Қазақстан республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi
жүктеу/скачать 210,84 Kb. Pdf көрінісі
|
| ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛIГI
6М080100-АГРОНОМИЯ МАМАНДЫҒЫ БОЙЫНША ҚАБЫЛДАУ ЕМТИХАННЫҢ БАҒДАРЛАМАСЫ
Қостанай, 2015 2
(пәндер мазмұны)
қоректенуіндегі маңызы. Ӛсімдік денесіне қоректік заттардын сіңірілу процессіне сыртқы шарттардын әсері. Ӛсімдіктін ӛсіп-ӛну кезендері бойынша қоректік элементтерін сіңіру заңдылығы. Ӛсімдік (кӛзқарастық, химиялық) диагностикасы. Топырақтын ерітіңдісі мен қатты фазасының құрамы, ӛсімдік қоректенуі үшін маңызы. Топырақтын биологиялық, физикалық, химиялық және физикалы-химиялық сiңiру қабiлетi түрлерiнің ӛсiмдiк үшiн маңызы және тыңайтқыштардың топырақпен әрекеттесуiндегi рӛлi. Қазақстан республикасы топырақтарының агрохимиялық сипаттамасы. Тыңайтқыш туралы ұғым. Азотты тыңайтқыштар, жiктелуi. Топырақ құрамында азотты тыңайтқыштардын ӛзгерістері. Азотты тыңайтқыштардын тиімділігін кӛтеру жолдары. Фосфор тыңайтқыштарының жiктелуi. Фосфорлы тыңайтқыштардын топырақпен әрекеттесуi. Фосфорлы тыңайтқыштардын тиімділігін кӛтеру жолдары. Калий тыңайтқыштары ӛндіріс технологиясы, құрамы, қасиеттері. Микротыңайтқыштар. Қазақстанда микроэлементтерді тиімді қолдану шарттары. Кешенді тыңайтқыштар. Кешенді тыңайтқыштар туралы ұғым және олардын жіктелуі. Кешенді тыңайтқыштардын әсер ету заңдылықтары. Органикалық тыңайтқыштар. Органикалық тыңайтқыштардын негізгі түрлерi. Тӛсенiштi кӛн, химиялық құрамы және оның жануар түріне, азық мӛлшері мен сапасына байланысты қасиеттері. Топырақты органикалық затпен байытудағы жасыл тыңайтқыштын маңызы. Сабанның тыңайтқыш ретінде қолданылуы.
тәсілдері мен уақыты. Тыңайтқыш мӛлшерін анықтау үшін қолданылатын негізгі әдістер. Тыңайтқыш қолданудын экономикалық тиімділігінін негізгі кӛрсеткіштері. Тыңайтқышпен қоршаған ортанын ластануына қарсы жүргізілетін шаралар.
ӛсіп-дамуына керекті
факторлар және олармен үздіксіз қамтамасыз етудің қажеттілігі. Ауыл шаруашылық дақылдарының бұл факторларға қоятын талаптары, топырақтың рӛлі. Ӛсімдік тіршілігі факторларының тепе-теңдігі және бірін- бірімен алмастыруға болмайтындығы туралы заң. Минимум, оптимум, максимум заңы. Ӛсімдік тіршілігіне қажет факторлар жиынтығының бірлесіп әсер ету заңы. Қайтарма заңы. Аталған заңдарды құрғақ, суармалы және тәлімі егіншіліктерде 3 жоғары және сапалы ӛнім алу үшін нақтылы қолдану жолдары. Топырақтың ылғал режимі және оны реттеу. Республика егіншілік аймақтарының сумен қамтамасыз етілуі деңгейі және оны бағалау ӛлшемдері. Ӛндіріс жағдайындағы судың шығын бӛлу жолдары. Ӛсімдік тамыры қабатындағы су теңгерімі. Суды пайдаланудың жиынтық мӛлшері және оны пайдалану коэффициенті, олардың агроландшафтық сипаты және іс жүзінде пайдалану. Ауа режимі және оны реттеу. Топырақ пен атмосфера арасындағы газ алмасудың агротехникалық маңызы. Газ алмасу факторлары. Топырақтың ауа режимін жақсарту әдістері. Топырақтың ау және ылғал режимдерінің ӛзара байланыстылығы. Жылу режимі және оны реттеу. Мәдени ӛсімдіктердің жылуға қоятын талаптары. Жылу кӛздері. Топырақтың жылулық қасиеттері мен құрама бӛліктері. Олардың топырақ құрылысына, гранулометриялық құрамына, жер бедеріне және агроландшафтың басқа кӛрсеткіштеріне байланыстылығы. Топырақтың тоңдануы мен жібуі. Жер бедері әр түрлі бӛлімдерінің жылу режимі. Егіншілікте топырақтың және жер бетіне жақын ауаның жылу режимін реттеу тәсілдері.
туралы түсінік, олардың келтіретін зияндары. Арамшӛптердің биологиялық ерекшеліктері: олардың тұқымдық ӛсімталдығы, тұқымдары мен жемістерінің территорияда әр түрлі тәсілдер арқылы тез таралуы, тұқымдардың биологиялық қасиеттері (ӛсіп-ӛну қаблетін сақтауы, тіршілігінің ұзақтығы), вегетативтік жолмен кӛбею қаблеттілігінің жоғарлығы, сыртқы орта жағдайларына экологиялық тӛзімділігі. Арамшӛптерді қырып-жою шаралары. Арамшӛптерді механикалық әдіспен құрту (тамырсабақтыларды механикалық жолмен жою, кептіру, үсіту, әлсірету, тұншықтыру,егістіктердегі арамшӛптерді жою). Арамшӛптермен күрестің химиялық шаралары. Гербицидтердің арамшӛптерге әсерінің механизмі, оларды жіктеу, қолдану тәсілдері, мерзімі, мӛлшері және оларды қолданудың тиімділігін анықтайтын жағдайлар.
