Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
69 
11.
 
Купрейченко,  А.Б.  Психология  доверия  и  недоверия.  –  М.:  Изд-во 
«Институт психологии РАН», 2008. – 571 с. 
12.
 
Боулби Д. Привязанность. – М.: Гардарики, 2003. – 477 с. 
 
Nurgaliyev K.A., Aibusinova А.А. 
Basic approaches to study of a problem of trust in person-to-person interaction 
The  article  explores  the  essence  of  the  social-psychological  holistic  phenomenon  of  trust  in 
people's lives, including teenagers. As a part of study a place of trust in the system of phenomena and 
concepts is defined. The analysis of conditions of its origin, characteristics of manifestation,   patterns 
of functioning have been done. 
Keywords: trust, distrust, factors of trust, child safety, adolescence, figures of fixation 
 
Нұрғалиев К.А., Айбусинова А.А. 
Тұлғааралық қарым-қатынастағы сенім мәселесін зерттеудегі  негізгі  
көзқарастар 
Бұл  мақалада  адамдар,  соның  ішінде,  жасөспірімдер    өміріндегі  тұрақты  әлеумет-
психологиялық құбылыс – сенімнің мазмұны зерттелінеді. Зерттеу барысында феномендер мен 
ұғымдар жұйесіндегі сенімнің алатын орны анықталады. Сенімнің пайда болу жағдайларына, 
көріну сипаттамаларына, жұмыс істеу заңдылықтарына талдау өткізілген. 
Тірек  сөздер:  сенім,  сенімсіздік,    сенім  факторлары,  баланың  қауіпсіздігі,  жас 
өспірімдік жас, іңкәрлік фигуралары. 
 
 
ӘОЖ: 372.851 
 
Жұмағалиева А.Е. – физико-математика ғылымдарының кандидаты, 
доцент,  
М.Өтемісов атындағы БҚМУ 
Ашекенова А.А. – М.Өтемісов атындағы БҚМУ магистранты 
(Орал қ., Қазақстан) 
E-mail: 
aliusha_3314609@mail.ru 
 
ҚОРЫТЫНДЫ БАҚЫЛАУДЫ ЖЕТІЛДІРУ АРҚЫЛЫ КӨП 
ТІЛДІ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ 
 
Аннотация.  Мақалада  математикадан  көп  тілде  оқитын  жоғары  курс  студенттеріне 
қорытынды  бақылауды  ұйымдастыру  қарастырылған.  Авторлармен  қорытынды  бақылауды 
тыңдалым,  пән  бойынша  тест  жәнеоқу  кезеңдерінен  тұратын  кешенді  емтихан  ретінде 
ұйымдастыру  ұсынылған.  Емтиханның  әр  кезеңін  ұйымдастыру  мен  тапсырмаларды 
жасақтауға ерекше көңіл бөлінген. 
Кілт  сөздер:  көп  тілді  оқыту,  өзіндік  жұмыс,  кәсіби  шет  тілі,қорытынды  бақылау, 
кешенді емтихан. 
Қазіргі  білім  беру  саласындағы  басты  мәселе  -  әлеуметтік-педагогикалық 
ұйымдастыру  тұрғысынан  білім  мазмұнына  жаңалық  енгізудің  тиімді  жаңа 
әдістерін  іздестіру  мен  оларды  жүзеге  асыра  алатын  болашақ  мамандарды 
даярлау.  Көп  тілде  білім  беру  жоғары  оқу  орны  мен  оқытушы  тарапынан 
математикаға  оқытудың  әдіс-тәсілдері  мен  технологияларының  жетілдіруін 
қамтамасыз етуді; оқу мақсатын диагностикалық түрде анықтап, оның меңгерілу 
сапасын дәл тексеріп бақылау және бағалауды қажет етеді. 
Студенттердің білім, білік, дағдысын бақылау оқу-тәрбие үрдісінің негізгі 
құрамдас  бөлігі  болып  есептеледі.  "Студенттерге  білім  беру  мен  тәрбиелеудің 
нәтижесін тексеру жүйесі деп саналатын педагогикалық бақылаудың үлкен мәні 
бар.  Бақылау  дегеніміз  -  оқыту  нәтижесінің  сапалық  және  сандық  сипатын 
анықтауға, студенттің оқу бағдарламасын қалай меңгергенін бағалауға арналған 

