. Отбасының бірлігі оның мүшелерінің бір- біріне адамгершілік, экономикалық, құқықтық өзара жауапкершілік- терінен, түсініктерінен, сонымен қатар эмоционалдық жақындықтары- нан құралады. Бір жағынан отбасы адамдардың өзінің ішкі өмірін, құпияларын, сырларын, қарсы тұрған сыртқы әсерлерден қызғанышпен қорғайтын тұйық бірлестік. Eгep отбасының ішкі өмірін қоғамға ашық етсе, онда ол бірден ыдырап, күйзеліске ұшырауы мүмкін. Ал, екінші жағынан, отбасы-адамдардың қоршаған ортаға, қоғамға ашық, айқын 72 бірлестігі. Мұндай отбасында өз мәселелері қоғам мәселелерімен қатар қарастырылып, шешімі де ыдырамайды. Керісінше, отбасының дамуына қауіпсіздік және сақтаныш сезімдерін қамтамасыз ететін, мүмкіндік туғызады. Қандай да тұйық, жабық отбасы болғанымен ол қоғамсыз өмір сүре алмайды. Өйткені оның мүшелері жан-жақты әлеуметтік топтарға яғни өндірістік, оқу ұжымдарына, балалар ұйымдарына, қоғамдық, ұйымдарға, сонымен қатар сауда, денсаулық орындарына қатысты, ондағы адамдармен тығыз байланыста болады. Сонымен қатар отбасы қоғамдық қарым-катынасқа, оның барлық өмірінің үрдісіне ықпал тигізе алады. Отбасы адамдардың қажеттілігін қанағаттандырып қана қоймай, бір қатар әлеуметтік функциялар орындап қоғамның әлеуметтік құрылымы, бір элементі болып табылады. Отбасы мүшелері бір-бірімен тығыз байланыста, ерекше жаңашырлық, сүйіспеншілік сезімде болады. Олар бір-бірінің өміріне, тағдырына елеулі ат салыса алады. Бұл жерде бір немесе бірнеше ұрпақ отбасы болып іріктелінеді. Екі ұрпақты отбасында: әйелі мен ерінің, әке мен шешенің, балалардың, ағалардың және қарындас, сіңілдердің рөлі негізделеді. Ал, үш ұрпақтық отбасында ата мен әженің, ене мен атаның, күйеу бала мен келіннің, қайындар мен балдыздардың рөлі қосылады. Отбасындағы ата мен баланың қарым-қатынасына ешкімнің күмәні жоқ. Ана баланы өмірге әкеледі, ақ сүтімен тамақтандырып, әлдилейді, өсіреді. Ал, әке мен бала арасындағы қарым-қатынасқа әртүрлі көзқарастар мен тұжырымдар бар. Біреулер - бaлаға әкесі әйелі арқылы байланысады десе, екіншісі әке мен баланың байланысы тек экономикалық және эмоционалдық көмекте дейді, ал үшіншілері «Әкенің баласына деген ниеті, жасаған жақсылғы - олардың анасын сүюі» деген ойда. Қалай болса да әкенің рөлі ананың рөлінен кем болмауы керек. Ол тек әp адамның жауапкершілік сезіміне байланысты болады. Көптеген педагогтар мен психологтардың ойынша балаға әке- шешесінің, қарым-қатынасы мен олардың берген тәрбиесіне жететін өмір жоқ. Балалардың дұрыс қалыптасуы оның отбасындағы сүйіспеншілік, кішіпейілділік, сыйласымдық, жауапкершілік, қайырымдылық, сезімталдық т.б. адамгершілік қасиеттерінің даму негізіне байланысты болады. Отбасы және оның мүшелерінің моралды-психологиялық, экономикалық, әлеуметтік жағдайлары, әке-шешенің қызмет түрлері, білімдері де өсер өскенше көп уақыт бойында ақырындап баланың жан- жақты дамып өсуіне, оның мінез-құлқы мен қызмет түріне де ерекше 73 әсерлерін тигізеді. Осы тұрғыда отбасының негізгі функцияларына тоқталып өту жөн болар. жүктеу/скачать 1,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|