ауыстырылмайтын, қайталап егілетін дақылдар, пайдаланылатын жерлер туралы түсініктер. Ауыспалы егістердің даму тарихы. Қазақстанның әр түрлі аймақтары бойынша ауыл шаруашылығы дақылдарының түрлі топтары мен парлардың алғы дақыл ретіндегі маңызы мен сипаттамалары. Парларды жіктеу,олар туралы осы күнгі кӛзқарастар. Дақылдар топтары мен парлардың арақатынасы және ӛндірісте пайдалануы бойынша ауыспалы егістерді жіктеу. Қазақстанның әр түрлі егіншілік аймағында (далалық, қуаңшыл-далалық аймақтарда, суармалы және тәлімі егіншілік аудандарында) ауыспалы егістерді құрастырудың агроэкологиялық принциптері(бейімділігі, ұрық алмастыруы, экономикалық және экологиялық сәйкестігі, кезеңділігі). Далалық, жемшӛптік және арнайы ауыспалы егістердің негізгі буындары, Парлар мен дақылдарды жолақтап орналастыратын топырақ қорғау ауыспалы егістіктері, қолданылатын аудандары, құрастыру принциптері.
4
Топырақты қорғау, энергия және ылғал қорын жинау, арамшӛптен тазалау. Қазақстандағы аймақтық егіншілік жүйесін әрі қарай жеңілдірудің және жерді тиімді пайдаланудың негізгі бағыттары. Топырақ ӛңдеуде жүретін технологиялық операциялар (аудару, қопсыту, майдалау (ұсату), араластыру, тығыздау, тегістеу т.б.) және оларды қолданудың ғылыми негіздері. Топырақтың физико-механикалық (технологиялық) қасиеттері, олардың ӛңдеу сапасына тигізетін әсері. Топырақтың оңтайлы және тепе-теңдік тығыздығы. Топырақ ӛңдеу әдістері: тырмалау, тығыздау, сыдыра жырту, культивациялау, шлейфтеу, малалау, түптеу және басқалары. Топырақты негізгі ӛңдеу әдістері- жырту, аудармай қопсыту, жазықтабан сыдыра тілгіштермен терең қопсыту. Топырақты арнайы ӛңдеу әдістері- ін-жыра жасап жырту, топырақты терең қопсытқышпен, ойық қайырмалы соқамен ӛңдеу, саңылаулау, фрезерлеу, плантажды және мелиоративтік жырту. Топырақ ӛңдеу жүйелері және оларды жіктеу. Жаздық дақылдар үшін бір жылдық жаппай егілетін, отамалы дақылдардан және кӛп жылдық шӛптерден кейін суарылмайтын, тәлімі және суармалы егіншілік жағдайларында қолданылатын топырақты негізгі ӛңдеу жүйелері.
ӛңделген пар ретінде дайындау. Қазақстанның әртүрлі егіншілік аймақтарында пар ӛңдеудің ерекшеліктері. Пар ӛңдеу технологиясының кемшіліктері және оларды жою. Егін себу жұмыстары және одан кейін топырақ ӛңдеу, (тығыздау, егінді кӛктегенге және кӛктегеннен кейінгі тырмалау, отамалы дақылдардың қатараралығын ӛңдеу, шоқ жасау, түптеу және басқалары), оның мақсаты. Топырақ ӛңдеуді минималдау және оның теориялық негіздері, оны нақтылы түрде іске асыру жолдары.
әрі дамытудың маңызды мәселесі. Қазақстан халық шаруашылығы үшін астық ӛндірудің маңызы, егіс кӛлеі құрамы. Астық ӛндіру мәселесін шешу жолдары. Астық сапасының маңызы, жоғары сапалы жұмсақ және қатты бидайлар, сыралық арпа, тары мен қарақұмықтың үздік сорттарын ӛсіруге ынталандыратын шаралар. Астық дақылдарының жалпы сипаттамасы. Күздік және жаздық дақылдарының морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері. Дән құрылысы және химиялық құрамы. Ӛсімдіктердің ӛсу және даму кезеңдері, ортогенез (муше түзу) сатылары. Гулдену және дән толысу, пісу кезеңдері дән толысуына және пісуіне кері әсерін тигізетін факторлар (егістің жатып калуы, үсіп кетуі т.б.) олармен күресу шаралары. Жаздық астық дақылдары. Астық ӛндірісін молайтудағы жаздык астык дақылдарының маңызы. Жаздық бидай ең басты тағамдық дақыл. 5 Құрғақшылықка, жатып қалуға тӛзімді, жоғары ӛнім беруге мүмкіншілігі мол, ерте және орташа мерзімде пісетін жаздық сорттарының маңызы. Жүгерінің дәндік және сүрлемдік бағыты және мал азығын ӛндірудегі алатын орны. Арпа жәңе сұлы - бағалы жем азықтық дақылдар. Жармалық дақылдар ӛндіруді кеңейту. Бидай. Жаздық бидай дақылының негізгі шыққан орталықтары. Қазақстан жаздық бидайының жоғары сапалылығы. Жоғары сапалы жұмсақ және қатты бидайларды ӛндіруді арттыру. Солтүстік Қазақстандағы жаздық бидай ӛсіру технологиясы мен егінді жинау ерекшеліктері. Озат тәжірибелер және экономикалық тиімділігі. Арпа. Тамақтық, мал азықтық және сыралық арпалар және оларға қойылатын талаптар. Арнаның техникалық сапасын жоғарылататын әдістер. Арпа ӛсіру технологиясы. Арпа дәнінің шашалығыштығы және егін жинау ерекшеліктері. Сұлы. Сұлының тамақтық және мал азықтық маңызы. Қауызды және жалаңаш дәнді сұлылар. Сұлы ӛсірудің технологиясы. Жүгері. Жүгері аса бағалы дән беретін, мал азыктык, және техникалық дақыл. Егілетін аймағы. Биологиялық ерекшеліктері. Республиканың әртүрлі аймақтарына жүгері будандарын таңдау. Ӛсіру технологиясы. Тыңайтқыштар қолдану. Топырақ ӛңдеу. Гирбицидтер пайдалану. Себу мерзімі, әдісі; мӛлшері, тұқым сіңіру тереңдігі. Егістікті күтіп - баптау. Жүгеріні суармалы жерлерде ӛсіру. Егін жинау. Жинау әдістері. Ӛнімді жинап алғаннан кейін қайта ӛндеу, астық дайындау және сақтау. Тары. Қазақстан егістігіндегі тары ӛсімдігінің маңызы. Жарма дақылдарын ӛндіруді кӛбейту. Тары ең негізгі жарма дақылдардыц бірі. Тары ӛсіру технологиясы. Ӛнім жинау ерекшеліктері. Қонақ жүгері - дақылының ӛсірілу бағыттары (дәнге, қантқа, мал азығына). Құрғақшылыққа тӛзімділігі. Құрғақшылык аудандарда егістігін кӛбейту шаралары. Ӛсіру тәсілдері және ӛнімін жинау. Күріш. Негізгі жармалық дақыл. Ӛсіру технологиясы. Күріш себілетін аудандар. Күріш суару әдістері (үнемі, үзбелі, қыска мерзімде). Күріш тұкымының су астындағы топырақта ӛну ерекшеліктері. Күріш арам шӛптері және олармен күресу. Күріш ӛсіретін топырақ шектерін әзірлеу және иригациялық құрылыс жұмыстары. Себу әдістері. Егістікті күтіп - баптау және егінді жинау ерекшеліктері, алдыңгы қатарлы тәжірибелер және экономикалық тиімділігі. Қарақұмық. Қарақұмық - бағалы жармалық және бал беретін дақыл. Қаракұмықтың ӛсу ерекшеліктері. Ӛнімнің құбылмалы болу себептері. Қарақұмық тозанданудағы бал аралардың маңызы. Қарақұмықтың ауыспалы егістіктегі орны. Ӛсіріп баптау технологиясы.