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
70 
әрекет  жиынтығы.  Ал  жоғары  оқу  орнындағы  педагогикалық  бақылау  деп, 
оқытушы  мен  студент  арасындағы  тура  және  кері  байланысты  орнататын  оқу 
үрдісінің құрамдас бөлігін айтамыз" [1]. 
Білімді  бақылау  мен  бағалау  жүйесі  студент  пен  оқытушының  жүйелі 
мотивациялық  жұмысын  қамтамасыз  етеді.    Рейтингілік  жүйенің  енгізілуі 
студенттердің  оқу  үрдісі  барысында  жоғары  балл  алуға  тырысуына  септеседі, 
оқуға  қызығушылығын  арттырады.  Жақсы  нәтижеге  жету  мақсатында  білім 
алушыларға  тек  өзіндік  жұмыстарын  ғана  емес,  сонымен  бірге  олардың  білім 
сапасын  бақылау  жүйесін  жетілдіру,  жаңарту,  өзгерту  қажет.  Егер  ағымдағы 
бақылау күнделікті дәріс пен практикалық сабақтарда баяндалған материалдың, 
ал аралық бақылау пәннің кезекті модулінің меңгерілу деңгейін көрсететін болса, 
16-17 апталарда жүргізілетін қорытынды бақылау жалпы пән бойынша болашақ 
маманның  білімінің  тереңдігін,  сапасын,  деңгейін,  сабақтарда  оқытушымен 
қолданылған  әдіс-тәсілдердің  тиімділігін  және,  ең  бастысы,  көп  тілді  топ 
студенттерінің математикалық ғылыми шет тілінің дамуының көрсеткіші болып 
саналады.  Қазіргі  таңда  білім  беру  жүйесінде  кредиттік  технологияға  көшуіне 
орай, қорытынды бақылау мен бағалау тестілеу арқылы жүргізіледі. Бақылаудың 
бұл  формасы  көп  тілді  топ  студенттерінің математикалық  білімін,  практикалық 
іскерліктерін,  яғни  есептерді  шешу  біліктілігі  мен  теориялық  сұрақтарға  бір 
жақты жауап таба білу қасиетін сипаттайды.  1-2 курс студенттері үшін тестілеу 
әдісі  қолайлы  болса,  жоғарғы  курстың  білім  алушыларына  бақылауды 
жетілдірген  дұрыс.  Жоғары  мектептің  3-4  курсына  келген  студенттер  енді  тек 
ақпарат  алушы  болып  қана  қоймай,  өздерінің  ізденіс  нәтижелерін  баяндама 
жасау, мақала  түрінде баспаға жариялау, ғылыми жобалар мен бағдарламаларға 
қатысу арқылы көпшілікке ұсына алуы тиіс. Сондықтан қорытынды бақылауды 3 
(тыңдалым,  математикадан  тест,  оқу)    кезеңдерінен  тұратын  кешенді  емтихан 
ретінде  ұйымдастырған  жөн.  Төменде  келтірілген  1-кестеде  кешенді 
емтиханныңәр  кезеңінің  тапсырмаларының  мазмұны,  оларды  жасақтаудағы 
оқытушымен көзделетін мақсаты  және жалпы ұйымдастыру үрдісікөрсетілген: 
 
Кесте 1.
 
Кешенді емтиханды ұйымдастыру үрдісі 
№ 
Тестілеу 
кезеңдері 
Сұрақтар 
саны 
Орындау 
уақыты 
Тапсырма мазмұны 
Тапсырма 
тақырыптары 
1 
Тыңдалым 
10 
20 мин 
Бұл  кезең  2  аудиомәтінді 
тыңдау, 
олардың 
әрқайсысына  берілген  5 
сұраққа,  яғни  жалпы  саны 
10  сұраққа  жауап  беруден 
тұрады.  Мұнда  шет  тілді 
мәліметті 
есту 
арқылы 
қабылдау 
және 
түсіну 
деңгейі; 
тыңдалған 
ақпаратты 
өткен 
материалдарға, 
кәсіби 
біліміне    сүйене  отырып 
бөлшектеп  талдай  білуі, 
мәтіннің  тақырыбы  мен 
желісін 
анықтай 
алуы  
тексеріледі. 
1 
мәтін 
– 
математиканың 
тарихы 
мен 
дамуына 
арналған мәтін.  
2 
мәтінматемати
каның 
Қазақстанда 
дамуы, 
Қазақстанның 
ғалым-
математиктерін
е арналады.  
2 
Математи
30 
50 мин 
Ұсынылатын 
Студенттің 

