Казіргі заманғы Қазақстан -  әлемдік өркениеттің тең мүшесі

мақсат  және  бағыттарды  (көпвекторлық)  қамтыған  жолмен  өрбу  болып 
табылады.  Ол  –  еліміздің  геосаяси  жағынан  орналасуына  байланысты  өмірдің 
өзі  сілтеп  отырған  қалыпты  жағдай.  Өткен  уақыт  ішінде  Қазақстан 
Республикасын дүние жүзінің 180-нен астам мемлекеті таныды. Қазақстан 120-
дан  астам  елмен  мәмлегерлік  (дипломатиялық)  қатынастар  орнатты.  Шет 
елдерде  ондаған  дипломатиялық  және  консулдық  өкілдіктер  ашылды.  Ал 
Алматы мен Астанада 50-ден астам шетелдік елшілік пен миссия, халықаралық 
және ұлтаралық ұйымдардың ондаған өкілдігі жұмыс істейді. 
Қазақстан  өзінің  сыртқы  саясатында  ең  жақын  және  ірі  көрші 
мемлекеттер  -  солтүстікте  Ресеймен,  ал  шығыста  Қытаймен  тығыз  қарым-
қатынас  орнатуға  ерекше  назар  аударып  келеді.  Аталмыш  елдермен  қарым 
қатынас  1992  ж.  25  мамырдағы  Достық,  ынтымақтастық  және  өзара  көмек 
туралы шарт аясында жүргігізіліп оның зор тарихи маңызы зор. Екі халықтың 
достығы  мен  ынтымақтастығын  нығайтуда  1996  ж.  27-ші  сәуірде  Ресей 
Федерациясының 
Президенті 
Б.Ельцин 
мен 
Қазақстан 
Президенті 
Н.Ә.Назарбаевтың  Алматыда  кездесіп,  Қазақстан  мен  Ресей  бірлескен 
Декларациясына  қол  қоюының  маңызы  өте  зор  болды.  Онда  Қазақстан  мен 
Ресейде  жүргізіліп  жатқан  демократиялық  қайта  құрулар  мен  саяси-
экономикалық реформалардың екі ел халықтарының болашағы үшін үлкен мәні 
бар екендігі атап көрсетілді. 
Тәуелсіз  Қазақстан  және  Тәуелсіз  Мемлекеттер  Достастығы.  Кеңес 
одағының  ыдырауы  салдарынан  шаруашылық-өндірістік  кеңістік  тарап, 
кәсіпорындардың,  ғылыми  және  өндірістік  бірлестіктердің  арасындағы 
байланыстар  үзілді,  сондай-ақ  біртұтас  елдің  аумағындағы  бұрынғы 
республикааралық 
шекаралар 
мемлекетаралық 
шекараларға 
айналды. 
Мемлекетаралыққа  шекаралардың  анықталуына  байланысты  өзара  сауда  және 
басқа  да  экономикалық  қатынастардың  жолында  бір  мезетте  көп  бөгеуіл 
туындап,  жаңа  тәуелсіз  мемлекеттердің  экономикаларын  қыруар  шығынға 
батырды. 
Осы  жағдайда  Қазақстан  мен  басқа  да  бұрынғы  кеңес  республикалары 
әрбір  әріптестердің  мүддесін  бірдей  ескерумен  қатар,  еңбекті  өзара  тиімді 
бөлудің  нәтижесінде  дамудың  барынша  жоғары  ортақ  нәтижесіне  жетіп  қана 
қоймай,  біртұтас  одақтас  экономика  күйреуінің  шығынын  барынша  азайтуға 
мүмкіндік 
беретін 
жаңа 
экономикалық 
өзара 
қарым-қатынастарды 
қалыптастырып,  шаруашылық  ынтымақтастықтың  жаңа  арнасын  іске  асыру 
проблемасын шешуге тиіс болды. 