дақылдарының алатын орны. Күздік дақылдарының егіс кӛлемі Қазақстанның оңтүстік аудандарында кеңейіп және солтүстік аудандарға таралуы. Дән ӛнімінің мүмкіншілігі мол, жатып қалмайтын, қыс жағдайларына тӛзімді, сабақтық күздік бидай сорттары маңызы. Күздік дақылдардың күзде және
6 кӛктемде даму ерекшеліктері. Қысқы тӛзімділігінің физиологиялық негіздері. Күздіктердің кыс - коктем кездерінде қолайсыз жағдайларға ұшырауы, ыңғайсыз жағдайлардан аман алып қалу жолдары. Күздік дақылдардың қыстап шығу жағдайларын бакылау. Қыстан шыккан күздік дақылдардың тіршілігін және болашақ биологиялық ӛнімі мӛлшерін анықтау әдістері. Ауыспалы тұқым қоры және оның маңызы. Бидай, Жоғары сапалы жұмсақ және қатты бидай ӛнімін кӛбейту шаралары. Дәннің белоктығын жоғарлату. Күздік бидайды суармалы, тәлімді егістерде ӛсіру технологиялары ерекшеліктері. Күздік қара бидай. Күздік қара бидайдың ӛсірілетін аудандарда суыққа және қысқа тӛзімділігі және жоғары ӛнім беруінің маңызы. Дәнді бұршақ дақылдары. Ас бұршақ. Ас бұршақ - маңызды дәнді бұршақты дақыл. Ас бұршақтық тамақтық және мал азықтық құндылығы. Ас бұршақ формалары мен сорттарының кӛп түрлілігі. Ас бұршақтың тұқымы тӛгілмейтін сорттары. Дақылдың суықка тӛзімділігі және ас бұршактың кыстайтын формалары. Тұқымды себуге әзірлеу ерекшеліктері және ӛнім алуды камтамасыз ететін себу әдістері. Дәнді бұршақ дақылдарының астық ӛндірісін арттырудағы және мал азықтық белокты кӛбейтудегі алатын орындары. Ауа азотын биологиялық жолмен қабылдау жӛне оның белсеңділігін арттыратын жағдайлар. Дәнді бұршақ дақылдарының агротехникалық және ұйымдастырушылық - шаруашылық маңызы. Дәнді бұршақ дақылдарының жалпы.сипатгамасы.
негізгі қант беретін дақыл. Қант қызылшарының дара ұрықтары, жоғары қантты, мол ӛнімді сорттары мен будандарының маңызы. Тамыр жемістердің қанттылығын және жалпы қант шығымы жоғарлату жолдары. Ӛсіру технологиясы. Топырақты негізгі және тұқым себу алдында ӛңдеу, тыңайтқыштар қолдану. Тұқым себу мерзімі, әдістері, мӛлшері және сіңіру тереңдігі. Егістіктің ең қолайлы тығыздығын жасау әдістері, күтіп - баптау. Арамшӛптерден, аурулардан, зиянкестерден қорғау жүйелері. Суармалы жерлерде ӛсіру технологиясы ерекшеліктері. Тұқым алу үшін кошетті және кӛшетсіз ӛсіру жолдары. Қант алу ӛндірісінің калдықтарын мал азығы ретінде пайдалану. Қант қызылшасын ӛсірудің озық тәжірибелері және экономикалық тиімділігі. Мал азықтық қызылша морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері. Мал азықтық тамыр жемістер түрлері және ӛсірілетін аудандары. Химиялық құрамы және салыстырмалы мал азықтық бағалылығын. Ӛсіру технологиялары. Картоп. Маңызы, негізгі картоп ӛсіру аймақтары. Морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері. Ӛсіру технологиясы. Тамақтық, техникалық және мал азығына пайдаланылатын картоп ӛндіруді кеңейту. Картоптың ӛсу және даму ерекшеліктері. Түйнек жемісінің пайда болуы және ұлғаюы. Картоп ӛсірудегі органикалық тыңайтқыштардың маңызы. Түйнектерді отырғызуға әзірлеу әдістері. Картопты отырғызу әдістері және жиілігі. Егістікті күтіп баптау. Ерте пісетін картоп ӛндіруді кеңейту. Таза тұқымдық түйнек алуды қамтамасыз 7 ететін шаралар. Картоп жинау әдістері. Картоп ӛсірудің озық тәжірибелері және экономикалық тиімділігі. Бақша дақылдары. Халық шаруашылығындағы маңызы, тамақтық құндылығы. Қазақстанның бақша дақылдары ӛсірілетін аудандары. Бақша дақылдарының жіктелуі және сорттары. Қарбыз. Ӛсіру технологиясы. Жерді бақша дақылдарын себуге әзірлеу. Топырақгы негізгі және түқым себу алдында ӛңдеу. Тыңайтқыштар колдану. Түқым себу мерзімі мен тәсілдері, мӛлшері және сіңру тереңдігі. Егістікті
күтіп-баптау, егінді жинау. Қауын. Жоғарғы ӛнімді ӛсірудің негізгі әдістері. Майлы және эфирмайлы дақылдар. Майлы дақылдар. Майлы дақылдардың сапалық маңьзы. Ботаникалық кӛптүрлілігі. Ӛсімдік майларының сапалық маңыздылығы. Ӛсірілетін пудандары, ӛнімдері, майлы дақылдардың жалпы түсімі. Күнбағыс. Күнбағыстың жіктелуі, биологиясы, гүлдену және түқым толысуы ерекшеліктері. Ӛсіру технологиясы. Егінді жинау. Күнбағыс ӛсірудің озық тәжірибелері және экономикалық тиімділігі. Рапс және сары бас. Биологиясы және ерекшеліктері. Қыша. Ӛсімдік майьш ӛндіруді арттырудағы маңызы. Кӛкшіл сұр және ақ қышаның биологиялық ерекшеліктері және ӛсіру технологиясы. Сорт туралы түсінік. Бастапқы материалдар және оны жасау әдістері. Сорт туралы түсінік. Сорттардың шығу тегі мен шығару тәсілдеріне байланысты топтау. Сорттардың таралу аймақтарына бейімділігі. Сортгардың ауыл шаруашылығы дакылдары ӛнімін ӛндірудегі алатын орны. Дақылдардың болашағы зор және ӛтімді сорттары туралы түсінік. Ӛндірістік егістегі сорттық жүйе, яғни әртүрлі сорттардың болуы керектігі. Сорттың агротехникасы. Шаруашылықтар– дың егіс дақылдарының сорттарына қоятын талаптары. Алғашқы мате– риалдар
туралы түсінік
және олардың
түрлері мен
алу жолдары: жергілікті сорт—популяциялар, будан популяциясы, ӛзіндік тозандандырылған линиялар, индуциялаңдырылған мутанттар және кӛп палоидты формалар. Ӛсімдіктің бағалы шаруашылық белгілері мен биологиялық қасиеттерінің донорлары. Н.И. Вавиловтың алғашқы материалдар туралы ілімі, (түқым куалаушылық пен ӛзгерткіштік жӛніндегі гамалогиялык. катарлар заңы, мәдени дақылдардың шығу орталыктары). Мәдени ӛсімдіктердің эколого-географиялық жүйесі. Жер жүзі ӛсімдіктерінің коллекциясын құру және оны селекция жүмысында пайдаланудағы Н.И. Вавилов атындағы Ресейлік ЕҒЗИ егіншілік ғылыми зерттеу институтының еңбегі. Жеміс-жидек дақылдар селекциясы жұмысындағы коллекциялық бактың орны. Аналитикалық селекция. Аналитикалық селекция туралы тусінік. Қазіргі кезде будандастыру бастапқы материалдарды құрудың негізгі жолы болып
саналуы. Будандастыру арқылы пайда
болатын трансгрессиялар мен жаңа түрлер. Будандастырудың карапайым және 8 күрделі турлері (сатылы, кайтармалы, каныктыратын). Оларды қолдану аймақтары. Будандастыру әдістемелері мен техникасы. Синтетикалық селекция. Синтетикалық селекция туралы түсінік. Селекция жүмысындагы алшақ
будандастырудың маңызы.
И.В.Мичуриннің, Л.Бербанктің және Н.В.Цициннің жұмысындағы алшак будандастырудың пайдаланылуы. Туыстық және түр аралық будандастырудың пайдаланылуы. Туыстық және
түр аралык
будандастырудағы кайшылықтар. Оларды жою әдістері. Буданның бірінші ұрпагының тұқым түзу қабілетінің нашарлау немесе болмау себебі және оларды жою жолдары. Алшақ будандастыруда колданылатын биотехнологиялық әдістер. Алшақ будандастыру арқылы жаңа ӛсімдік түрлерінің түзілуі және селекцияда пайдалану (ауруға, сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына тӛзімді т.б.с.с. сорттар шығару үшін). Эксперименттік мутагенез және оны селекцияда қолдану. Мутациялық ӛзгергіштік және оның селекциядагы маңызы. Мутацияның түрлері, олардың пайда болуы және алғашқы материал ретіндегі маңызы. Мутациялық формаларды алу жолдары. Мутагендер, олардың селекцияда қолданатын түрлері, ӛсімдіктерге әсер ету әдістері мен мӛлшері. Мутанттық популяциялармен жұмыс істеу әдістемелері. Мутант түрлерін будандастыру жұмысында қолдану.
Полиплоидия және
Полиплоидияның түрлері, олардың селекциядағы құндылығы. Полиплоидия және алшақ будандастыру. Дақылдардың органдарына колхицин мен әсер ету жолдары және олардың мӛлшері. Полиплоидтардағы тұқым ӛнімділігінің тӛмендеу себептері, оны жою шаралары. Гаплоидияны, олардың маңызы және болашақта селекцияда қолданылуы. Гаплоидияны алу тәсілдері. Гаплоидтагы хромосом санын екі еселеу арқылы гомозиготты линиялар алу. Гаплоидты селекцияның болашағы.