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
71 
кадан тест 
(пән 
бойынша) 
тапсырмалардың  мазмұны 
студенттің  математикалық 
білім,  білік,  дағдыларын 
тексеруге мүмкіндік  береді. 
Тест тапсырмалары есептер 
және 
теориялық 
сұрақтардан тұрады. 
берілген 
семестрде 
меңгерген 
математика 
курсы 
бойынша  тест 
тапсырмалары. 
3 Оқу 
10 
20 мин 
Берілген  кезең  2  жеңіл 
немесе  1  күрделі  мәтіннен 
тұрады.  Әр  мәтінді  оқып 
болған  соң,  білім  алушыға 
мәтінге 
сай 
ұсынылған 
тесттік 
тапсырмаларды 
орындауға уақыт беріледі. 3 
кезең 
тапсырмаларының 
мақсаты  студенттердің  шет 
тіліндегі 
мәтінді 
оқи 
отырып,  қажетті  ақпарат 
көлемін 
таба 
білуін, 
публицистикалық 
мақалаларды түсіну деңгейі 
мен 
олардың 
ішіндегі 
логикалық 
тізбекті 
құрастыра білуін тексеру. 
Математикалы
қ 
өзекті 
мәселеге 
арналған 
немесе 
қолданбалы 
математика 
бойынша 
ғылыми 
мақала. 
БАРЛЫҒЫ 
50 
90 мин 
Студентке  әр  тапсырманың  4  нұсқадан 
тұратын жауабының ішінен 1 дұрыс жауабын 
көрсету талап етіледі.  
 
Кешенді  емтихан  тапсырмаларының  саны  50,  оның  60%пән  бойынша 
математикалық  ережелер,  формулалар,  заңдылықтардан,  теориялық  сұрақтар, 
есептеулерден  тұрады,  яғни  математикалық  білімі  тексеріледі,  ал  қалған 
40%олардың  ғылыми шет тілінің  даму  деңгейін, естілген  ақпаратты  қабылдауы 
мен  математикалық  шет  тіліндегі  ғылыми  жұмыстар  мәтінін  оқып,  мазмұнын 
түсіне  білуін  көрсетеді.  Әр  кезеңнін  тапсырмаларының  санын,  пайыздық 
мөлшерін оқытушы пәннің күрделілігіне байланысты өзгертіп отыруына болады. 
Көп  тілді  топ  студенттеріне  «Математикалық  талдау»  курсын  оқытудағы 
қорытынды емтиханды жоғарыда аталған тәсілмен жүргізудің мысалын келтіруге 
болады: 
 
І кезең – тыңдалым 
Бірінші мәтіннің тест тапсырмалары математиканың тарихы мен дамуына 
арналған  5  сұрақтан  тұрады.  Студент  емтиханның  бұл  кезеңіне  математика 
тарихына арналған оқулықтарды, сол сияқты интернет желісінің ақпарат көздері 
арқылы  даярлана  алады.  Екінші  мәтін  Қазақстандағы  математиканың  дамуы 
тақырыбында.  Мұнда  физика-математика  ғылымы  аясындағы  отандық 
басылымдармен, жорналдармен жұмыстана отырып даярланған дұрыс. Әр мәтін 
аудиотасымалдағышқа  жазылады,  арасына  1,5  мин  үзіліс  салып  2  реттен 
тыңдалынады. 8 мин соң екінші мәтін тыңдауға беріледі. Барлық студенттер бір 
мәтінді  тыңдағанымен,  олардың  тесттік  сұрақтары,  нұсқалары  әр  түрлі,  сол 
себепті пән оқытушысы әр мәтінге 5-тен артық мөлшерде сұрақтар дайындайды. 
Төменде  тыңдалымға  берілетін  екі  мәтіннің  бірі  және  осы  мәтін  бойынша 
берілетін тесттік тапсырмалар (2-кестеде) берілген: 