1991  жылғы  желтоқсанда  құрылған  Тәуелсіз  Мемлекеттер  Достастығы 
(ТМД)  құрылғанда  осы  мақсаттарға  жету  басты  мақсат  болған.  ТМД  өзінің 
қызметін  халықаралық  құқық  қағидасына  негіздейтін  толық  құқықты 
халықаралық ұйым ретінде алдына мынадай міндеттерді қойған еді: 
-әрбір  қатысушы-елдің  экономикалық  реформалар  мен  мемлекеттік 
құрылыстың  өзінің  меншік  үлгісін  қалыптастырып  нығайтуға  мүмкіндігінше 
көмек көрсету; 
экономикалық  та,  саяси  да  саланың  көптеген  аясында  өзара 
қатынастардың дамуына ықпал ету; 

қалыптасқан  рухани,  гуманитарлық  және  мәдени  байланыстарды  сақтау 
үшін жағдай жасау. 
1991  ж.  үш  мемлекет  басшыларының  (Ресей,  Беларусь,  Украина)  КСРО 
ны  тарату  туралы  Беларусь  еліндегі  Беловежье  келісімінде  жазылған  барлық 
осы  ережелер  ТМД-ның  1993  жылғы  Жарғысында  анық  көрсетілген  еді.  Осы 
құжатта  жоғарыда  айтылғаннан  басқа  келісілген  экономикалық  саясаттың 
келесі  негізгі  бағыттары,  соның  ішінде  ерекше  нарықтық  қатынастар  мен 
тауарлардың,  қызметтердің,  жұмыс  күші  мен  капиталдың  еркін  қозғалысы 
негізінде ортақ экономикалық кеңістік қалыптастыру да қарастырылған еді. 
Бұл  орайда  Ресей  мен  Қазақстан  арасында  ынтымақтастықтың  одан  әрі 
дамуында  1998  ж.  6-шілдеде  Мәскеуде  қол  қойылған  мәңгілік  достық  пен 
ынтымақтастық туралы Декларация маңызды рөл атқарды. Оның негізінде екі 
мемлекет  арасындағы  қаржылық  өзара  келіспеушіліктерді  реттеу  және 
Байқоңыр ғарыш орталығын бірлесіп пайдалану мәселелері шешілді. 2000 ж. 25 
қаңтарында  Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  пен  Ресей  Президенті  В.Путиннің  кездесуі 
болды.  Онда  екі  жақты  қарым-қатынасты  одан  әрі  жетілдіре  түсуге  жете  мән 
берілді.  Ал  2002  ж.  желтоқсанда  Қазақстан  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың 
Мәскеуге  ресми  сапары  барысында  екі  ел  арасында  қалыптасқан  достық 
байланыстарды  барынша  тереңдету  саясаты  баса  айтылды.  Сондай-ақ, 
аймақтық  және  халықаралық  өзекті  мәселелер  төңірегінде  жан-жақты  пікір 
алмасылды.  Екі  жақты  деңгейдегі,  ТМД,  ЕурАзЭқ,  ШЫҰ  шеңберлеріндегі 
ынтымақтастық 
қарым-қатынастар 
аймақтағы 
елдер 
қауіпсіздігінің, 
интеграциялануының басты кепілі болып табылатыны атап көрсетілді.  
2003  жыл  Ресейдегі  Қазақстан  жылы,  2004  жыл  Қазақстандағы  Ресей 
жылы  ретінде  мемлекеттік  деңгейде  аталып  өтті.  2004  жылы  екі  мемлекет 
арасындағы тауар айналымы 7 млрд. долларға жеткен, мұның өзі 2003 жылғы 
сондай  көрсеткіштен  40%  дерлік  көп.  2005  жылдың  басында  Қазақстанда 
тұтастай  жарғылық  қоры  250  миллион  АҚШ  долларынан  асатын,  Ресеймен 
бірлескен 1100 кәсіпорын қызмет еткен.  