селекцияның тарихы. Гетерозистік будандардың сорттардың басымдылығы. Инцухт әдісі және оны гетерозистық селекция жұмысында колдану. Гетерозистің пайда болу зандылықтары. Гетерозис құбылысының гылыми болжамы мен теориясы. Ата-аналық линиялардың, сорттардың комбинация құру қабілетін анықтау әдістемелері. Комбинация құру қабілетіне карай ата- аналык, желілерді, сорттарды іріктеу. Шаруашылықка пайдалы белгілеріне қарай ӛзіндік тозаңданған желілердің аталық, аналықтарын іріктеп алу жолдары. Жүгері және басқа егістік дақылдарының будан тұқымдарын ӛсіру әдістері. Ӛсімдіктердің аталық ұрықсыздық түрлері. Цитоплазмалық аталық бедеулікті (ЦАБ) будан алуға қолдану. Сорттар мен линияларды ұрықсыздық жағдайына аудару. Ӛсімдіктердің ұрықсызданған және үрықтандыратын түрлерін алу. Жүгерінің будан тұқьмдарын ӛндірудегі ЦАБ-ті қолдану схемасы. Құмайдың кант қызылшасының, күнбағыстың және басқа егіс дақылдарының будан тұқымдарын шығарудағы ЦАБ-ті пайдалану. Гетерозисті егіс дақылдарының селекциясында қолдану болашағы. 9
жүмыстарының сұрыптауга материалистік тұрғыдан карауды дамытудагы ролі. Табиғи және жасанды сұрыптау. Сұрыптаудың творчестволық ролі. Сұрыптау нәтижесінің популяцияның әр-түрлігіне байланыстылыгы. Сұрыптауды ӛсімдіктердің толық белгілерімен қасиеттеріне немесе кейбір белгілеріне сәйкес жүргізу. Бір жақты сұрыптаудың келеңсіз әсерлері. Жаппай және дербес сұрыптау. Бір рет немесе бірнеше, үздіксіз, ара-тұра және керісінше (негативті) сұрыптаулар. Ӛсімдіктердің тозаңдану түрімен кобеюіне байланысты сұрыптаудың керекті әдістемелерін пайдалану. Семья, линия және клондарға түсініктеме. Жаппай сұрыптау және оның жобасы. Ӛзін-ӛзі тозаңдыратын және айқас тозаңданатын ӛсімдіктерді жаппай сұрыптау техникасы. Жаппай сұрыптаудың жаксы және нашар жақтары, оның селекция мен түқым шаруашылығындагы орны. Егіс дақылдарының жаппай сұрыптау әдістемелері арқылы шыгарылған сорттары. Дербес сұрыптау. Осы әдістемені пайдалана отырып, ӛзін-ӛзі тозандандыратын ӛсімдіктердің алғашқы (элита) түріне баға беру. Будан популяцияларынан керекті ӛсімдікті дербес сұрыптау арқылы алу. Будандарды кӛп қайтара себу. Дербес сұрыптау арқылы жсміс— жіідек дақылдар сслскциясындағы сүрыптау. И.В.Мичуришіің кӛшетгерді сүрыптауды алгашқы даму кезеңінен бастап жүргізу керск дегсн түжырымы, яғни элита кошеітсрін іріктеу. Клонды сұрыптау. Сұрыптаудың дербес әдістемелерін айқас тозаңданатын ӛсімдіктерге пайдалану. Дербес сұрыптау әдістемелерін ара кашықтығын сақтап немесе сақтамай себілген семьялардың арасында жүргізу. Жеке семьялық, семьялық - топтық сұрыптаулар. Жартылай сұрыптау әдістемесі. В.С. Пустовойт жұмысындағы пайдаланылған дербес сұрыптану әдістемелері. Мемлекеттік сорт сынау және сорттар мен будандарды аудандастыру. Ауыл шаруашылығы дақылдарының, сорттары мен будандарын мемлекеттік сынаудың мақсаты және оны ұйымдастыру. Мемлекеттік сорт сынау мекемелері. Мемлекеттік сорт сынау станциялары мен учаскелері және оларды табиғат жағдайының ерекшеліктеріне негіздеп әр түрлі аймақтарға орналастыру принципі. Сорт сынау әдістері мен техникасы. Сорт сынау кезінде жасалатын бақылау, есептеу және талдау жұмыстары. Сорт учаскелерінде ӛндірістік сорт сынау. Әр дақыл сорттардың сынау жоспарын жасау және сорт учаскелерін сол сорттардың тұқымымен қамтамасыз ету тәртібі. Жаңа сорттарды дайындау және мемлекеттік тексеру. Мемлекеттік сорт сынау жұмыстарын жеделдету жолдары. Сорттар мен будандарды аудандастыру. Тұқым шаруашылығы. Түқым шаруашылығы — ауыл шаруашылығы ӛндірісінің саласы. Тұқым шаруашылығы аудандастырылған сорттар мен будандарды және олардың жоғары сапалы тұқымын ондірудің технологиясын ұйымдастыру жолдарын зерттейтін ғылым. Тұқым шаруашылығының міндеттері және оның егіншілік саласын қарқындатудағы рӛлі. Сорт пен будан — тұқым шаруашылығының негізі объектісі. Сорттық және тұқымдық сапа туралы түсінік және тұқым шаруашылығы жұмысы арқылы сорттарды жақсарту. Ӛндірісті пайдалану барысында сорттар сапасының тӛмендету 10
себептері. Сорттардың тазалығын сақтау және олардың тұқымдарын жақсарту шаралары. Тұқым шаруашылығының негізі — сорттың мол ӛнім беру мүмкіндігін жүзеге асыра отырып, генетика, селекция, биотехнология, егіншілік, фитопатология әдістері және басқадай ғылыми жетістіктер арқилы оның шаруашылық - биологиялық белгілері мен қасиеттерін сақтау.
