Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі Тілдерді дамыту және қоғамдық

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Pdf көрінісі

бет	392/438
Дата	06.01.2022
өлшемі	20,41 Mb.
	#11679

1 ... 388 389 390 391 392 393 394 395 ... 438

Байланысты:
Қазақ тілі В1 (оқулық)

Есімшенің сөйлемдегі қызметі
  Бастауыш:  Сөйлемде  атау  септігінде  тұрып  бастауыш  болады.  Мысалы:  Жаз+ған  үндемеді.
Оқы+ған білімді болады.
Баяндауыш:  Жіктеліп,  баяндауыш  болады.  Мысалы:  Ертең  мектепке  бар+ар+мын.  Қызықты
қазір көр+ер+сің.
Толықтауыш: Атау мен ілік септіктерінен басқа септіктер тұлғасында заттанып, толықтауыш
болады. Жұрнақтары: -ған-ген-қан-кен
Мысалы: Ұял+ған+ды Құнанбай кешірмейтін. Ол оқы+ған+дар+ын айтып берді.
Пысықтауыш: Барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктерінде немесе көмекші есіммен, септеулік
шылаулармен тіркесіп пысықтауыш болады. Мысалы: Біл+мек+ке (Б.с.) кетті көңілі. Осыны сез+ген
сайын (қашан?) Абай тоқтаусыз жыр тереді. (М.Ә.)
Анықтауыш:  Есімше  зат  есіммен  тіркесіп  немесе  ілік  септігінде  тұрып  анықтауыш  болады.
Жұрнақтар:  -ған-ген-қан-кен-атын-етін-йтын-йтін-ушы-уші.  Мысалы:  Көш+кен  (қай?)  ауылды
іздеп табалық. (Ы.А.) Айт+қан+ның (кімнің?) аузы жаман, көр+ген+нің (кімнің?) көзі жаман.
Ескерту:  Көптік  жалғау  –ған,-ген,-қан,-кен,-атын,-етін,-йтын,-йтін  тұлғалы  есімшелерге  ғана
жалғанады.
Есімшенің  –ар,-ер,-р,-с,-мақ,-мек,-бақ,-бек,-пақ,-пек  тұлғаларына  көмектес  септік  жалғауы
жалғанбайды.

311
Есімшенің жұрнақтары арқылы етістіктің шақ категориясы жасалады.
1. –ған-ген-қан-кен : бұрынғы өткен шақ есімшесі.
2. –ар-ер-р : болжалды келер шақ есімшесі.
3. –атын-етін-йтін-йтын : ауыспалы өткен шақ есімшесі.
4. –мақ-мек-бақ-бек-пақ-пек : мақсатты келер шақ есімше.

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 388 389 390 391 392 393 394 395 ... 438