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
72 
Millennium problems 
MukhtarbaiOtelbayev,  a  professor  from  Astana,  has  solved  one  of  the  seven 
most  difficult  mathematical  tasks  included  in  the  number  of  "millennium  problems". 
Previously  such  success  was  reached  by  Grigori  Perelman  who  proved  Poincaré 
conjecture. 
MukhtarbayOtelbaev  was  born  on  October  3,  1942in  Zhambyl  region.  A 
graduate  of  theMechanics  and  Mathematics  Facultyof  Moscow  State  Universityin 
1969.In 1972 he defendedhis thesis at theMoscow State University underthe leadership 
of BorisLevitan, and in 1978,therehas successfullydefended his doctoral thesis. 
MukhtarbaiOtelbayev,  professor,  Doctor  of  physics  and  mathematics  of  the 
National  Academy  of  Sciences  of  the  Republic  of  Kazakhstan,  the  director  of  the 
Eurasian  mathematical  institute  of  Gumilev  ENU,  has  completed  and  published  his 
work  "Existence  of  the  strong  solution  of  Navier-Stokes  equations"  in  public  media. 
The importance of the publication is that this problem is included in the list of 7 most 
difficult  mathematical  tasks  called  "millennium  problems".  It's  worth  noting  that  the 
Clay Mathematics Institute announced the prize of 1 million USD for solution of each 
of  these  problems  in  the  beginning  of  the  year  2000.  Until  today  only  one  of  these 
problems was solved (Poincare conjecture). Fields Medal for its solution was awarded 
to Grigori Perelman. 
The  sphere  of  scientific  interest  of  MukhtarbaiOtelbayev  includes  spectral 
operator  theory,  operator  narrowing  and  widening  theory,  functional  spaces  input 
theory, approximation theory, computing mathematics, inverse problems. 
MukhtarbaiOtelbayev is the owner of the title "Scientific figure  of the year" in 
the  contest  "Altynadam"  in  the  year  2002;  in  2002-2003,  and  2004-2005  he  was  the 
owner  of  the  state  scientific  scholarship  for  scientists  and  specialists  contributing  to 
scientific  and  technical  development;  laureate  of  the  premium  of  the  Economical 
cooperation organization in the nomination "Science and technologies", 2004; and he is 
the owner of the grant from the Ministry of education and science of the Republic of 
Kazakhstan as "Best university professor", laureate of the state premium of the republic 
of Kazakhstan in the sphere of science and technology[2]. 
 
 
Кесте 2. 
Кешенді емтиханның тыңдалым кезеңінің тапсырмалары 
 
№  Тест тапсырмалары 
Жауап нұсқалары 
1 
By  whom  was  proved  Poincaré 
conjecture? 
A) Mukhtarbai Otelbayev 
B) BorisLevitan 
C) Grigori Perelman 
D) Professor of Clay Mathematics Institute 
2 
Which  "millennium  problems"  was 
solved by M. Otelbayev? 
A) Problem about operator narrowing 
B)Problem about "Existence of the strong 
solution of Navier-Stokes equations" 
C)Computing mathematics 
D)Poincare conjecture 
3 
Where did M.Otelbayev defended 
doctoral thesis? 
A) The Clay Mathematics Institute 
B)TheMoscow State University 
C)The Eurasian mathematical institute of 
Gumilev ENU 
D)TheMoscow technical University 
4 
How 
many 
problems 
does  A) OneB) Three 

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
73 
"millennium problems" include? 
C) Two thousandD) Seven 
5 
Which  of  the  following  theories  of 
mathematics is outside the scope of 
scientific interests M.Otelbaev? 
A)Spectral operator theory 
B)operator narrowing and widening theory 
C)functional spaces input theory 
D) Line algebra 
6 
When  did  M.Otelbaev  defend  his 
candidate thesis? 
A) 1969B) 1978 
C) 1972D) 1942 
7 
Who was rewarded by Fields medal 
for  solution  of  one  of  the  problem 
of “millennium problems”? 
A)Mukhtarbai Otelbayev 
B)BorisLevitan 
C)Grigori Perelman 
D) Clay 
8 
In  which  faculty  was  M.Otelbaev 
graduated? 
A)Mechanics 
and 
Mathematics 
Facultyof 
Moscow State University 
B) Physics and Mathematics Facultyof Moscow 
State University 
C) Physics and Mathematics Faculty of  ENU 
9 
Who was the  leader of M.Otelbaev 
in candidate thesis? 
A)Poincare 
B) BorisLevitan 
C) Grigori Perelman 
D) Field 
1
0 
What is this textabout? 
A)about Perelman’s works 
B) about $1 million 
C) about the hypothesis of Poincare 
D) about the life and the activity of M.Otelbaev 
 
Осы  түрдегі  мәтіндер  мен  сұрақтар  беру  арқылы  студенттердің  білімі 
тексеріліп  қана  қоймай,  олардың  ізденісі,  емтиханға  дайындығы  барысында 
еліміздегі  математика  бағытындағы  жаңалықтармен,  отандық  ғалым-
математиктердің өмірі мен қызметі, еңбектері туралы мәлімет алуына септесетін 
боламыз. 
ІІ кезең – математикалық талдау пәнінен тест 
Мұнда  емтихан  кезінде  берілетін  30  сұрақтың  10  келтірілген  (3-кесте). 
Уақыт  шектеулі  болуына  байланысты  студентке  сұрақтарға  қайта  келу 
мүмкіндігі  беріледі,  яғни  тексерілуші  алдымен  оңай  сұрақтарға,  содан  соң 
күрделі сұрақтарына қайта орала алады. 
 