айқас тозаңданатын, вегетативті кобейетін ӛсімдіктердің элита тұқымын ӛндіру схемалары мен әдістемелері. Дән, дән — бұршақ және жарма тектес дақылдардын, кунбағыс, жүгері, картоп, кӛп жылдык, шоптер мен қант қызылшасының және басқа дақылдардың алғашқы тұқым шаруашылығы жүйесі. Сортты және тұқымдықты алу әдістемелері және оған қойылатын талаптар. Жоғары сапалы элита тұқымын алудағы биотехнология гылымының маңызы. Сорттың тұқымдық және кӛшеттік
материалдарын жаксартудагы фитосанитарлық, сорттық және түрлік тазалаулардың рӛлі. Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдарының тұқым шаруашылығын жүргізу жүйесі. Тұқымды себуге дайындау және ауыспалы егісті таңдау. Дақылдардың себу мезгілдері мен әдістерін, себу мӛлшерін белгілеу. Жоғары сапалы тұқым ӛсіру үшін тыңайтқыштарды пайдалану ерекшеліктері. Егісті
күтіп - баптау жолдары, арам шоптерге қарсы қолданатын дәрілер, ӛсіп - ӛнуді жеделдететін химиялық заттар. Сорттық егістікті арам шоптерден тазарту. Тұқымға арналған егістікті жинаудың агрономиялық негізі. Егістікті жинауда, оны тазалау барысында тұқымга зақым келтірмеу жолдары. Негізгі дақылдардың тұқым шаруашылығының аймақтардың табиғат жағдайларына байланысты ерекшеліктері. Ӛнімді жинап алғаннан кейінгі тұқымдағы ӛңдеу жұмыстарының технологиясы (тасымалдау, тиеу — түсіру жұмыстары. алғашқы тазалаудан ӛткізу, тазалау, тұрақты сақтайтын қойманы жинау және қою реті). Тұқымды сақтау, керекті қүжаттарын даярлау және сату. Ауа-райы мен топырағы әртүрлі аймактарда дақылдардың тұқымымен жұмыс істеудің ерекшеліктері. Сорт алмастыру және сорт жаңарту. Сорттарды алмастыру. Сорттарды дер кезінде алмастырып тұру тұқым шаруашылыгының негізгі міндеті. Тұқымның кӛбею коэффициентін арттыру жолдары. Тұқым шаруашылығы жӛнінде ғылыми — зерттеу институттарының, жоғары оқу орындарының, тәжірибе станцияларының, арнайы тұқым ӛсіру шаруашылықтарының алдыңғы катарлы жаңа тәжірибелері. Сорт тұқымын жаңарту. Тұқымды репродукциясына қарай пайдалану мерзімдері. Ӛндіру жағдайларына байланысты тұқымның ӛнімдік қасиеттері. Сорттардың ауруларға шалдығуы мен ластануы себепті егістіктің пайдалануға жарамсыз болуы. Тұқымдарды жаңарту жоспары және тұқымдық егістіктің кӛлемін есептеу. Сатылатын сорттық тұқымдарга үстеме ақы тӛлеу шарты.
11
ЕМТИХАНДЫҚ СҰРАҚТАР ТІЗІМІ ЕГІНШІЛІК 1 Солтүстiк Қазақстан шарттарында (Қостанай облысы мысалында) астықты- отамалы ауыспалы егісінде топырақты негізгі ӛндеудін теориялық дәлелдері 2 Егін себу және топырақты егістен кейін ӛндеу (себу жұмыстарына қойылатын талаптар, себу әдiстерi, топырақты егістен кейін ӛндеу 3 Күздiк дақылдарға топырақты ӛңдеу ерекшелiктерi (таза парда топырақты ӛндеу, пар емес алғы егістерден кейін топырақты ӛндеу) 4 Солүстік Қазақстанның шарттарында топырақты минималдық ӛндеу технологиясы 5 Негiзгi танаптық жұмыстарының сапасын бақылау (топырақты негізгі сыдыра жырту, топырақты егістен бұрын ӛндеу, егін егу) 6 Солтүстік Қазақстанның топырақты қорғау егіншілік жүйесінің ерекшелiктерi 7 Егiншiлiк заңдары мен ӛсiмдiк ӛмiрiнің факторлары / Факторы жизни растений и законы земледелия. 8 Топырақ құнарлылығының агрофизикалық факторлары (гранулометриялық құрамы, құрылымы, су режимі) 9 Топырақ құнарлылығының агрохимиялық факторлары, қарқынды егіншілік жағдайында топырақ құнарлылығын қалпына келтіру 10 Арамшӛптер және олардың келтiретiн зияны (арамшӛптердiң зияндылығы, зияндық шегі, мәдени ӛсiмдiктердiң гербакритикалық кезеңдерi) 11 Арамшӛптердiң биологиялық ерекшелiктерi (арамшӛптердiң тұқымдық ӛнiмдiлiгi, таралу жолдары) 12 Ауыспалы егiстерін жiктеу (арнайы ауыспалы егіс) 13 Ауыспалы егiсте танаптық дақылдары мен парды орналастыру (таза пар, егілген пар, пар емес алғы егістер) 14 Ауыспалы егiстiн ғылыми негiздерi (топырақ гумусы мен қоректік заттары теңестігінде ауылшаруашылық дақылдарының маңызы,
дақылдарды ауыстырып егудін биологиялық себептері) 15 Қостанай облысында 3 және 4 танапты астықты-парлы ауыспалы егiстерде топырақты негізгі ӛңдеудiң теориялық негiздерi 16 Солтүстік Қазақстан шарттарында таза парды ӛңдеу технологиясы (аз жылдық және кӛп жылдық тамырсабақты арамшӛптермен ластанған жағдайда) 17 Солтүстік Қазақстан шарттарында таза парды ӛңдеу технологиясы (аз жылдық және кӛп жылдық атпатамырлы арамшӛптермен ластанған жағдайда) 18 Жаздық дақылдарына топырақ ӛңдеу (негiзгi ӛңдеу, бір жылдық ӛсiмдiктерден кейiн топырақты негізгі ӛндеу және күздік, кӛп жылдық отамалы дақылдардан кейiн топырақты негізгі ӛндеу) 19 Топырақты негізгі ӛңдеу әдiсi (негізгі ӛндеу тәсілдері, жүргізу техникасы, топырақты арнайы негізгі ӛңдеу тәсілдері) 20 Арамшӛптердiң жіктелуі мен экологиясы (аз жылдық арамшӛптер) 21 Арамшӛптердiн жіктелуі (кӛп жылдық арамшӛптер) 22 Арамшӛптермен күрес әдістері (арамшӛптермен күрес жолдарының жіктелуі, алдын-ала күрес шаралары)
12
23 Арамшӛптермен күрес әдістері (жою әдістері, танаптардын ластылығын биологиялық және фитоценотикалық әдiстерiмен жою) 24 Арамшӛптермен химиялық күрес заттары 25 Ауыспалы егiстерін жобалау, игеру және меңгеру 26 Топырақты жел және су эрозиясынан жан-жақты қорғау жолдары (топырақты қорғауға арналған кешен, топырақ қорғаушы ауыспалы егiстер, топырақ қорғаушы ӛңдеу әдiстерi) 27 Топырақ ӛндеудін ғылыми негіздері (топырақ ӛндеудін мақсаттары, технологиялық операциялары) 28 Топырақ ӛңдеу әдiстерi, тәсілдері мен жүйелерi (топырақты механикалық жолмен ӛңдеу, топырақ ӛндеу жүйелері).