Тәуелсіздік  жылдары  оңтүстік-шығыстағы  әлемдегі  алып  мемлекет  - 
Қытай  Халық  Республикасымен  тату  көршілік  және  достық  қатынастар 
орнатуда едәуір шаралар қолға алынды. 1990 ж. Қазақстан мен Қытайдың темір 
жол арқылы өзара байланысы іске асты, сөйтіп, біздің республика Тынық мұхит 
жағалауына  ең  қысқа  жолмен  шығу  мүмкіндігіне  ие  болды.  Қазақстан-Қытай 
қарым-қатынасының  дамуы  өте  жоғары  қарқын  ала  бастады.  Қазақстан 
Республикасы  Президентінің  1992  ж.  тамызда  Қытай  Халық  Республикасына 
барған  алғашқы  сапарынан  бастап,  барлық  байланыс  жолдарын  ашудың  сәті 
түсті.  Осы  кезден  бастап  екі  елдің  арасындағы  сауда  тұрақты  өскелең  қарқын 
алған.  1997  ж.  25  қыркүйекте  Алматыда  өткен  Қазақстан  және  Қытай 
делегациялары  арасындағы  келіссөз  барысында  Батыс  Қазақстан  мен  Батыс 
Қытайды жалғастыратын мұнай құбырына шығыстағы көршіміз тарапынан 9,5 
млрд.  доллар  бөлінетіні  туралы  шартқа  екі  жақты  қол  қойылды.  Мұның  өзі 
саяси-экономикалық  байланысты  нығайтуға,  шекара  маңында  тыныштық  пен 
бейбіт өмірді сақтауға кепілдік берді.  

1998-1999  жж.  белсенді  дипломатиялық  әрекеттер  арқылы  Қытай  мен 
Қазақстан  арасында  тағы  да  жаңа  маңызды  уағдаластықтарға  қол  жетті.  Ең 
алдымен шекараны нақтылау негізінен аяқталды. Қытаймен арадағы шекараны 
айқындап  белгілеу  Қазақстанның  ұлттық  қауіпсіздігіне  қосымша  кепілдіктер 
берілгенін білдірді.  
Қазақстан  Президентінің  2002  ж.  желтоқсан  айында  Қытай  мемлекетіне 
жасаған сапары екі ел арасындағы ынтымақтастықтың жаңа кезеңін айқындады. 
Екі  мемлекет  басшыларының  кездесуі  барысында  5  құжатқа  қол  қойылды. 
Оның  ең  маңыздысы  “Қазақстан  Республикасы  мен  Қытай  Халық 
Республикасы арасындағы тату көршілік, достық және ынтымақтастық туралы 
шарт” болып табылады. Сондай-ақ, бұдан басқа екі ел деңгейінде халықаралық 
ланкестікпен,  сепаратизммен  және  экстремизммен  күресте  ынтымақтастық 
жөнінде,  еларалық  қауіпті  әскери  әрекетті  болдырмау  туралы  және  т.б. 
құжаттарға  қол  қойылды.  Екі  арадағы  сауда-экономикалық  байланыстар 
жылдан-жылға артып, 2004 жылы оның көлемі 3 млрд. АҚШ долларынан асты. 
Жалпы соңғы жылдары ҚХР басшыларымен өзара кездесу, келіссөздер жүргізу 
казіргі  заманғы  Қазақстанның  сыртқы  саясатындағы  тұрақты  құбылысқа 
айналды.  
Казіргі  заманғы  Қазақстанның  сыртқы  саясатында  АҚШ-пен  қарым-
қатынасының  маңызы  өте  зор.  АҚШ  Қазақстан  Республикасын  тәуелсіз 
мемлекет  ретінде  таныған  1991  ж.  25  желтоқсаннан  бастап,  екі  мемлекет 
арасында  елші  дәрежесіндегі  толыққанды  дипломатиялық  қатынастар  орнады. 
1991  ж.  желтоқсанында  АҚШ  мемлекеттік  хатшысы  (Дж.  Бейкер)  Алматыға 
келіп,  Н.Ә.Назарбаев  және  басқа  да  ресми  адамдармен  келіссөздер  жүргізді. 
1992  ж.  сәуір  айында  Қазақстанға  Еуропадағы  қауіпсіздік  және  қарым-
қатынастар  жөніндегі  АҚШ  Конгресі  комиссиясының  делегациясы  келді.  Сол 
жылғы мамырда Президент Н.Ә.Назарбаев алғашқы сапармен Америка Құрама 
Штаттарына  барды.  Осы  сапардың  барысында:  “Сауда  қатынастары 

жүктеу/скачать 2,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: