Қазақстан республикасының білім және ғылым министірлігі
пікір Этика.Құндылықтар философиясы
жүктеу/скачать 0,57 Mb.
|
351449-1
| пікір
Этика.Құндылықтар философиясы ҚұндылықұғымынатұңғышфилосиялықанықтаманыР.Лотце мен Г.Когенберді. Ежелгіфилосиялықкөзқарастардақұндылықтыңәртүрлікөріністерінежататынжәнетабиғи, қоғамдыққұбылыстарды, адамныңіс-әрекетінбағалаудапайдаланылатын сұлулық, қайырымдылық, мейірімділіксекілдіэтикалықжәнеэстетикалықұғымдарқолданылды. Құндылықтар туралы алғашқы түсінік ежелге грек ғалымы Сократтан бастау алады. Сократ үшін құндылық «адамның өмірді бағалауы» екен. Ал Аристотель «жақсылық», «игілік» ұғымдарын жағымды мінез-құлықты, рухани құндылықты бейнелеуде қолданды. Құбылысты, затты жағымды бағалау адам үшін құнды игілікті түсінуге негізделген. «Ізгілік» сөзі салыстырмалы мағынада белгілі бір жағдайдағы адам үшін жақсылық, пайдалы нәрсе деп түсіндіріледі. Рухани-адамгершілікке тәрбиелейтін ғылым ретінде этиканы белгілеген. Аристотельдің пайымдауында «этиканың мақсаты – таным емес, ізгілікке үйрету. Этикалық зерттеулер рухани-адамгершілік дегеннің не екендігін білу үшін емес, осы рухани-адамгершілікке жетудің жолдарын үйрету үшін қажет, олай болмағанда бұл ғылымның пайдасы болмас еді» - дейді. Философ Т.Қ.Ғабитов «құндылықтар – қасиеттер» дей отырып, бұл қасиеттердің бала кезден, ана сүтімен бірге өзінің ана тілі арқылы мораль негіздері ретінде, өз тарихын, мәдениетін, әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлерін игеру нәтижесінде орнығатындығын ерекше бағалайды. Яғни, философиялық тұрғыдан алсақ құндылықтар – адам үшін пайдалы мәнге ие болатындардың барлығы, адамзат қоғамының іргелі дамуы мен адамның жеке тұлғасын жетілдіруге тиімді ықпал ететіндерің барлығы құндылық болып табылады. Психологтар құндылықтарды тұлға аралық қатынас тұрғысынан қараудың өзіндік мәні бар екенін айтады. Құндылық ұғымында құндылық қатынастың обьектісі болып табылатын заттардың сыртқы қасиеттерінің сипаттамасы, осы қатынастың субьектісі болып табылатын адамның психологиялық сапалары, құндылықтың жалпы мәнділігін көрсететін адамдардың өзара қарым-қатынасы ұштасады. Конфуцийілімініңерекшелігісол, оладамгершілікмәселелерінбіріншікезеккеқойған. Ал рух, аспанденелерініңқозғалузаңдылықтарынаешкөңілбөлмейді. «Өмірдің не екенінбілмейжатып, өлімнің, рухтың не екенінқайданбілейік», — дегенекенол. Алайда, көктіпіртұтқандығыақиқат, көктәңірісінеқұрбандықшалудыоғандегенадамдардыңкөрсеткенқұрметідептүсінген. КейінненҚытайдың «аспанасты империя» депаталуынада осы ұғымөзәсерінтигізгенсыңайлы. Жоғарыдаайтылыпөткендей, Конфуций өзілімінадамғабағыттаған. Ол – алғашретадамныңкісіліктұлғасытуралы ой қозғаған философ. Үлгітұтуғажарайтын ер адамныңадамгершілігі (жень), үлкендісыйлауы (сяо), әдет-ғұрып, дәстүрдіқұрметтұту (ли) жоғарғыдәрежедеболуытиіс. Адам тумысынанжаманболыптумайды, оны жаман да, жақсы да қылатынөскенортасы. Конфуций мемлекетті де үлкенотбасыдептүсіндірген. Оныңілімі, жалпыалғанда, үстемтаптыңмүддесінқорғады, құлдықтысөкеткөрмеді, сондықтан да