1 Жаздық жұмсақ бидай. Биологиялық ерекшелiктерi мен аудандастырылған сорттары 2 Солтүстiк Қазақстан шарттарында жаздық жұмсақ бидайды ӛндіру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және тұқымды сiнiру тереңдiгi) 3 Солтүстiк Қазақстан жағдайында ноқатты ӛндіру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 4 Жаздық қатты бидай. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылғын сорттары 5 Солтүстiк Қазақстан жағдайында жаздық қатты бидайды ӛндіру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 6 Күздiк қара бидай. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 7 Солтүстiк Қазақстан жағдайынды күздiк қара бидайды ӛндіру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 8 Арпа. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 9 Солтүстiк Қазақстан жағдайында арпаны ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 10 Сұлы. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 11 Солтүстiк Қазақстан жағдайында сұлыны ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 12 Жүгерi. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары мен будандары 13 Солтүстiк Қазақстан жағдайында жүгерiнi ӛндіру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 14 Тары. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 15 Солтүстiк Қазақстан жағдайында тары ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 16 Асбұршақ. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары
13
17 Солтүстiк Қазақстан жағдайында асбұршақты ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 18 Қарақұмық. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 19 Солтүстiк Қазақстан жағдайында қарақұмық ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi). Биологиялық ерекшелiктерi 20 Рапс. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 21 Солтүстiк Қазақстан жағдайында рапс ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 22 Күнбағыс. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 23 Солтүстiк Қазақстан жағдайында күнбағыс ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, мӛлшерi мен сiңiру терендiгi) 24 Күздiк бидай. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырылған сорттары 25 Солтүстiк Қазақстан жағдайында күздiк бидайды ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым себу мерзiмi, тәсiлi, себу мӛлшерi және сiңiру тереңдiгi) 26 Картоп. Биологиялық ерекшелiктерi және аудандастырған сорттары 27 Солтүстiк Қазақстан жағдайында картоп ӛндiру технологиясы (ауыспалы егiстегi орны, тұқым отырғызу мерзiмi, тәсiлi, отырғызу мӛлшерi және тереңдiгi) 28 Дәндi дақылдардың тұқым сапасың бақылау, астық дақылдарының тұқымдарын егіске әзірлеу 29 Егіс әдістері, астық дақылдары тұқымының егу мӛлшерін есептеу әдістері 30 Дәндi дақылдардың биологиялық ӛнiм мӛлшерін анықтау (есептеу). 31 Ауыл шаруашылығы ӛндірісінде сорттың маңызы. Солтүстік Қазақстан жағдайында бидай сорттарына қойылатын талаптар 32 Селекцияда бастапқы материалдың түрлері және оларды алу әдістері 33 Ӛсімдік интродукциясы. Мәдени ӛсімдіктердің шығу орталықтары 34 Тұқым шаруашылығында сортжаңарту 35 Ӛсімдік селекциясында түр ішінде будандастыру әдісі 36 Ӛсімдіктер селекциясында алыс будандастыру әдісін қолдану 37 Ӛсімдік селекциясында полиплоидияны және гаплоидияны қолдану 38 Эксперименталдық мутагенез және оны ӛсімдік селекциясында қолдану 39 Гетерозис және оны ӛсімдік селекциясында қолдану 40 Ӛсімдік селекциясында сұрыптау әдістерін қолдану 41 Дәнді дақылдардың тұқым шаруашылығында тұқымдық бақылау 42 Мемлекеттік сортсынау және сорттарды аудандастыру 43 Тұқым шаруашылығында сорт ауыстыру 44 Дәнді дақылдардың алдынғы тұқым шаруашылығында элиталық тұқым ӛсіру әдістері 45 Дәнді дақылдарының тұқым шаруашылығында сорттық бақылау.
14
АГРОХИМИЯ 1 Агрохимиялық картограммалар мен танап паспорттары. Оларды шаруашылықта қолдану 2 Топырақтың сiңiру қабiлетi, түрлерi, ӛсiмдiк қоректенуi және тыңайтқыш қолданудағы маңызы 3 Тӛсенiштi кӛң. Құрамы, қасиеттерi, сақтау әдiстерi мен бағалауы және тиiмдi қолдану шарттары 4 Аммофос. Құрамы, қасиеттерi, топырақпен арақатынасы, еңгiзу әдiстерi, мӛлшерi, мерзiмi 5 Тыңайтқыш еңгiзу жұмыстарының сапа белгiлерi, бағалау әдiстерi 6 Жоспарланған ӛнiм үшiн минералдық тыңайтқыш мӛлшерiн есептеу әдiстерi 7 Ӛсiмдiктiң сыртқы белгiлерi арқылы азоттық, фосфорлық және калийлiк қоректену шарттарын жақсарту керектігін анықтау 8 Ауыл шаруашылық дақылдарының қоректенулерiн оңтайландыруда негізгі тыңайту, егiспен бiрге тыңайту және үстеп қоректендiрудің маңызы 9 Астықты-парлы ауыспалы егiстегі дақылдарды тыңайтуға арналған ұсыныс тыңайтқыш қолдану жүйелері 10 Аммиак селитрасы. Құрамы, қасиеттерi, топырақпен арақатынасы, тиiмдi қолдану шарттары 11 Қостанай облысында қолданылатын минералдық тыңайтқыштардың негiзгi түрлерi және олардың қысқаша сипаттамалары 12 Хлорлы калий. Құрамы, қасиеттерi, топырақпен арақатынасы, қолдану әдiстерi мен мерзiмi және мӛлшерi
13 Карбамид (мочевина). Құрамы, қасиеттерi, топырақпен арақатынасы, тиiмдi қолдану шарттары 14 Кәдiмгi және қос суперфосфат, қасиеттерi, құрамы, топырақпен арақатынасы, тиiмдi қолдану шарттары 15 Тыңайтқыш құрамындағы әсерлi заттың мӛлшеріне байланысты топыраққа енгізу мӛлшерiн анықтау (мысал келтiрiңiз).
