ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

химиктер  қорғасынды  алтынға  айналдыра  алмағанмен,  тәжірибе  жа-

сау  жолымен  көптеген  заттардың  қасиеттері  зерттелді,  ғаламат  зор 

эмпириялық материал жинақталды.

Сонымен,  ақырында,  каббала  (ертедегі  еврейлер  тілінде  –  аңыз,  

хикая) туралы да бірер сөз айтқанымыз дұрыс болар. Бұл мистикалық 

ілім дүние-әлем негізінде 10 саннан және ертедегі еврейлер әліпбиінің 

22 әрпінен тұратын 32 элемент жатқанына сендіреді. Каббала Құдайды 

мүлдем  сапасы  жоқ  және  белгісіз  шексіздік  деп  түсінеді.  Алайда  ол 

барлық заттарға және табиғат денелеріне еніп, олардың мәнін құрайды. 

Каббалашылар  әртүрлі  салт-ғұрыптар,  дұғалар  және  ерік-жігерді 

іштей  ширықтыру  арқылы,  сандар  мен  ертедегі  еврей  әліпбиінің 

әріптерімен әртүрлі айла-шарғылар жасау көмегімен ғажап ғарыштық 

үдерістерге  әсер  етуге  болатынына  сенеді.  Сөйтіп,  жоғарыда  аталған 

ілімдердің  барлығы  жаңа  еуропалық  ғылымның  тууы  мен  дамуына 

себепші болған заңды кезеңдер болды деген қорытынды жасауға бо-

лады. Өкінішке қарай, сословиелік-заңдық тәуелділік, шығармашылық 

үшін еркіндіктің болмауы, таусылмас діни қақтығыстар сол кезеңдегі 

ғылымның дамуына айтарлықтай кедергі келтірді.

Алайда  шын  мәніндегі  философиялық  ізденістер  саласын-

да  түбегейлі  өзгерістер  болды.  Олар  рухани  ахуалдың  түпкілікті 

өзгерістеріне  байланысты  еді.  Өзгеше  ғажап  құбылыс  орын  алды: 

73

адам өзінің ішкі жан-дүниесінде рухты және өзінің бірбүтін Құдай-

мен  байланысын  тапты.  Ол  рухты  зерттеп  білуге  байланысты 

сенімдегі  философияның  жаңа  түрінің  пайда  болуына  жеткізді. 

Бұл  философия  діни  дүниетаныммен  тығыз  байланысты  еді,  екінші 

жағынан,  адамның  тағдыры,  қоғам  мәселелері  және  мемлекет  оның 

өзекті мәселелері болды.

Міне, оның бірнеше мысалы төмендегілер:

Егер  ертедегі  гректер:  «Құдайлар  көп  пе,  әлде  ол  жалғыз  ба?»  – 

деп өздеріне сұрақ қойса, ал енді қазір Құдайдың жалғыздығы үзілді-

кесілді расталады, яғни монотеизм (бірқұдайлық) негіздері салынады.

креационизм  (лат.  –  creatura  –  шығармашылық,  туынды)  «ежел-

ден бар материяның» ажырап шығуы және Құдайдың шығармашылық 

қуаты нәтижесінде дүниенің жоқтан пайда болуының мойындалуы. 

антропоцентризм  (грекше  antropos  –  адам,  centrum  –  лат.  – 

орталық).  Антикалық  философияда  егер  Әлем  –  макроғарыш  бол-

са,  онда  адам  –  микроғарыш.  Адам  қаншалықты  жоғары  қойылса 

да,  ол  макроғарыш  шектерінен  асып  шыға  алмайды.  Енді  адамның 

орталық, ештеңемен салыстырылмайтын рөлі орнығады, өйткені оны 

Өзіне  ұқсатып  Құдай  жаратқан,  оның  міндеті  –  жаратылған  Әлемнің 

билеушісі болу. Бұл оған ерекше жауапкершілік жүктейді: ол қашанда 

жанының тазалығын сақтауға тиіс.

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: