2. Білім түрлері және оларды сипаттаудың сызбалары 2.1. Білім түрлері Біз білім түрлері деп оқыту үдесінде оқу материалын түсіндіру мен дискретті меңгеру нысаны ретінде көрінетін оқу материалының нысандарын ажыратамыз. Ең алдымен мұндай нысандар – теория мен оның элементтері (ұғым, заң, ғылыми факт). Білімді жүйелі меңгеруде теорияның әрбір элементін жеке ұғына білу маңызды. Жоғарыда айтылғандай, теорияның әрбір элементінің өзіндік мазмұны бар. Білімнің кейбір элементтері (тәжірибе туралы білім) теорияға шартты түрде енеді, ал өзгелері (ғылым заңдарын техника мен технологияға пайдалану) – тіптен енбейді. Дегенмен оқыту үдерісінде бұл элементтер оқушыларға меңгеру нысаны ретінде көрініс береді. Сондықтан, білім түрлері ретінде теория мен оның элементтері (ғылыми ұғым, заң туралы білім, ғылыми дерек) және тәжірибе туралы білім мен қосалқы білім алынды.
2.2. Білім түрлерін сипаттаудың сызбалары Білім түрлерін ажыратып, оларды сипаттаудың сызбаларын құруға көшеміз. Алдымен бірнеше жалпы ескертпені жасаймыз.
Ой-қимылдарының сызбасын құруда мына өлшемдерді сызбалар қанағаттандырғанын ескеру керек:
1) жүйе құрушы қызметті атқара алатын, оқушыларға әңгіме туралы толық түсінікті қалыптастыруға көмектесетін;
2) оқушылар әңгіменің мақсатына қарай оларды ажырата алатындай ыңғайлы болса;
3) оқушылар әңгіме құруда қиындықтың сипаты мен себебін оңай талқылауға көмектесетін;
Біздің көзқарасымыз бойынша, бұл сызбалар формасы бойынша сұрақтардың реттелген жиынтығын беру керек, яғни білім түрлерін түсіндіру жүйесінің элементтері рөлін атқаратын жиынтық. Мұндағы «жүйе элементі» деген термин білім бірлігін білдірмейді. Бұл нысан күрделі құрылымды беруі мүмкін. Сұрақтарға берілетін жауаптар білімнің қандай да бір түріне жеткілікті және ықшамды сипат беруі керек.
Құрылған сызбаны оқушылардың түсіндіру логикасын талдау үшін пайдаланамыз.
Енді сызбаларды құруға көшейік. Оны ғылыми теориядан бастаймыз. Оқушыларға теория түсіндірудің өзіндік нысаны ретінде көрініс береді. Оқушылар сызбаның барлық сұрақтарына жауап беруі керек немесе жауап бере алмайтын сұрақтарын уақытында ескеруі керек.