15
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі АГРОХИМИЯ 1
Агрохимия (под ред.Б.А. Ягодина) - М., 1989 2
Елешев Р.Е., Елюбаев С.З. Система применения удобрений. - А., 1994 3
Елешев И.Н, Фосфорные удобрения и урожай. А., 1985 4
Минеев В.Г. Агрохимия- М., 1990 5
Справочник по применению удобрении (под ред. Д.А. Коренькова). - М., 1982 6
1991 7
Практикум по агрохимии (под ред. Б.А.Ягодина). - М., 1987 8
Прянишников Д.Н. Избранные сочинения. М., 1965- Т.1. 9
Радов А.С. и др. практикум по агрохимии - М, 1985 10 Научные основы и рекомендации по применению удобрений в Казах- стане. - А., 1982 11 Система применения удобрений (методические указания и задания по курсовой работе для агрономических специальностей). - А., 1999
ЕГІНШІЛІК 1
Бараев А.И., Сулейменов М.К. и др. Почвозащитная система земледелия. - Алматы, 1985. 2
3
Земледелие / Под ред. Профессора С.А.Воробьева/.-М.:1991. 4 Земледелие / Под ред. академика А.И.Пупонина, - М.;Колос, 2000.
5 Воронин Н.Г. Орошаемое земледелие. - М.; 1989. 6 Доспехов Б.А. и др. Практикум по земледелию. - М.;1987. 7 Дюсенбеков З.Д.,
Ауэзов А.А.,
Шах Б.П.
Особенности и принципы районирования богарного земледелия Казахстана.,- Алматы, 1990. 8
Ерлепесов М.П., Турешев О. Орошаемое земледелие. Алматы, 1973.
9
Жаңабаев К. Ш. Ӛсімдік шаруашылығы ӛнімдерін ӛндіру технологиясы, Алматы, 1994. 10Жаңабаев К.Ш. Қазақстанда жиі кездесетін арамшӛптер және олармен күрес. Алматы, 1994. 11 3енкова Е.М. Севообороты и плодородие почвы. Алматы, 1979. 12 Материалы, отражающие особенности земледелия зоны деятельности ВУЗа, сельскохозяйственные журналы и др. 13 Научные основы современных систем земледелия.-М.; Агропромиздат, 1988. 14 Иванников А.В., Тұрарбеков А.Т. Солтүстік Қазақстан егіншілігі. Алматы, 1990.
16
15 Шульмейстер К. Г. Борьба с засухой и урожай. М.; 1988. 16 Сулейменова Н. Ш. Сорные растения и меры борьбы с ними. Алматы, 1998.
Негізгі: 1
Әубәкіров Т., Жүмағүлов Ж. Ӛсімдік шаруашылығы және селекция. - Алматы, 1988. 2
технологиясы. - Алматы, 1994. 3
Можаев Н., Әрінов К., т.б. Ӛсімдік шаруашылығы. Ақмола, 1996. 4 Можаев Н., Әрінов К., Шестакова Н.А. т.б. Ӛсімдік шаруашылығы практикумы -Ақмола, 1996. Ақмола 2003. 5 Әрінов Қ., Апущев Л.К. және т.б. Ӛсімдік шаруашылығы ӛнімдерін ӛндіру, ӛңдеу, сақтау және стандарттау. -Астана, 2001 ж. 6 Степанов В., КиселсвЛ. Афономия негіздері. - Алматы, 1982. 7
8
Елешев Р.Е., Бекмаганбетов. Агрохимия. - Алматы, 1989. 9
Жанабаев Қ.Ш. және т.б. Агрономия негіздері. - Астана, 2003. 10 Қазақстан Республикасы облыстарында ауыл шаруашылық жүйені енгізу ұсыныстары. - Алматы, 1978-1981 ж.ж. 11 Сагадиев К. А. т.б. Фермерлік іс. - Алматы, 1999. 12.Вавилов Н.И. Теоретические основы селекции. - М.: Наука, 1987. 13.Международные правила анализа семян. - М.: Колос, 1985. 14.Селекционные достижения Казахстана. - Алматы: Бастау, 2001. 15.Закон Республики Казахстан о селекционных достижениях. - Астана, 1999.
16.Закон Республики Казахстан о семеноводстве. - Астана, 2003.
1
индустриялық технологиясы. - Алматы, 1986. 2
Әбуғалисв I., Қожахметов М. Кӛшетсіз қызылша тұқымын ӛндірудің технологиясы. - Алматы, 1992. 3
4
Қойшыбаев Ә., Нұрғазинов А., Қүрамысов. Казақстан күріші - Алматьг, 1982. 5
Оразалисв Р. Қазақстан бидайы. -Алматы, 1984. 6
Рахымбеков Т., Макаров В.М. Қазақстанның Оңтүстігіндегі суармалы егіс ағдайында қонақжүгері ӛсіру. - Алматы, 1986. 7
Иманғазисв К. Егіншілікке тыңайтқыш қолдану жүйесі. - Алматы, 1970. 8 Қалиев А.Х., Жұмабеков Е. Ӛсімдіктер генетикасы. - Алматы, 1994. 9 Можаев Н., Ысқақов М. Солтүстік Қазақстандағы жемшӛп дақылдарының агротехникасы. - Алматы, 1981. 17
10 Мустафаев Ж. Жарма дақылдары. - Алматы, 1974. 11 Нурғасенов Т. Егіс дакылдарының селекциясы. -Алматы, 1993. 12 Саудабаев Т., Кадырғалиев А. Жармалық дақылдар. -Алматы, 1985, 13 Сейтов І., Ӛрісбаев Қ. Суармалы егіншілік ӛнімін арттыру. - Алматы, 1984. 14 Н Турарбеков А., Иванииков А. Солтүстік Қазақстан егіншілігі. - Алматы, 1990.
жүктеу/скачать 210,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|