ұзақжылдарбойымемлекеттікресмиидеологияғаайналып, Қытайдағықоғамдықөмірдіңбарлықсалаларынаөзәсерінтигізді. ЖүсіпБаласағүниның“Құттыбілігінде” өмірмәніпайымдалып, жалпыадамзаттықруханибайлықтар – мұрат, дін, этика, өнержәнеданалықтыңмәнісараланған. ЖүсіпБаласағүниақиқатқажетужолын адам мен әлемнің, ұлығалам мен микроғаламныңүйлесімдіболуытуралықағидағанегіздейді. Төртқұдірет – от, су, ауа, жержайлыежелгідәуірдіңфилософиялықтүсінігінесүйенеотырып, ойшыләлем осы төрттағанныңүйлесіміненжаралғандепсанайды. ОсындайтағыбіртөрттағанЖүсіпБаласағүниныңқоғамтуралыойларында, яғниқазіргітүсініктегәлеум. философиясындаәділет, бақыт, ақылжәнеқанағатретіндебейнеленіп, “Құттыбіліктің” төрткейіпкерініңбойынажинақталған. Ғалам мен микроғаламныңтұтастығы, барабарлығытуралы ой ЖүсіпБаласағүнидүниетанымыныңөнебойынанбайқалады. Бұлжалғандүниеніақылтезінесалыптүзетугеболатынына да сенгенғұламаәлемдікүйлесімділікнегізіндеәділеттіадамзатқоғамынқұрудыармандады. Сондықтанолғылым мен білімгезормән берген. ЖүсіпБаласағүнижалпығаортақпарасаттыңтанымныңнәтижесіретіндегібілімгекөшуі адам мүмкіндігініңжүзегеасуыдепбіледі. Ғұламабілімніңтуабітетіндігіжайлыпікіргеқарсышығып, оғанпарасаттыіс-әрекеттіңнәтижесіндеқолжеткізугеболатынынасенеді. Білімгемолынансусындаған адам ғанакөпнәрсегеқолжеткізеалады. Оныңпікірінше, білім – даналық, денсаулықжәне жан толысуы. ЖүсіпБаласағүнидіңойынша, қоғамқұрылымындағыкемелдіктіңөлшеміәлеум. тәртіпбұзылғандағанакөзгетүсебастайды. Солкездежаңамұраттар мен ұрандарпайдаболып, халыққолдауынаиеболады. Олқоғамдыққұрылымныңкемелдігін жеке адамныңбостандығы, тәуелсіздігіанықтайдыдепсанады. ЖүсіпБаласағүниөзініңәлеуметтікфилософиясындақоғамдағыкемелдіктіңнегіздері мен ісжүзіндегікөріністерінөзаратығызбайланыстақарастырады. Танымдағыкемелдік – білік, оныңісжүзіндегікөрінісі – укушдепбіледіол. ЖүсіпБаласағүниөзеңбегіндезердегеайрықшатоқталған. “Құттыбілікте” ол, еңалдымен, даналықяғниқазіргітүсініктегітеориялықзердетуралы ой толғап, даналықтабиғатын, оныңерекшелігін, туабіткенқабілеттер мен кейінгібілімжинақтаудағыадамныңөзрөлі, танымпроцесіндеақиқатқаұмтылу, т.б. мәселелердіқарастырады. ҒұламаөзтуындысынШығысперепатизмініңарнасында, сопылықағымныңқуаттыықпалыменжазыпшыққан. Ойлауқызметі тек адамғағанатән, жануарлардажоққасиетдепбіледіол. Егерсезімалдамшыболса, ондаоғантолықсенугеболмайды, ал ақыл, зердеәрқашанадамғақызмететеді, оныңжалғандығыжоқ. “Құттыбіліктің” негізгіайтаройы – адамның адами жетілуі мен кісіліккемелденуі, соларқылымемлекет пен қоғамдықуатты, мықты, құттыету. Кісіліккемелденужолынатүскен адам – өзініңқасиетіне, қалыбы мен негізінемейліншежақындағанасыл жан. Пайдаланған әдебиеттер: Әбішев Қ. Философия. Алматы: Ақыл кітабы, 2000. Әлеуметтік философия. Хрестоматия. Құр. Әбішев Қ. Алматы, 1997. Выгодский Л. С. Развития высших нервных функции. М.: 1990. Есім Ғ. Сана болмысы. 1-9 тт. Алматы, 1994-2004. Категория мышления и индивидуальное развития. Алматы, 1991. Кішібеков Д. К., Кішібеков Т. Д. Речь и писменность: Трансформация звуко- знаковых систем. Алматы, 2004
жүктеу/скачать 0,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|