Ќазаќстан республикасы

1. Негізгі құралдардың есебі.

2. Тауарлық- материалдық қорлардың есебі.

3. Материалдық емес активтердің есебі.

Негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес бағытта болуы мүмкін.

Өндірістік емес бағытқа – жарғылық қызметпен байланысы жоқ негізгі құралдар жатады.

Өндірістік бағыты бойынша – жарғылық қызметті жүзеге асырумен және нәтижесінде пайда алумен байланысты құралдарды жатқызуға болады.

Банктегі негізгі құралдар келесі топтарға бөлінеді:

-ғимарат және құрылыс;

-компьютерлер;

-көлік құралдары;

-құралдар және басқа шаруашылық саймандар;

-басқа да негізгі құралдар.

Негізгі құралдарды бағалауда бастапқы, ағымдағы, баланстық және өтімділік құндары қолданылады. Баланста негізгі құралдар бастапқы құны бойынша көрсетіледі. Ол объектіні қайта жабдықтауда, яғни кеңейтуде, модернизациялауда, реконструкциялауда,, сонымен қатар өкімет қаулысына байланысты қалған негізгі құралға қайта бағалау жүргізгенде өзгеруі мүмкін.

Банк филиалдары негізгі құралдарды өздері жеткізілген лимитке сәйкес алады немесе орталықтанған тәртіпке сәйкес бас банктен алады.

Банктер негізгі құралдарды екі тәртіппен алады:

1) тауарлар үшін жабдықтаушыға алдын-ала төлеу арқылы. Алдын-ала төлем бекітілген аванс мөлшерінде (30 пайыз) жүргізіледі, қалған сома негізгі құралдарды алған соң төленеді.

2) Банк факт бойынша негізгі құралға төлеуде жабдықтаушыдан тауар алғаннан кейін төлейді.

Негізгі құралдарды қабылдағанда негізгі құралдарды қабылдау актісі толтырылады. Есепке алынған әрбір негізгі құралдардың әрбір объектісіне түгендеу номерін жазады. Негізгі құралдардың аналитикалық есебі түгендеу карточкаларда (теңгемен) әрбір затқа жеке жүргізіледі, сонымен қатар негізгі құралдардың есебі журналында да жүргізіледі. Онда объект аты, типі, маркасы, шығарылған жылы, шифрі, аналитикалық шот номері, инвентарлық номері, алғашқы құны, амортизация сомасы, т.б. көрсетіледі.

Ешқандай алдын ала төлеусіз құрастыруды қажет етпейтін негізгі құралдарды алуда келесідей жазба жасалады:

Дебет 1652 “Жер, үйлер, ғимараттар”

1653. 
      “Компьютер жабдықтары”
      
1654. 
      “Өзге негізгі құралдар”
      

Негізгі құралдардың құрылысы шаруашылық немесе мердігерлік әдіспен

жүргізіледі. Негізгі құралдарды уақытынан бұрын тозуын болдырмау үшін оларды жөндеп отырады. Жөндеудің күрделі және ағымдағы түрлері бар.

Банкте негізгі құралдарды амортизациясын есептеу үшін құнды бірқалыпты есептен шығару әдісі, құнды орындалған жұмыс көлеміне үйлесімді түрде есептен шығару (өндірістік), құды сандар сомасы бойынша есептен шығару (кумулятивтік) және қалдықты азайту әдістерінің бірін қолданады.

Анықталған күні бағаға сәйкес негізгі құралдардың бастапқы құнын келтіру мақсатында объектілердің қайта бағалануы жүргізіледі, нәтижесінде есеп және есеп беруде ағымдағы құн бойынша негізгі құраладр көрсетіледі. Негізгі құралдарды қайта бағалау жылына кем дегенде бір рет жүргізілуі керек.

Банк негізгі құралдарды қалпына келтіру мүмкін болмағанда немесе экономикалық тиімсіз болған жағдайда ғана есептен шығаруға жататын объектілерді анықтайды.

Негізгі құралдарды жою кезінде жою актісі толтырылады.

Амортизацияланған негізгі құралдарды есептен шығарғанда оның баланстық құнына келесідей жазба жасалады:

Дебет шот 1692 “Үйлер және ғимараттар бойынша есептелген амортизация”

1693 “Компьютерлік жабдықтар бойынша амортизация”

1694 ”Басқа да негізгі құралдар бойынша есептелген амортизация ”

Кредит шот 1652 “Жер, үйлер, ғимараттар”

1653. 
      “Компьютер жабдықтары”
      
1654. 
      “Өзге негізгі құралдар”.
      

сақтығына бақылау жасау мақсатында