13-сурет.
ДНҚ жəне РНҚ молекулалары бөлігінің құрылысы
132
жүздеген мың топтарымен, ал РНҚ үшін бар болғаны ондаған,
жүздеген кейбір жағдайда мындаған топтарымен сипатталады.
Жасуша ядросының ішінде ұзын, жіңішке, тыныштық күйде
əрең-əрең көрінетін заттар – хроматин жіпшелері кішкентай
таяқшаларға -хромосомаларға айналады. Хромосомалардың са-
ны, пішіні мен мөлшері ағзаның əр түрі үшін тұрақты.
Хромосома – ДНҚ мен белоктан құралған күрделі жүйе, хро-
мосома белоктары гистондар мен гистон емес қышқыл белок бо-
лып келеді. Бұл белоктар хромосома құрылымын қалыпты ұстап
тұру үшін қажет.
Эксперименттік деректер арқылы ДНҚ мен РНҚ молекула-
лары біртұтас ұзын тізбектерден тұратындығы анықталды. ДНҚ
жіп тəрізді ирек-ирек болып құралған екі талшықтан тұрады, ол
ядро хромосомаларының ішінде орналасады.
Рибонуклеин қышқылдары жіп тəрізді ирек-ирек болып құ-
ралған бір ғана талшықтан тұрады. Оларды тек электронды ми-
кроскоп арқылы ғана көруге болады.
ДНҚ нағыз ядролық қышқылдар, кейінгі жылдары өсімдік-
тердің пластидтерінен, жануарлардың митохондрияларынан да
табылды, бірақ ядроларда ДНҚ көптеп кездеседі.
26, 27-кестелерде кейбір ағзалардың РНҚ жəне ДНҚ-дағы
пуриндік жəне пиримидиндік негіздердің арақатынастарының
кей бір мысалдарын келтірейік.
ДНҚ-ның нуклеотидтік құрамы
26-кесте
Нуклеин
қышқылы
бөлінген объект
Азоттық негіздердің
молярлық қатынасы, %
Г+А
Ц+Т
Г+Ц
А+Т
Г
А
Ц
Т
Тышқан
21,9
29,7
22,8
25,6
1,07
0,81
Осьминог
17,6
33,2
17,6
31,6
1,03
0,54
Бидай
23,8
25,6
24,6
26,0
0,98
0,94
Пияз
18,4
31,8
18,2
31,3
1,02
0,58
Туберкулез
таяқшасы
34,2
16,5
33,0
16,0
1,03
2,08
Стрептококк
16,6
33,4
17,0
33,0
1,00
0,51
|
