Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
жүктеу/скачать 2,48 Mb. Pdf көрінісі
|
5f48db6acc320 1598610282 (1)
| 1
кесте - Өндіріс мүмкіндіктері шкаласы (реті) Нұсқа (вариант) Май (т) Роботтар (шт.) 1 15000 0 2 12000 2000 3 10000 3000 4 6000 5000 5 3000 5500 6 0 6000 1 сурет - өндірістік мүмкіншіліктер графигі График робот пен май өндіру мүмкіндігінің жоғары шегін көрсетеді . Мысалы, С нүктесінде 10 мың т. май шығарсақ, 3000 роботты да жасауға болады. Егер, робот жасауды 5000 - ға (Д нүктесі) арттыру керек болса, онда май өндіруді 6000 т. дейін түсіру керек. Бұдан ұғатынымыз, 2000 қосымша робот өндіру (3000- нан 5000 - ға дейін) 4000 т. май (10000 - нан 6000 - ға дейін) өндіруден бас тартқызбақшы. Бұл мысалда мемлекет таңдау жасады: майдан гөрі роботты таңдады. Май роботқа айналды. Сондықтан өндірістік мүмкіндіктері қисығы (АЕ) трансформация (айналу түрі) қисығы деп те аталады. Айталық берілген жағдайда экономиканың бүкіл қорлары пайдаланылды. Ол өзінің өндірістік мүмкіндіктерінің шекарасынан шыққан жоқ, жəне нəтижелі болды. Ал егер, елде жұмыссыздық болып, еңбек сияқты фактор толықтай пайдаланылмаған болса, онда экономика трансформация қисығында емес, оның ішінде, Х - сияқты нүктеде болар еді. Бұл жағдай қорлардың дұрыс Май ( мың т .) Роботтар 3 - 6 - 9 - 12 - 15 - ' 1 ' 2 ' 3 ' 4 ' 5 ' 6 ' 7 5 5 - А B C D Х '' Е · N ~28~ пайдаланылмағанын жəне экономиканың нəтижесіздігін көрсетіп тұр. Ал N нүктесі негізіндегі өндіріс тіптен мүмкін емес, өйткені бұл нүкте экономикалық жүйенің өндірістік мүмкіншіліктерінің шекарасынан тыс жатыр. Берілген мысал альтернативтік (балама) құн концепциясын көрсетеді (ағылш. Opportuniti cost). Балама құн - айырбасқа берілетін басқа бір зат арқылы өлшенетін баға. Мемлекет таңдауы бір тауарға баламалы болғанмен басқасына залалын тигізді. Қарастырылып отырған жағдайда халық қажеттігінің балама құны болып алдыңғы қатарлы өндірістік технология тұр. Мысалдарымызға қайта оралайық. Май өндіруге қатысты қорлар балама өнім - роботтарды жасауға жарай бермейді. Мемлекет роботтар өндірісін кеңейткісі келгенде бұл шаруаға қажеті шамалы «май» қорларын робот өндіруші өнеркəсіпке күштеп «енгізгісі» келді. Əуелі, «май» қорларынан робот өндіру үшін ең өнімділері таңдап алынады. Бұл қорлар біртіндеп таусылады да, «өз» өнімі май өндіруге жеткіліксіз бола бастайды. Енді, көбірек май алу үшін, өнімділігі робот өндірісінен жоғары, (май өндірісіне қарағанда аз болып келетін қорларға қол салғызады, т.б. Мұндай төмен қор айырбасталуы, əрине, бір өнімді өндіруден екінші бір көп санды балама өнім өндірісіне көшкенде қордың санын үлкейтуді қажет етеді. Мұның өзі ақшамен емес, заттай (қорлар) төленетін қосымша шығынның өсу заңының экономикалық мəні болып есептеледі. Денсаулық сақтау қоғамдық экономикалық құрылымда өндірістік емес шаруашылықта болғандықтан қызмет көрсету саласы ретінде қарастырылады. Медициналық қызмет көрсету саласы өндірістік сала болмағанымен еңбек қорларының қалпына келтіріліп, еңбек өнімділігін арттыру, ұлттық табысты ұлғайту үшін күрделі үлес қосады. Кез - келген қоғамдық экономикалық құрылым өндірістік күштердің тұрақты түрде өсуін қарастырады. Оның себебі еңбек ресурстарына деген қажеттіліктің артуы жəне жұмыс күшінің жетіспеушілігі. Сондықтан денсаулық сақтау экономикалық жəне əлеуметтік дамудың жəне қоғамдық өндіріс тиімділігінің қарқынын арттыратын тікелей жəне шешуші факторлардың бірі болып табылады. Денсаулық сақтаудың қоғамдық өндіріс тиімділігіне əсер етуінің келесі жолдарын анықтауға болады: емдеу - алдын алу шараларын жүргізу нəтижесіндегі тікелей жəне жанама əсері (қоршаған ортаны, жеке тұлғаларды, еңбек жəне демалыс жағдайларын сауықтыру жəне т.б.). əрбір науқас адам қоғамға экономикалық зиян келтіреді. Аурушаңдыққа байланысты қоғамға келетін экономикалық шығын тікелей жəне тікелей емес болып бөлінеді. Тікелей шығындарға медициналық көмекке, санитарлық - эпидемиологиялық қызмет көрсетуге кететін, дəрі - дəрмектерге, құрылғыларға, жұмсақ жəне қатты құрал - жабдықтарға, əлеуметтік сақтандыру жəне əлеуметтік қамтамасыз ету жəне т.б. шығындар жатады. Тікелей емес шығындарға өндірілген өнім мен еңбек өнімділігін төмендеуі, өндірілген өнім көлемінің төмендеуі, құрылғылардың ескіруімен жəне т.б. байланысты шығындар жатады. жүктеу/скачать 2,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|