Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының Қауымдастығы с. Қ. Тұртабаев


Майлардың қорытылуы жəне сіңірілуі



Pdf көрінісі
бет163/224
Дата31.12.2021
өлшемі1,75 Mb.
#21294
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   224
Байланысты:
биохимия

10.3. Майлардың қорытылуы жəне сіңірілуі
Ауыз қуысында майларды қорытатын ферменттер болмай-
ды. Сондықтан майлардың қорытылуы асқазан жолдарында, 
не 
гізінен ащы ішекте жүреді. Асқазанда қорытылатын майлар 
жоғарғы дисперсті күйде болуы қажет, оған негізінен сүт құ-
рамындағы майларды жатқызуға болады. Асқазан сөліндегі ли-
паза pH-тың 5,0 – 6,0 мəнінде, яғни қышқылдық ортада жұмыс 
істей алады. Емшектегі балалардың асқазан сөлінің pH-5 тең, 
сондықтан оларда ананың сүтінде болатын май асқазан сөліндегі 
липазамен қорытыла бастайды. Панкреатит сөлімен келіп тү-
сетін панкреатиттік липаза майларға əсер ету үшін, олар алды-
мен өте ұсақ бөлшектерге, яғни эмульсияға айналуы қажет. Ол 
үшін қажетті, бірінші фактор - реакциялардың нəтижесінде бө-
лінген CO
2
.
Эмульсия түзуге қатысатын ең күшті фактор өт қышқыл-
дарының тұздары, əсіресе, натрий тұздары. Өт қышқылдары өт-
тің құрамында болады. Олар майлардың ұсақ бөлшектеріне ад-
сорбцияланып, олардың бір-бірімен бірігіп, ірі бөлшектер түзуіне 
кедергі жасайды. Өт қышқылдары май мен судың арасындағы 


248
тартылыс күшін азайтып, ірі бөлшектердің майда бөлшектерге 
айналуына мүмкіндік береді. Липазаның майлармен жанасу бет-
кейі өседі. Өт қышқылдарының қатарына холь, дезоксихоль, ли-
тохоль, хенодезоксихоль қышқылдары жатады. 
Майлардың алмасуы 2 фазада жүреді. 
Майлар алмасуының бірінші фазасы: майлардың гидролиз-
денуі жəне глицерол мен жоғары май қышқылдарының пайда бо-
луы. 
Реакцияны катализдейтін фермент липаза. Майлар гидроли-
зі (липолизі) сатылап жүреді, бірінші ретте сыртқы эфирлі екі 
α-байланыстары үзіледі.
СН
2
 – О- СО – С
15
Н
31 
                 СН
2
 – ОН
 |                                        
  липаза
 |
СН – О – СО – С
15
Н
31
 + Н
2
О          СН – О – СО – С
15
Н
31
 + 2С
15
Н
31
СООН
 |                                                      |
СН
2
 – О- СО – С
15
Н
31
                   СН
2
 – ОН
Гидролиздің екінші фазасында: түзілген β-моноглицерид 
ба 
 
уырдың алиэстераза ферментінің əсерінен əрі қарай гидро-
лизденіп, глицерол мен май қышқылын түзеді.
СН
2
 – ОН                 
 
                 СН
2
 – ОН
 |                                              
алиэстераза
   |
СН – О – СО – С
15
Н
31
 + Н
2
О        
     СН – ОН  +  С
15
Н
31
СООН
 |                       
 
 
      |
СН
2
 – ОН                                                   СН
2
 – ОН       пальмитин
β-моноглицерид                                        глицерин        қышқылы     
Липаза ферменттері құрылысы жəне атқаратын қызметіне 
қарай екі түрлі болуы мүмкін: қарапайым липаза жəне липо-
протеинлипаза. Қарапайым липаза бос триглицеридтерді, ал 
ли 
попротеинлипазалар белоктармен байланысқан липидтерді 
ка 
тализдейді. Липаза ферментінің қызметін активтендіретін - 
адре налин, норадреналин жəне глюкагон гормондары. Бұлар аде-
нилатциклаза ферментінің қызметін активтендіреді. Аденилат-


249
Тамақ құрамында ағзаға түскен майлар тез сіңіріліп, май 
ұлпаларында қор ретінде жиналады. Триглицеридтердің биоло-
гиялық жартылай ыдырау мерзімі əртүрлі ұлпаларда түрліше 
болады. Мысалы, бауырда 2 күн, май ұлпаларында, мида 8 
күн, т.б. Бұл мерзім ішінде триглицеридтер төмендегі схемада 
көрсетілгендей өзгерістерге ұшырайды: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   159   160   161   162   163   164   165   166   ...   224




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет