Қазақстан республикасы денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі
жүктеу/скачать 3,75 Mb. Pdf көрінісі
|
| Поль Анри Гольбах (1723 – 1789 жж.) болды.
Оның ең ірі трактат «Табиғат жүйесі» (1770 ж.). Оның негізгі идеясы – материя біздің сезім түйсіктерімізге әлдеқандай жолмен әсер ететін нәрселердің бәрі. Ол өзгермейтін және бөлінбейтін атомдардан тұрады, олардың негізгі қасиеттері – ұзындық салмақ, пішін, бітеулік. Қозғалыс ол да материяның атрибуты, оны денелердің кеңістікте жай ғана орын ауыстыруы ретінде қарады. Адам – табиғат заңдарына бағынатын оның бөлігі. Детерменизмді қорғап, сонымен бірге себептілікті механистік тұрғыдан қарастырды. Ол кездейсоқтықты жоққа шығарды. Гольбах таным мәселесінде сенсуализмді ұстанды, агностицизмге қарсы болды. Саясаттак – конституциялық манархияның, ал бірқатар жағдайда – білімдер абсолютизмнің жақтаушысы болды. Қоғамдық көзқарастарда идеалист «Пікір – дүниені билеп-төстейді» деді. Ол заң шығарушылардың қызметі тарихта шешуші роль атқарады деп ойлады. Адамдардың азаттық алу жолы оқу-ағартуда деп білді. П. Гольбахтың табиғат туралы іліміні француз материалисті Дени Дидро (1713 – 1784 жж.) еңбектерінен жалғасын тапты. Басқа француз материалистері сияқты, Д. Дидро табиғаттың мәңгілігі мен шексіздігі туралы тұжырымынан бастады. Табиғатты ешкім жаратпаған, одан басқа, одан тыс ешнәрсе жоқ. Материалистік ілімінде кейбір диалектикалық элементтерін – материя 94 мен қозғалыстың, табиғатта жүріп жатқан процестердің өзара байланыстарын, табиғи формалардың мәңгі өзгерісте болатындығы туралы идеяларын енгізді. Материалдық бөлшектердің механикалық қозғалысы қалайша түйсіктерге тән мазмұн тудырады деген мәселені материяның жалпы сезімталдығы туралы ойға жүгіне отырып шешті. Осыған байланысты рефлекстер туралы ілімінің негізі болған психологиялық қызметтің материалистік теориясын айтты. Бұл теория бойынша адамдар жануарлар тәрізді – тек сезіну қабілеті мен есі бар құрал-саймандар. Бұл жөніндегі еңбегі «Даламбердің Дидромен әңгімесінде» Ол таным мәселесінде, Бэконның тәжірибеден бастау алған білімінің алдына қойған бар мақсаты тек ақиқатты ғана ұғынып қоймай, адамның күш қуатын арттыру мен кемелдендіру жолын табу деген пікірін дамытты. Тәжірибе мен бақылау танымдағы жетекші әдіс болып табылады. Солардың негізінде ойлау толық ақиқат болмаса да, ықтималдығы жоғары білімге жете алады. Оның өмірінің мақсаты энциклопедияны жарыққа шығару болды. Қоғамдық ойларында феодалдық деспотизмге қарсы шықты, конституциялық монархияны жақтады. Сонымен, француз ағартушылары тарихтың қозғаушы күші адамзат ақылы, ағартушылық процесс екендігін басты атап көрсетті. . Бұл сұрақтарға дәл жауаптар К. Гельвеций және П. Гольбах еңбектерінен табылды. жүктеу/скачать 3,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|