Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім беру Академиясы Әлемдік педагогикалық ой сана
V сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарының жіктелуі*
жүктеу/скачать 2,59 Mb.
|
2 Ой-сана 8 том
V сынып оқушыларының танымдық қызығушылықтарының жіктелуі*
*Жақшаның ішінде сәйкес пайыз есебі көрсетілген. Бесінші сыныптықтарда танымдық қызығушылықтың эиоционалдық жағы ерекше айқын көрінеді. Экспериментте конвертті таңдау кезінде олар өз ойларын дауыстап айту арқылы білдіреді: «Мені көп пәндер қызықтырады», «жалпы оқу қызықты!». Кейбіреулер асығыс таңдау жасайды да: «Әдебиетті бекер таңдадым! Мен тарихты көбірек жақсы көремін!», «Тағы басқа конверт алуға бола ма?», «Осының бәрі неге керек?». Осылайша конверт таңдауда қандай әртүрлілік болса, жауаптарында да сондай болды. Біреулері сезімдерін сырқа шығарып айтса, кейбіреулері іштей ойланып қалды. Біреулері жауап беруге асықса, біреулері тағы басқа конверт алуға ұмтылды. Бесінші сыныптықтар әрқашан асығып жүреді. Олардың конверт таңдаудағы мінез-құлықтары қаншалықты әртүрлі болса, жауаптары да сондай түрлі болды. 25-кестеден бұл сыныпта аморфты қызығушылықты оқушылар біршама баршылық екені байқалды (17 адам, 49,5%). Бұл түсінікті де, себебі V сыныпта оқу пәндері белгілі бір ғылымның көрінісі ретінде бірінші рет жүйелі оқытылады, оның үстіне оқушылар оқу пәндерінің мазмұнындағы және іс-әрекет барысында көптеген жаңа нәрселермен кездеседі. Осы кезде тағы көптеген нәрселер сыртқы ынталандыруға, біресе біреуін, біресе екіншісін таңдауға ауыстыратын таңдау бағытына әсер ететін оқыту жағдайына байланысты болады. Нақты мысалдар келтірейік. Галя Ф. Конвертті аларда көп ойландым, ақырында әдебиетке тоқтадым. Өте үстірт, тапсырманы толық түсінбестен, жауап беруге кірістім. 2-ші және 3-ші топ тапсырмаларын тастап кеттім. Көңілді адамның келбетін көрсетуге, күле отырып, былай деді: «Оның көздерінде көңілділік, күлімсіреп тұр, өте мейірімді және жиі күледі». Өте жеңіл, ойланбай айта салған жауап. Енді қандай тақырыптқа шығарма жазғың келеді деген сұраққа, былайша жеңіл жауап қатты: «Күз туралы жақсы көремін, қыс туралы ұнамайды». Ертегіні былайша сипаттайды: «ертегі деген ойдан шығарылады және шындық емес. Ол ауыздан ауызға көшеді және әркім түрліше айтады». «В.Г. Короленконың «Дети подземелья» шығармасындағы Тыбурцийді сипаттап берші» деген сұраққа: «Тыбурций өте кедей адам болды. Оның шығармадағы рөлі де кедей болды» деп жауап берді. Тағы бір жауап: ««Бородино» өлеңінде қарт солдат жас солдатқа өздерінің Москваны Напалеоннан қалай қорғағандарын әңгімелейді». Эксперимент кезінде Галяда ешқандай бірдеңеге тоқтау, бір нәрсеге түсініп ену, бірдеңе туралы ойлау туралы тілегі болған жоқ. Наташа Р. Математиканы өте жылдам таңдады, көптеген есепті шығарған жоқ, 2-ші және 3-ші топ тапсырмаларын тастап кетті. Оған математикадағы есептер шығару емес, мысалдарды орындау ұнайды (ол есепті ұнатпайды). Математика өндірісті білу үшін және керемет машиналар шығару үшін қажет. Екінші конверт алғысы келген жоқ. Эксперимент кезінде ол өзін жеңіл, еркін ұстады. Ол қиын есептерді шешуге өзін қинамайды, жай ғана: «Бұл қызық емес, мен мұны жасамаймын» дейді де, келесіге көшеді, егер оны да шығара алмаса, оны да тастай салады. Наташаны іс-әрекеттің қиыншылықсыз өтетін үдерістік жағы ғана тартады. Күш салу керек болса, қызық емеске ысыра салады. V сыныпта кең танымдық қызығушылықтарын байқатқан оқушылар саны біршама болды (16 адам, 41%). Олардың қызығушылықтары да әртүрлі болды, бірақ бұл топтың барлық оқушыларын кең және ашық білімқұмарлықтары біріктіреді. Біздің экспериментімізде бұл топтың оқушылары өздерін қызықтыратын оқу пәндерін атай отырып, бір конверт емес, екі одан да көп конверт алуға рұқсат сұрады. Люба М. экспериментте ботаниканы таңдады, сонымен қатар әдебиетті және «аздап географияны» сүйеді. Ол барлық сұрақтарға ретімен ынталы жауап берді. Өсімдік өсірумен айналысқысы келетін тілегін білдірді. V сыныпта Н.М. Верзилиннің «Путешествие с комнатными растениями» кітабын оқыған. Дегенмен оның жауаптары онша негізді болған жоқ. Шығармашылық тапсырмаларға ол онша қызығушылық танытқан жоқ. Любаның ынтасы өте әлсіз, ол аморфты қызығушылққа жақын, бірақ басқа танымдық қызығушылыққа өзгеру бағытында, қандай да бір білім саласына ықыласы байқалады және оған байланысты жоспарлары бар. Бұл сыныпта өзекті танымдық қызығушылықтары бар оқушылар көп емес (6 адам, 15%). Д. Надяның қызығушылығы өзектіге жақын. Ол орыс тілін маңызды және қызықты санайды. «Мен диктант жазуды және ережелерге жауап беруді сүйемін», оның орыс тіліне деген қызығушылығы осындай. К. Света ботаника пәніне өзекті қызығушылық танытады. Барлық сұрақтарға қызығушылықпен дайындалып, түгел жауап берді. Өсімдіктермен айналысқанды ұнатады, үйде кактус өсіреді және ботаник болғысы келеді, күзде өсімдіктердің тұқымын жинайды. Үйде тәжірибе жасайды. «Өсімдіктерді сүйгендіктен, ботаниканы жақсы көремін» дейді. Бұл өзекті қызығушылыққа үйреншікті жай және қызығушылықтың жоғары дәрежеде дамуына жеткілікті. Осы сияқты бірнеше мысалдан оқушылардың танымдық қызығушылықтарының деңгейін байқадық. Сөйтіп, эксперимент бесінші сыныптың өзінде кіші жасөспірімдер тек сипатына ғана емес, күші мен тереңдігіне, даму деңгейіне сәйкес танымдық қызығушылыққа ие бола алады. Аморфты және кең түрдегі танымдық қызығушылықтардың арасында бұл сыныпта шекара жоқ. Сондықтан бесінші сынып оқушысының бір топтан екінші топқа өтуі табиғи жағдай және түсінікті. VІ сынып – 34 оқушы Кесте 26 жүктеу/скачать 2,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||