Кесте 3. 
Кешенді емтиханның пән сұрақтары кезеңінің тапсырмалары 
 
№ 
Күрделі
-лік 
деңгейі 
Тапсырма мазмұны 
Жауап нұсқалары 
1 
2 
IfC - const, then 





G
dxdy
y
x
f
C
,
 
 
A) 



G
dxdy
y
x
f
,
 
B) C 
C)Cxy 
D)



G
dxdy
y
x
f
C
,
 

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
74 
2 
1 
The double integral of the 
function f(x,y) over the region 
D, 




D
dxdy
y
x
f
,
 
A) Volume of  the solid 
B) 1 
C) Area of a figure 
D) 0 
3 
3 
Change the order of 
integration in the integral 


dy
y
x
f
dx
x


2
0
cos
0
,

 
A) 


dx
y
x
f
dy
 
1
0
2
0
,

B)


dx
y
x
f
dy
y


2
0
arccos
2
,


 
C)


dx
y
x
f
dy
y


1
0
2
arccos
,

D)


dx
y
x
f
dy
y


1
0
arccos
0
,
 
4 
1 
Find the domain of definition 
of this function 
x
y
u


 
A) 
0
,
0


x
y
 
B)
0
,


x
R
y
 
C)
0
,


x
R
y
 
D)
R
y
x

,
 
5 
1 
Find the partial derivatives 
y
u
x
u




,
of the following 
function 
5
2
4
3
2
2
2






y
x
xy
y
x
u
 
 
A) 
2
4
2
,
3
4
2










y
x
y
u
y
x
x
u
 
B) 
2
4
,
4
2








y
y
u
x
x
u
 
C) 
2
3
4
,
4
3
2










x
y
y
u
y
x
x
u
 
D) 
4
4
,
2
2








y
y
u
x
x
u
 
6 
3 
Find the partial derivatives 
'
'
,
y
x
z
z
of the following 
function 


2
2
y
x
xy
e
z


 
A) 




2
2
2
2
'
'
y
x
xy
y
y
x
xy
x
e
z
e
z




 
B)








2
2
2
2
2
3
'
3
2
'
3
3
y
x
xy
y
y
x
xy
x
e
xy
x
z
e
y
y
x
z






 

                                                                                                           
 
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
75 
C)




2
2
2
2
'
'
y
x
xy
y
y
x
xy
x
xe
z
ye
z




 
D)




2
2
2
2
'
'
y
x
xy
y
y
x
xy
x
ye
z
xe
z




 
7 
2 
Find the total differential of 
the function 
xyz
e
u

: 
 
A) 


xyz
e
xydz
xzdy
yzdx
du



 
B)


xyz
e
dz
dy
dx
du



 
C)


xyz
e
zdz
ydy
xdx
du



 
D)


xyz
e
xdz
zdy
ydx
du



 
8 
3 
Find 
dt
du
if 
3
2
,
sin
,
t
y
t
x
e
u
y
x




: 
A) 


2
2
sin
6
cos
3
t
t
e
dt
du
t
t



 
B)


t
t
e
dt
du
t
t
cos
6
2
2
sin
3



 
C)


t
t
e
dt
du
t
t
sin
2
2
sin
3



 
D)


2
2
sin
6
cos
3
t
t
e
dt
du
t
t



 
9 
2 
Find 
dx
dz
ifx
2
+y
2
+z
2
=R
2
:  
A) 
z
x
B)
x
z

C)
z
x

D)
x
z
 
10 
1 
The gradient of the function  
u=f(x,y,z)at the point  (x,y,z): 
 
A) 
z
u
y
u
x
u
u
grad









 
B)
k
z
u
j
y
u
i
x
u
u
grad









 
C)
z
u
y
u
x
u
u
grad









 
D)
k
z
u
j
y
u
i
x
u
u
grad









 
 

жүктеу/скачать 3,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: