Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру Академиясы Әлемдік педагогикалық ой сана
Педагогикалық ЖОО-ның түлектерінің жалпыпедагогикалық білімдері, қабілеттері мен дағдылары деңгейлерінің сипаттамасы
жүктеу/скачать 0,72 Mb.
|
2 Ой-сана 8 том
| 2. Педагогикалық ЖОО-ның түлектерінің жалпыпедагогикалық білімдері, қабілеттері мен дағдылары деңгейлерінің сипаттамасы
Мұғалімді жалпыпедагогикалық дайындау жағдайының объективті сипаттамасын сапалы жұмыс ғана бере алады. Әр түрлі құжаттарды талдау, жас мұғалімдер жұмысының бейнелеуден, қарастырылған бағдарламалар мен мұғалімді дайындау деңгейінің арасында сәйкессіздік бар екенін көрсетеді. Сондықтан мұғалімді дайындаудың қазіргі қалыптасқан үрдісіне сәйкес, терең зерттеу ғана емес, оқу жоспарлары, бағдарламалары, оқу құралдарының қазіргі заман талабына сәйкестігі және мұғалімді дайындау деңгейінде жүйелі оқытуды алға қою керек. Педагогикалық әрекетке деген мұғалімнің қарым-қатынасын келесі белгілерде зерттеу қарастырылды: жұмысына қанағаттану деңгейі (кейде немесе барлық уақытта қанағаттанады), сәтсіздік пен қиындыққа қарым-қатынасын (қателіктерін іздеп, түзеуге тырысады, сәтсіздік пен қиындықта өте ауыр қайғырады), педагогикалық өзін-өзі білім беруге қарым-қатынасы (әрқашан педагогикалық немесе кездейсоқ оқиғаларға арналған әдебиетті оқиды және кез-келген әдебиетті немесе өзін қызықтырған тақырыптағы әдебиетті оқиды, өзінің кітапханасының бар болуы), балаларға деген қарым-қатынасы (балалармен байланыстан қанағаттанады және педагогикалық әдепті сақтайды). Мұғалімнің оқу-тәрбиелік іс-әрекеттері жан-жақты зерттелді, бұл дайындық сипаттамасының жалпы суретін бейнелеуде: пән бойынша оқу және кластан тыс жұмыстары, оқушылармен класс жетекшінің жұмыстары, оқушылардың ата-аналармен жұмыстары көрінеді. Мұғалімнің жалпы педагогикалық дайындық деңгейінің динамикасын көрсету мақсатында 3 кезең бойынша зерттеу жүргізілді: 1972-1970 жж. педагогикалық институт түлектері; 1978-1976 жж. түлектер; 1985-1983 жж түлектер. Мұғалімді зерттеудің негізгі әдісі болып, мұғалімнің жұмысы сабақ кезінде және кластан тыс сабақтарда бақылау, балалармен пікірлесуі, өзін-өзі бағалауы мен эксперттік бағалауды салыстыруы, мектептік құжаттарды талдау (мұғалімдердің жоспарларын, есеп берулерін, класс жетекшілерінің тәрбиелік жұмыстарының жоспарларын және т.б.) мұғалімдердің студент рефератына, методикалық талдауларына берген пікірлерін талдау арқылы жүзеге асады. Көптеген зерттеулер мәліметтері бойынша мұғалімнің жұмыс сапасының негізгі көрсеткіштері оның жұмыс өтіліне байланыстылығын көруге болады. Кәсіптік өзін-өзі білімін көтеру жұмыстары бойынша, педагогикалық шеберлікті жоғарылатуда тек нақты бір әдістемелік өңдеуді ғана ұсынады. Бұндай көрсеткіштер педагогикалық әрекетке деген шығармашылық қатынасты, өзін-өзі жетілдіру, дамыту қажеттілігі, жұмысқа қанағаттану деңгейі, өз жұмысына жауапкершілікпен қарауы, жұмыс өтіліне тәуелділігі бекітілмеген. Әрбір топ мұғалімнің қанағаттану деңгейі жұмыс нәтижесімен өзара байланысты болып келеді. Мектеп жетекшілері көрсеткеніндей, бастауыш мұғалімдерінің 33 пайызы жоғары дайындық деңгейлерінің жеткіліксіз екендігін дәлелдеп отыр. Ал, 25 пайызы жас мұғалімдер өз таңдауларына сәйкес емес, олар мамандықтарын таңдау мүмкіндігі тағы бір берілсе деп үміттенеді. Бұл дегеніміз, мамандардың еңбекке бейімделудегі қиыншылықтарына сәйкес, олардың дайындық деңгейлерінің жеткіліксіздігі. Сондай-ақ, зерттеу нәтижесі көрсеткеніндей, бұрынғыдай мұғалімдер үлкен қиындықтарды сезінуде (білім беру деңгейі мен қатар еңбекке ептілігін қалыптастыру), оқыту үрдісінде тәрбиелік міндеттерді анықтау және жүзеге асыру, оқушылармен жеке жұмыстар жүргізу, оқу пәні бойынша кластан тыс жұмыстар, ата-аналармен, қоғамдық жұмыстармен айналысу т.б. Жас мұғалімдердің көпшілік бөлігінің 58 пайызы нақты мақсаты, міндеті мен мазмұнын, оқыту мен тәрбиелеуде жас және сынып ерекшелігін есепке алмайтындарын көрсетті. Педагогикалық оқу орындарын бітіруші түлектердің көпшілігі (зерттелгендердің жалпы санының 60 пайызы) балалардың жеке ерекшеліктеріне байланысты тығыз қарым-қатынас орната алмайтындықтарын көрсетті. Көптеген мұғалімдер балалардың кез-келген жеке тұлғада болатын қызығушылығы мен қуанышы, уайым-қайғысы т.б болмайды деп есептейді. Мектептердің арасында жүргізілген зерттеулер көрсеткеніндей, оқушылардың көпшілік бөлігі мұғалімдер үшін ескерусіз, көңіл аударылмай қалады екен. Олар мұғалім үшін тек қана оқушылар, яғни тек сабақ оқитын немесе сабақ оқымайтындары бар, мектеп ішілік және мектептен тыс іс-шаралар мен кештерді ұйымдастыруға ат салысып және қатыспайтындар болып саналады. Педагогикалық оқу орындарының (83 пайызы) әр түрлі оқу-тәрбиелік жұмыстарды ұйымдастыра алады, сондай-ақ нақты жағдай мен өткізетін уақыт пен орынды, оқушылар құрамын есепке ала бермейді. Ал, кейбір жас мұғалімдер ата-аналармен жұмыс жоспарын құрған кезде педагогикалық жүйені құру жағдайы мен ата-ана, отбасы ерекшелігін ескере бермейді. Педагогикалық институттардың түлектері (А,В,С,Д әріптерімен белгіленген) әр түрлі топтың рөліне байланысты жалпы педагогикалық дайындықтарын 5 баллдық шкалада бағаланды. Осы және басқа да зерттеулерден алынған мәліметтер педагогикалық оқу орындары түлектері үшін педагогика басты ғылым болып есептелмеген. 4-кесте. Түлектердің тек 27 пайызы ғана педагогикалық пәндер қызықты деп есептейді. Ал, 30 пайызы өзінің кәсіби іс-әрекетінде педагогикалық теорияның рөлін қолданатындықтарын көрсетеді. Бұл дегеніміз, студенттердің педагогикалық пәндерге деген қызығушылығының төмен болуының басты себебі «теорияның практикамен байланыста болмауы» болып отыр. Көпшілік студенттер (63 пайызы) оқу сабақтарының практикамен байланысын күшейтудің керектігін айтады. Оқу-танымдық үрдіс бойынша (педагогикалық пәндерді оқытуда) білімді қалыптастыру міндеті қойылып, шешіледі, ал практикалық оқыту кезінде (педагогикалық практика кезеңінде) дағды мен қабілетін ояту міндеті қоса қойылады. Педагогикалық оқу орындары тәжірибесінде оқу сабақтары мен педагоикалық практика арасында байланыс орнамаған. Педагогикалық практиканың мазмұны әлі күнге қызметтік сипатқа ие: кіші курстарда – кластан тыс тәрбиелік жұмыс, жоғары және бітіруші курстарда – кешенді, оқу-тәрбиелік жұмыс жүреді. Зерттеу нәтижесі педагогикалық мамандығына көңіл толу, қанағаттануы мен жас мұғалімдердің өз жұмысына көңіл толуы төмен екендігін көрсетеді. Мұғалімдердің «көбіне өз жұмысыңызға қандай жағдайларда қанағаттанбайсыз?», деген сұраққа «жұмыс көлемінің шектен тыс көп болуы», «мұғалім мен класс жетекшінің жұмыс сағатының жиі өсуі», «уақыттың жетіспеуі», «өз жұмысын ұғынуға мүмкіндіктің болмауы» т.б жауаптарынан білуге болады. жүктеу/скачать 0,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|